«Ez naiz izkirianta, denbora pasatu eta jendeari plazer egiteko idatzinuen»


1993ko uztailaren 18an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Jean Baptiste Etxeberri idazleari elkarrizketa
«Ez naiz izkirianta, denbora pasatu eta jendeari plazer egiteko idatzinuen»
Euskalzaindiak ohorezko euskaltzain izendatu du Jean Baptiste Etxeberri
Hamahiru liburu argitaratu ditu Jean Baptiste Etxeberrik, bere zarpatik dirua ateraz. Gai asko ukitu ditu bere lanetan, munduko gertakizun eta pertsonaia inportanteak, baina baita fedea ere, «Euskaldun fededun» gogoratuko dugu; eta estilo aldetik umorea baliatu du askotan. Ekintzetan asko aritutako gizona ele gutxikoa agertu zaigu elkarrizketa egiterakoan. AURTEN 90 urte bete dituen Etxeberri apeza, Kanboko Arditeian aurkitu dugu, zahartzaroa iragatera etorria orain dela urte batzuk. Apez eta seroren artean irakurtzen eta otoitz egiten pasatzen ditu egunak. Umila, alaia, istorio irrigarriak kontatzeko prest baina bere buruaz eta urteetan egindako lanaz aritzeko, gogorik gabe. «Apez zahar bat» besterik ez dela dio.
ARGIA. Non eta nolako haurtzaroa iragan zenuen?
J.B. ETXEBERRI.
Donostirin sortu nintzen 1903ko martxoaren 14ean, ama bertakoa zen eta aita Armendaritzekoa nuen. 13 haur ginen eta azkena nintzen. Gure etxean beti euskaraz ari ginen. Hamabi urte nituelarik Hazparneko eskolan sartu nintzen eta ondoren Belokera joan nintzen, 13 urte nituela. Berantago Baionako seminarioa ezagutu nuen.
A. Baionako seminarioan nortzuk ezagutu zenituen?
J.B.E. Biziki jakintsuak eta apez santu batzuk, ororen gainetik gero apezpiku sartu zirenak, Mathieu Hazpandarra, Landesetan apezpiku egon zena, Saint Pierre apezpikua ere, Cartagen egon zena. Biak biziki aipatuak eta jakintsuak ziren. Lafitte ere ezagutu nuen, lagunak ginen, hura biziki langilea zen. Izpiritu zorrotza zuen baina osagarri txarrekoa zen, hedadura handiko gizona, aipatua, gartsua eta suharra.
200 bat apezgai ginen denbora hartan; euskaraz ari ginen euskaldunen artean eta bearnesek beren mintzaira zuten. Ondotik Uztaritzera joan nintzen profesor gisa eta gero Hazparnera misionest. Euskal Herri guzia korritu dut predikatzen. 8 urtez Euskal Herrian, zazpi herrietan salbu, denetan predikatu dut.
A. Gerratea iritsi zen gero.
J.B.E. Preso sartu ninduten eta ihes egin nuen; Arbonara joan nintzen erretore, 1940ean. Arbonatik joan nintzelarik, etxe bakoitzetik zerbait eskaini zidaten. Gero Urruñako herrirat joan nintzen erretore. Han 18 urte egin nituen, eta ondoren, Baionara joan nintzen ospitaleko eriez arduratzeko. 500 eri baino gehiago ba ziren, eta horrela 23 urte egona naiz erien ikusten, aumonier.
A. Nola eta noiz etorri zitzaizun idazteko grina?
J.B.E. Hori denborapasa moduan. Ez naiz izkirianta, momentu bat nuelarik izkiriatzen nuen. Baziren ni baino izkirianta hobeak: Monseigneur Saint Pierre, Hiriart Urruti, Emile Larre... Badira 5 bat urte ez dudala gehiago izkiriatzen.
13 liburu agerrarazi nituen, 1959an lehena. Anitz maite nuen erientzat idaztea, loriatzen ziren, ez zituzten menturaz denak sinesten, baina han ziren denak izkiriatuak. Hemengo berriak, gertakariak, ibilitako tokietako kontuak (misionest nintzelarik bizitako edo ezagututako gertakariak) bildu nituen, xehetasunekin. Ez zituzten bakarrik eriek irakurtzen, familiek ere irakurtzen zituzten.
Frantsesez idazteko anitz ziren, beraz euskaraz egiten nuen. Behargabeko aldea irriarazteko daukat. Nire lanetan umorea, haurkeria batzuk izkiriatu ditut, Jainkoak berak manatzen baitigu alegera bizi gaitezen.
A. Artikulu andana ere idatzia zara.
J.B.E. Plazer egiteko igorriak nituen eta Lafitte zuzendariak, «otoi segi ezazu» erran zidan. Ez nuen egin nahi nik eta ene superiorak, Monseigneur Matthieuk erran zidan: «Behar duzu, segi ezazu horrela». Obeditu nuen. Ez nuen inor pagarazten, sos pixkat irabazten nuen eta urririk egiten nuen hori.
A. Egungoaren jarraipenik egiten al duzu?
J.B.E. Anekdotak irakurtzen ditut, anitz irakurtzen dut; teologia eta horiek utzi ditut bazterrera, ez dut horien beharrik orain. Aldizkarietarik «Herria», baina ez da hemengo euskara. Ez dut gehiago segitzen.
A. Zein izan da anitz maitatu duzun presuna?
J.B.E. Mixel Garikoitz, liburu oso bat idatzi dut berataz, gizon biziki ona zen. Ibarren sortua 1797an eta Betarramen zendua 1863an, lan handia egin zuen eta Biotz Sakratuen Kongregazionea sortu. Ttikitatik nahi zuen apez izan, baina bere etxean ez zen sosik eskolak pagatzeko eta lan eginez, Donapaleu ondoan bereziki ikasketak burutu zituen. Zinez gizon handia baitzen, jarraitu dut hurbiletik .
Ixabel Etxeberria
45-47

GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEuskaltzain
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakETXEBERR1
PertsonaiazETXEBERR1
EgileezETXEBERRI11Hizkuntza

Azkenak
Nazioarteko martxako euskal herritarrak Kairotik
“Gu atxilotzen ari dira martxarekin fokua Palestinan jartzen ari zelako”

Kairoko hotel batetik hitz egin du ARGIArekin ostegun goizean Pili Revilla gasteiztarrak. “Edozein momentutan atxilotu gaitzakete”, adierazi du. Solasaldiaren unean Euskal Herritik joandako bost herritar daude atxilotuta, eta nazioarteko dozenaka. Arreta Palestinako... [+]


2025-06-12 | ARGIA
Gazarako Martxan parte hartu behar zuten herritarrak atxilotzen hasi da Polizia Kairon

Ekainaren 13an hasi behar duen Gazarako Martxako partaideak atxilotzen ari da Egiptoko Polizia, tartean hainbat euskaldun. Israel Gazan egiten ari den sarraskia salatu eta korridore humanitario bat ireki dadila eskatzeko abiatu dute ekimena mundu osoko 3.000 herritarrek. 


2025-06-12 | Sustatu
YouTubek isil-isilik aldatu ditu gorroto politikak eta genero identitateari babesa kendu

Urte hasieran gertatu zen, urtarril eta otsail artean, Donald Trumpen bigarren agintaldia hasi zenean eta DEI politiken kontrako gurutzada hasi zuenean hark. Baina ez zen izan prentsa-ohar edo iragarpenik. Erabilpen baldintzetan, norbaiten "genero identitatearen eta... [+]


2025-06-12 | Gedar
2022tik hona, gutxienez 68 preso izan dituzte uhalekin loturik EAEko espetxeetan

Eusko Jaurlaritzak 2022an eskuratu zuen Zaballako (Araba), Basauriko (Bizkaia) eta Martuteneko (Gipuzkoa) kartzelen gaineko eskumena, eta ordutik uhalen edo eskuburdinen bidez loturik izan dituzten pertsonen inguruko datu batzuk eman ditu Maria Jesus San Jose (PSE-EE) sailburuak... [+]


Inguma datu-base berritua aurkeztuta ekin die UEUk aurtengo ikastaroei

Udako Euskal Unibertsitateak hogei jardunaldi eta topaketa antolatu ditu ekainaren 11tik hasita hilabete batez, hausnarketarako bide emateko eta "arnasgune akademikoa" izateko helburuarekin. Inguma datu base berrituan unibertsitate mailako jakintza alor ugaritako ia... [+]


Lanbide Heziketa Dualaren “gezurra” salatu eta egoera aldatzeko eskatu du irakasle talde batek

Espainiako Lanbide Heziketaren legeak egoera larria ekarri duela iritzita, kezka nagusiekin manifestua idatzi du irakasle talde batek eta jasotako sinadurak aurkeztu dizkio Eusko Jaurlaritzako Lanbide Heziketako Sailburuordetzari. “Joan garen ikastetxe guztietan bat egin... [+]


“Lokalizatuta dauden epigrafeak leku batean biltzeko ahaleginik ez da egin”

Iragan udazkenekoa dugu liburua: Euskarazko izenak erromatar garaiko aldare eta hilarrietan (Nabarralde, 2024). Historiara jo du berriz Juan Martin Elexpuru idazle eta filologoak, eta argira ekarri euskarak epigrafian egina duen bidea, utzia duen aztarna, orain artean inork egin... [+]


Debako liburutegian haurrek jasaten duten diskriminazioa ezabatuko dute

6 urtez azpiko haurrek egunean ordubetez baino ezin zuten egon Debako liburutegian, eta egoera hori aldatzeko borrokan aritu da herriko ama talde bat. Udal gobernuak jarrera aldatu eta onartu du herritar guztiek, duten adina dutela, nahi dutenean egon ahal izatea liburutegian... [+]


Beste bi torturatu aitortu ditu Nafarroako Gobernuak

Guillermo Garcia eta Ioseba Pagola “giza eskubideen urraketen biktima” izan zirela aitortu du gobernuak. Egiaren Garaia Da plataformak “positiboki” baloratu ditu beste bi aitortza hauek.


Naparrari buruzko ‘16.060 egun’ dokumentala ikusgai, desagertu zela 45 urte igaro direnean

Jose Miguel Etxeberria Naparra-ren gorpua bilatzeko bigarren saiakera kontatzen duen dokumentala interneten ikusi daiteke asteazken honetatik aurrera. Igandean ekitaldia egingo dute, Batallon Vasco Españolek iruindarra duela 45 urte bahitu eta desagerrarazi zuela... [+]


92 urteko gizon bati kartzela zigorra ezarri diote, zaintzaileari sexu erasoak egiteagatik

Akusazioa onartu, eta eragindako kalteengatik, kalte ordainak ordaindu dizkio: zigorra jaitsi diote, eta, beraz, ez du kartzelara sartu beharko. Beste gizon batek aitortu du bost urtez bikotekideari sexu abusuak egin zizkiola: zigorra jaitsi diote hamahiru urtetik laura, eta... [+]


2025-06-11 | Roser Espelt Alba
Euskaraldia eta merkatua

Aurten, berriz ere, Euskaraldia izan dugu. Bi astez, gure hizkuntza-ohiturei erreparatu diegu, geure buruari galdetuta zenbat eta nola egiten dugun euskaraz. Baina ariketa horretatik harago, galdera handiago bat ere pizten da: zeren araberakoa da hizkuntza baten biziraupena?... [+]


Eguneraketa berriak daude