«Euskal gaiak soilik ikutu arren, hedapen orokorreko bilduma da gurea»
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Erronkarieraren aztertzaile nekagaitza dugu Bernardo Estornes. XX mendeko ia historia osoa ezagatu du, 1907an jaio bait zen, eta denbora horretan zehar pertsona eta gertaera desberdinak ezagutu ditu. Beti bizi izan da euskal kulturaren erdigunean, eta hainbat urtetako lanaren ondorioz, Eusko Ikaskuntzak Manuel Lekuona Saria eman dio duela gutxi.
Gogoratzen dut herri txiki baten apaizak monografiko bat idatzi zuela herriari buruz. Horrek eman zidan ideia eta bailara osoko monogrifikoa idatzi nuen. Historia handiko zonaldea da Erronkari. 900 urtetan euskara eta erderaren arteko muga izan delako. Harrigarria da, baina Aragoi Garaiko zonaldean euskara Huescan baino lehenago galdu zen. Huescan 1350 urtearen inguruan euskara hitz egiten zen, Huescako ordenantzen atal batek debekatzen bait zuen algarabieraz –arabiera–, hebraiseraz -hebraiera–, eta vanscuencez –euskaraz– hitz egitea. Euskara bertara eraman zuten merkatuetara saltzen joaten ziren nekazariek. Anomalia bat da eta ez dakigu zergatik gertatu zen horrela.
1929an, hasi nintzen Izabako bi emakumeekin erronkarieraren bilduma egiten. Arratsaldero elkartzen ginen eta batez ere, "izan" aditza aztertzen eman nuen denbora. Eta harrituta utzi ninduten bailara osoan esaten den 'nintzen/ zen/ gintzen/ zintzen zintzein/ ziren' Izaban 'ninden/ zen/ ginden/ zinden/ zindein/ ziren' esaten zelako. Mitxelena, Beloki eta beste batzuk bertan egon ziren eta euren idazlanetan 'izan' aditza agertu arren, eta euren helburua fonetika biltzea zenez, ez zioten garrantzirik eman modalitate bakar honi.
Nere susmoa da erronkariera Aragoi Garaian hitz egiten zen euskararen euskalkia izatea. 2.000, eta garai batean 1.000, biztanle inguru izandako bailarak ezin du hain aberatsa den euskalkia izan, biztanle gune indartsuagoa behar du bizkaiera, gipuzkera edota lapurterak bezala. Berbera gertatzen da zubererarekin, Biarnoko euskalkia dela diote. Euskal toponimia Pallars bailararaino heltzen da, eta bestalde, keltarren aurreko garaian euskara Galiziaraino heltzen zen. Hau da, barne Pirinio osoa hartzen zuen.
Ni batuaren aurka nago, batez ere, "h" ren inguruan egin dituzten aldaketak direla eta. Praktika ezako erizpidea erabili dute. Bestetik, nik ezagutzen ditudan hizkuntzetatik bat ere ez da modu artifizilez batu, komisio baten bitartez. Erabilera da hizkuntza batzen duena. Horregatik Azkuek gipuzkeraren ideia aberatsa zuen. Hau da, gipuzkera, baina beste euskalki batzuen hitzekin aberastutakoa. Hori da Azkueren teoria eta praktikoena gainera. Erabileran oinarrituta.
NORTASUN AGIRIA
Duela 84 urte Izaban jaio zen
Merkararitza ikasi zuen Zaragozan
Txikia zenean bere gurasoen dendan saltzen ziren gauzen hiztegia egin zuen
Eusko Ikaskuntzako bulegoaren arduraduna izan zen
Gidatzea eta autoz ibiltzea izugarri gustatzen zaio
Ez da inoiz jubilatuko eta egunero zenbait ordu egiten du lan
Izabara ez da bueltatu duela bi urte
Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.
Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]
ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.
Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]
Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]
Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.
Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]
Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.
Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.
.jpg)
Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.
Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.
Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.
Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]