«Espazioko "Estefania" denborapasan irakurtzeko nobela baizik ez da»

1991ko martxoaren 03an

Iñaki Irazabalbeitia, zientzia fikziozko idazleari elkarrizketa
Iñaki Irazabalbeitiak argitaratzeko prest du "Arrotza paradisuan"
«Espazioko 'Estefania' denborapasan irakurtzeko nobela baizik ez da»
Kimikari honi zientzia-fikzioarekiko zaletasuna zientziarekikoa baino lehenagotik heldu zitzaion. Tkikitandik irakurri izan ditu direnak eta ez direnak. Aitaren liburutegi jantzian aurkitzen zuena ere gutxi zen UEUko zuzendariarentzat. Iñaki Irazabalbeitiari apirilerako plazaratuko dio Elkarrek bere lehen nobela, «Arrotza paradisuan». Bigarrena idazten hasi omen da dagoeneko.
ARGIA. Fikziozko nobela da apiril alderako plazaratuto duzun "Arrotza paradisuan". Zein du mamia?
I. IRAZABALBEITIA. Nobela honetan, gizakia unibertsoaren jaun eta jabe da, bazter guztietan koloniak sortuak ditu. Bake moduko batean, nahikoa lasai bizi dira denak. Ez da sekula arazo larririk gertatzen, gizarte aburgesatuaren moduan funtzionatzen du munduak. Gure protagonista merkataria da, gauzak hemen erosi eta han saldu, titanioa harantz eraman eta honantz ekarri, galaxiarik galaxia ibili ohi dena. Halako lan-bidai batean, ezaguna ez den sistima galdu batera heldu da protagonista, eta bertan gizarte feudalarekin egin du topo. Nahi eta nahi ez geratu beharra gainera, hara eraman duen makinak izandako kalteak konpontzerik ez bait dauka. Joango den esperantzarik gabe, etsita, bertako jendeari lagunduko dio jauntxoei boterea kentzen.
A. Zientzia fikzioaren esparrua oso zabala da. Subjenerorik ezagunena martzianoena izango da. Bada, hala ere, umorezkorik, gizartearen eboluzio posibleak aztertzen dituenik... Nola definituko zenuke zure azken lana?
I.I. Bada beste sail bat. Nik egin dudana, esate baterako, hortan kokatuko nuke. Abentura sailaz ari naiz. Ez da nere asmoa ezer berririk asm~tzea izan, ez dut gure gizapteak izango duen etorkizutlaz ezer luze azaldu nahi~izan. Jendeak nere nobela irakurtzean ordu bete gustora pasatu dezan, arin eta erraz irakur dezan egin ditut ahalak. Inoiz esan izan dut lagun artean «Espazioko Estef~ania~, denborapasarako npLela baizik ez dela.
A. Zergatik aukeratu duzu zientzia-fikzioa?
I.I. Gustatzen zaidalako, horretxetan ikusten dudalako nere burua egokien. Zientzia fikzioaren barruan abenturazkoa, berriz, errazagoa delako aukeratu dut. Pertsonaiak eskematikoak dira: heroia, neska polita...elementu horiekin jokatzea ez da etorkizuneko gizartea nolakoa izango den pentsatzea bezain zaila. Halako gizartean nolako arazoak sortuko ote diren pentsatu eta ideia filosofiko-erlijiosoak garatu beharrean bazaude, ahalegin handiak eskaini behar dizkiozu idatziko duzunari, eta esfortzuaz gain denbora ere izugarri. Horretarako idazle profesionala behar duzu izan, horretan erabat lan egingo duena. Nere lehenengo nobela duzu hauxe. Eta nobelaren egituraren trikimailu guztietan trebatu arte ez dut nere burua lan horietan ikusten.
A. Zientzia fikzioa euskaraz idazteak sortuto zizun arazorik. Erregistroekin esate baterako.
I.I. Egia esan, Ez da teknologiarekin zer ikusirik duen ezer handirik agertzen. Arazo kezkagarriagorik izan dut bestela: euskararekin berarekin, neronek dudan hizkuntz ezagutzarekin. Ni euskaldun hiritartua naiz, nere erregistroak, adjetibo aldetik adibidez, oso mugatuak dira. Hiztegia besapean nuela ibili behar izan dut. Saio polita izan da alde horretatik.
A. Dena den, Elhuyar aldizkarian idazteak lagunduko zizun.
I. I. Diferenteak dira zientziaren dibulgazioa eta literatura. Lehenak bere estiloa du, dituen eskemen arabera idazten duzu. Literatura idazterakoan, eskema apurtu beharra daukazu, noski. Esaldiak beste era batera josten dituzu. Literatura ez da matematika ekuazioa. Dena dela, ipuin mordoa dut idatzia. Badut, beraz, nik ere, nere esperientziatxoa literatur munduan. Fikziozko ipuinak ere baditut plazaratuak. Hasierakoek, (badira dagoeneko 12-13 urte lehenengoa kaleratu nuela), ez daramate nere izenik, ezizena baizik. Gaur egungoak gehienak zientzia-fikzioa dira, Susa-k eta Idazleen Elkartearen aldizkariak argitaratu dizkidaten horiek esate baterako. Saririk jaso izan dudanean ere sail horretan izan da.
A. Zein autoreri erreparatzen diozu lehenik liburaren bat erosi nahi duzunean?
l.l. Arthur C. Clake, "2001, odisea espazioan". idatzi zuena, britainiarra, oso argia da. «Hard» edo oinarri teknologiko handiko nobelak idazten ditu, astrologoa delako, besteak beste.
"Soft" deitzen den horretan, hau da oinarri teknologikoari hainbesteko garrantzia eman gabe, egoera soziologiko, sikologiko eta filosofikoa azaltzea hobesten dutenen artean, Phillip José Falmer iruditzen zait adierazgarriena. Izugarrizko imaginazioa du gizon honek, eta sekulako erraztasuna etorkizuneko gizarte posibleak asmatzeko. Estilo erraza, eskematikoa eta didaktikoa du.
Frederic Pohl ere oso gogoko dut, eta baita Stanislaw Lew ere. Azken honen idazlanak oso umoretsuak dira, zientifikotasunaren aldetik astakeria galantak botatzen baditu ere kontatzen duena biziki barregarria da.
A. Hain gogoko ez duzunik?
I.I. Asimov, jende arruntarentzat ezagunena eta hobena bada ere, ez zait asko gustatzen. Zientzia fikzioa ezagutarazten eta hedatzen lan handia egin duela aitortu behar diot, hala ere.
A. Zer baloratzen duzu gehien zientzia-fikziozko literaturan?
I.I. Irakurgarria izatea eta imajinazioa, baina aldi berean sinesgarritasun apur bat eskatzen dut. Kontatzen dena ez dadila burutazio ero mordo baten katea izan. Imajinazioak sortzen dituen egoeren aurrean airoso bukatzen asmatzeari merito handia aitortzen diot.
A. Zientzia fikzioak moralejarekin edo, lotura handia izan du maiz.
l.l. Gero eta gutxiago. Hori zientzia-fikzioaren hastapenetan gertatu zen batik bat, 1930ean edo, eta batez ere kontakizunak laburrak zirenean. Irakaspena eta bukaera irekiak oso arruntak ziren horrelakoetan. Ez zion egiak bukaera ematen ipuinari, istorioan zehar klabe batzuk eman eta besterik gabe eteten zen. Horien arabera asmatzen zuen irakurleak bukaera. Ray Bradbury oso zalea da gauza hauetan. Orain bukaera borobilagoak bilatzen dira. Eta eboluzioari begiratuz gero, lehen «Hard»ak indar handia izanik ere, "Soft"a oso modan dago.
A. ,Nola ikusten duzu zientzia-fikzioa gaur egun?
I.I. Orain inoiz baino gehiago ikusten da zientzia-fikzioa, gure artean behintzat. Lehen liburudendetara joan eta estilo honetako liburu gutxi ikusten zen. Zeudenak... denak erosi eta denak irakurtzen genituen. Garai batean, jendeak eta baita literaturgile askok ere, ez zuen begi onez ikusten zientzia-fikzioa, subjenerotzat jotzen zuen. Orain berriz, gorriak ikusi behar izaten ditu zaletuak merkatuak eskaintzen dionaren artean aukeratzeko.
Garbiñe Ubeda
56-57

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakIRAZABALBE1
PertsonaiazIRAZABALBE1
EgileezUBEDA1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

"Badira hartzea merezi duten arriskuak, genozidioa gelditu behar dugu"

Zigor Olabarria Oleaga

EAJk Mundakako bere alkatea presionatzen zuen, udaleko idazkariaren gainetik aritzeko

Xabier Letona Biteri

Sionismoaren kontrako juduak jazartzen ari dira Alemanian

Gedar

"40 landare mota ditugu oihan baratzean, urte osoan bertatik jateko eta tresna xinpleekin lantzeko"

Estitxu Eizagirre

Pradales kolpez kolpe

Ahoztar Zelaieta

Azkenak

2024-04-22 | Garbiñe Larrea Iturralde

Intsusaren bigarrena

Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]

2024-04-22 | Eneko Bachiller Otamendi

Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]

2024-04-22 | Jakoba Errekondo

Lurra elikatu, guk jan

Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.

2024-04-22 | Garazi Zabaleta

Txaramela

Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina

Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]

2024-04-21 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

'Cristóbal Balenciaga' telesaila

"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]

Eguneraketa berriak daude