«Euskal gaiak soilik ikutu arren, hedapen orokorreko bilduma da gurea»
Erronkarieraren aztertzaile nekagaitza dugu Bernardo Estornes. XX mendeko ia historia osoa ezagatu du, 1907an jaio bait zen, eta denbora horretan zehar pertsona eta gertaera desberdinak ezagutu ditu. Beti bizi izan da euskal kulturaren erdigunean, eta hainbat urtetako lanaren ondorioz, Eusko Ikaskuntzak Manuel Lekuona Saria eman dio duela gutxi.
Gogoratzen dut herri txiki baten apaizak monografiko bat idatzi zuela herriari buruz. Horrek eman zidan ideia eta bailara osoko monogrifikoa idatzi nuen. Historia handiko zonaldea da Erronkari. 900 urtetan euskara eta erderaren arteko muga izan delako. Harrigarria da, baina Aragoi Garaiko zonaldean euskara Huescan baino lehenago galdu zen. Huescan 1350 urtearen inguruan euskara hitz egiten zen, Huescako ordenantzen atal batek debekatzen bait zuen algarabieraz –arabiera–, hebraiseraz -hebraiera–, eta vanscuencez –euskaraz– hitz egitea. Euskara bertara eraman zuten merkatuetara saltzen joaten ziren nekazariek. Anomalia bat da eta ez dakigu zergatik gertatu zen horrela.
1929an, hasi nintzen Izabako bi emakumeekin erronkarieraren bilduma egiten. Arratsaldero elkartzen ginen eta batez ere, "izan" aditza aztertzen eman nuen denbora. Eta harrituta utzi ninduten bailara osoan esaten den 'nintzen/ zen/ gintzen/ zintzen zintzein/ ziren' Izaban 'ninden/ zen/ ginden/ zinden/ zindein/ ziren' esaten zelako. Mitxelena, Beloki eta beste batzuk bertan egon ziren eta euren idazlanetan 'izan' aditza agertu arren, eta euren helburua fonetika biltzea zenez, ez zioten garrantzirik eman modalitate bakar honi.
Nere susmoa da erronkariera Aragoi Garaian hitz egiten zen euskararen euskalkia izatea. 2.000, eta garai batean 1.000, biztanle inguru izandako bailarak ezin du hain aberatsa den euskalkia izan, biztanle gune indartsuagoa behar du bizkaiera, gipuzkera edota lapurterak bezala. Berbera gertatzen da zubererarekin, Biarnoko euskalkia dela diote. Euskal toponimia Pallars bailararaino heltzen da, eta bestalde, keltarren aurreko garaian euskara Galiziaraino heltzen zen. Hau da, barne Pirinio osoa hartzen zuen.
Ni batuaren aurka nago, batez ere, "h" ren inguruan egin dituzten aldaketak direla eta. Praktika ezako erizpidea erabili dute. Bestetik, nik ezagutzen ditudan hizkuntzetatik bat ere ez da modu artifizilez batu, komisio baten bitartez. Erabilera da hizkuntza batzen duena. Horregatik Azkuek gipuzkeraren ideia aberatsa zuen. Hau da, gipuzkera, baina beste euskalki batzuen hitzekin aberastutakoa. Hori da Azkueren teoria eta praktikoena gainera. Erabileran oinarrituta.
NORTASUN AGIRIA
Duela 84 urte Izaban jaio zen
Merkararitza ikasi zuen Zaragozan
Txikia zenean bere gurasoen dendan saltzen ziren gauzen hiztegia egin zuen
Eusko Ikaskuntzako bulegoaren arduraduna izan zen
Gidatzea eta autoz ibiltzea izugarri gustatzen zaio
Ez da inoiz jubilatuko eta egunero zenbait ordu egiten du lan
Izabara ez da bueltatu duela bi urte
Egiptoko Poliziak militante ugari atxilotu ditu ostiralean, eta hainbat zauritu eragin, protesta oztopatzeko saiakeratan. Nazioarteko martxaren antolatzaileek adierazi dute aurrera jarraituko dutela, eta datozen orduetan erabakiko dituzte hurrengo pauso zehatzak.
2025eko Aberri Egunean, Imanol Pradales lehendakari jaunak “Euskadi Nazioa da” eta “hemen jarraitzen dugu eta jarraituko dugu, gure hizkuntzarekin eta gure nazio nortasunarekin, ez izan zalantzarik”, ozenki esan zituen.
Euskalduna naizen aldetik,... [+]
Auzo elkarteak, herri mugimenduak eta ekologistak batu ziren asteazkeneko kontzentrazioan. Lantegien jardueraren amaiera itxaroten ari dira duela hamar urte.
Nafarroako landa gune asko daude despopulazio arrisku larrian eta horietako bat da Urraul Goiti Pirinioaurreko bailara. Hango Adoain herrian biztanle bakarra bizi da iraunkorki eta 93 urte ditu. Han da ere Perotx oinetxe zaharra eta berau birgaitzeko herri ekimena abiarazi dute.
Asteartean pasa zuten Tunisia eta Libiaren arteko muga, ondotik Egiptora sartu eta bertatik Gazara heltzeko asmoz. Berez, Libiako autoritateen babesa jasota du ekimenak, eta jarrera horri segika bidea berriz irekitzea galdetu diete poliziei antolatzaileek.
Israelek Iranen aurka orain arte egindako aire eraso gogorrena egin du ostiral goizaldean, Leon operazioa-rekin. Erasoan, Israelgo Armadako 200 bat gerra hegazkinek hartu dute parte eta kalte handiak eragin dituzte Iraneko nuklear programa garatzeko eta misil balistikoak... [+]
Erasoa Bilboko kale horretako ile apaindegi batean egin zuten maiatzean. Erasoa grabatua izan zen eta auzokideek salatu zuten.
Gazarako Martxara bidean, Kairoko aireportuan atxilotu zituzten euskal herritarren artean dago Agus Gorbea, eta momentuz deportatu duten bakarra izan da. Euskal Herrira bidean dagoela erantzun ditu ARGIAren galderak.
Palestinako herria pairatzen ari den genozidioa salatzeko bi eguneko baraualdia egingo du Argituz elkarteak Donostian asteburu honetan, larunbatean eta igandean. Garibai kaleko 19. zenbakian egingo dute elkartasun ekintza.
Espainiako Estatuak eta Palestinak bultzatuta, 146 herrialdek alde bozkatu dute, 12k kontra eta 19 abstenitu dira. Ebazpenak Gazako sarraskia eta Israelen hedapena Zisjordanian salatu ditu eta nazioarteko ebazpen judizialak betetzea eskatu.
1984an, Lemoizko zentral nuklearrak bere ateak betirako itxi zituen, konpondu gabeko urteetako gatazka eta zauriak atzean utzita; zentralaren azpiegitura ia berdin mantendu da, eta gertatutakoa, isilpean iraun du. Orain, tokikoek hainbat proiektu proposatu dituzte Basorda kalako... [+]
Euskararen Defentsarako Sareak elkarretaratzea egin du Nafarroako Parlamentuaren aurrean ostegunean, aldarrikatzeko lanpostu publikoetan hizkuntzak baloratzen badira, euskara baloratzen ez den lanposturik ez litzatekeela egon behar. Eta beraz, Nafarroako Gobernuak egindako... [+]