EUSKAL PUNTISTEN GURUTZlBIDEA

1989ko azaroaren 05an

Tomas Arregi, zesta punta jokalariari elkarrizketa
Jose Bernardo Agirre, zesta punta jokalariari elkarrizketa

Ameriketara joan nintzen xentimorik gabe (9)
EUSKAL PUNTISTEN GURUTZlBIDEA
Joan den astekoan Iparrameriketeko frontoietan (edota greban} dauden euskal zesta puntistak gaur egun egiten ari diren grebaren aurreko egoeraz ihardun genuen; aste honetakoan, berriz, batzurentzat euskal zesta puntaren harakiria eta besteentzat ezinbesteko eginbeharra den grebaren nondik norakoez ari izango gara. Connecticut estatuko Milford Jai Alui frontoiko plantilakoak diren Tomas Arregi eta Jose Bernardo Agirre, biak I.J.A.P.Aren partaide, ditugu solaskide.
Milfordera egindako bidaian, puntista hauen bizimodua gertuagotik ezagutzeko aukera izan nuen. Anekdota txiki bat besterik ez: larunbata arratsaldea zen, frontoira jokatzera joan aurreko afaria hartzen ari ginela, mahaikide batek afalondoa utzi eta pikete batera joan behar izan zuen, hura bukatutakoan goizeko lauretan zabor bilketa lanetan hasteko. Noiz arte horrela?
GALDERA.. Indikadore guztien arabera, zeharo aldatu da egoera grebaren eraginez. Nola ikusten duzue zuek?
ERANTZUNA.. Horrelakoetan suertatzen denez, onerako eta txarrerako. Onerako diogu pilotari kontzientzia eta batasuna lortu delako; eta txarrerako gaurdaino luze eta, itxura guztien arabera, luze joko duelako. Eta jende askok ez dakien dato bat emango dizugu: ez da iparrameriketako euskal zesta puntak ezagutzen (jasaten, hobe?) duen estraineko greba.
G.. Noiz jazo zen bada greba hori?
E.. 1968an hemen ziharduen euskal pelotariek grebari-ekin zioten, gutxi gora bebera guk jo dugun arrazoi berberengatik. Orduko pilotaririk onenek hartu zuten parte, baina aidanez antolaketa exkasa izan zen greta hura gelbidera eraman zuen zioa nagusia. Urte hartako denborada bukatu eta Estatu Espainolera joan zirenean egin zuten greba; hau da, jokatzeari utzi gabe; denborada bukatua zegoen jada, baldintza horietan berriro ez jokatzeko mehatxua luzatu zieten enpresei eta hauek, beti bezala, bereari eutsiz ez zuten amore eman. Grebalariak kontraturik gabe geratu ziren eta Estatu Batuetan ez baina Iparraldean eta Barcelonan jokatu behar izan zuten harik eta 1977an (greba hasi eta bederatzi urtetara). Aipatu urte honetan Brigdeporteko frontoi berriak kontratu eta itzuli ziren honuntza.
G.- Nola konpondu zuten enpresek jokalari eza?
E.- Euskal Herritik esperientzia handirik gabeko jokalariak ekarriz. Piskanaka piskanaka hobeak etortzen hasi ziren, egoera erabat normaldu zen arte. Ordukoan, gaur ez bezala, ezin izan zuten bertakorik kontratatu ez bait zegoen jokatzen jakingo zuen gizasemerik.
G.. Greba hark ezer lortu al zuen?
E.- Gauza handirik ez, egia esan. Egungoa, garai hartan konpontzeke geratu ziren motiboek sortu dute.
G.. Nola hasi zineten greba paratzen?
E.. Brigdeporteko frontoian jokatzen zuen Olarretek, lan baldintzak zirela medio, lan kontratoaren hausketa iragartzen zion eskutitza bidali zion enpresari. Gutun hark sekulako zabalkundea izan zuen gainontzeko frontoletan eta geroago I.J.A.P.A.ren sorrera ekarri zuen jokabide hark berehalako elkartasun frogak ezagutu zituen. Guzti hau 88ko haseran gertatu zen eta urte bereko martxoan egindako bileren ondoren Apirilaren 14ean Jai Alai Jokalarien Nazioarteko Elkartea (IJAPA) sortu zen. Bilera haietan greba urruneko posibilitatea baino ez zen, nahiz ondorengo gertakizunek sekulako abiaduraz bultzatu gintuzten grebara.
G.. Posibilitate hutsa zena, errealitate gauzatu?
E.. Jendea oso erreta zegoen eta egoera hari buelta eman beharreko ideia oso zabalduta pilotarien artean. Botazioak egin eta erabateko gehiengoa grebaren alde atera zen. Enpresek ez zuten, inolaz ere, gure elkartea errekonozitu nahi; eta desligitimazio horrek laguntza bila jarri gintuen. AUTOWORKERS eta TEAMSTERS izeneko sindikatuekin hasi ginen harremanetan baina jasoteko aholkuen arabera aurrenekera jo genuen.
G.- Zein motatako sindikatua da?
E.. Izenak dioen bezala, autogintzan ari diren langileez osatutakoa batipat. Nazio honetan Detroit hiria da nagusi autoen produkzioan eta oso ondo egituratuteko sindikatua dugu.
G.. Zeintzu dira grebara atera zaituzten arrazoiak?
E.. Hiru dira arrazoi nagusiak. Kontrato justua, seguru medikuak, eta erretiroa.
G.. Jorra ditzagun banan-bana. Kontrato justuak?
E.. Enpresek asko hobetu behar dute zesta puntistekin duten tratua. Oraingoa ez da duina. Askotan denborada bukatu eta ez dakigu datorren urtean lanik badugunentz. Eta horrela urtez urte. Antolatzeko aukera errekonozitzea. Greba planteiatzen hasi ginenean ez zuten gurekin hitz egin ere egin nahi. Gaur ordea, betin Auto Woriers Union sindikatuarekin elkartu garenez gero, honek eragindako bildurrez bidegarriago ikusten dute gurekito tratua.
G.. Seguruak?
E.. Oraingoan oso txarrak direnez, ez dute prestakuntza ondrosorik. Zenbait frontoitan, lesionatuz gero, ez da kobratzen. Argi denez, gutxienezko eskubideak ere ez dira errespetatzen.
G.. Erretiroa?
E.- Izan kontutan hogei bat urte eman ditzakegula lan honetan, eta kasu askotan guxtiago. Behin lana bukatuz gero ez da ezer kobratzen; eta lanean ari zaren bitartean ozta ozta aurrez dezakezu denbora labur baterako.
G.. Zein izan da, orain arte, grebak izan duen garapena?
E.- Gorago adierazi bezala Apirilean hasi zen. Guk enpresa guztiekin batera negoziatu nahi genuen, arazoa denei bait zegokien. Enpresak, aldiz, pilotariekin banan banan negoziatzeko prest zeuden, baina guk asmo horretan pilotariek lortutako batasuna txirtxilatzeko jokabidea baino ez genuen ikusi.
G.- Nola finantziatu ahal izan duzue greba?
E.- Lehendik nahiko estua geneukan gerrikoari zulo gehiago eginez. Zenbait zesta punta jaiaidi antolatu genituen Euskal Herrian barna, intentzio bikoitzaz: gure egoeraren berri eman eta ahal izanez gero Elkartearen diru sarrerak hobetu. Benetan eskertzekoa da egun haietan Euskal Herriak, ikusleak, komunikabideak...erakutsi zuten elkartasuna. Baldintza guztiak frontoi guztietan igualak ez direnez gero, zenbait frontoitan, beti ere IJAPAren oneritziz, hasiak dira pilotariak jokatzen eta lanean ari diren hauek ehuneko horrenbeste ematen dute grebaren sustapenerako. Auto Workers Union litzateke dugun beste finaniziabidea, greban dagoen zesta puntista bakoitzari hilean ehun dolar eta seguru medikuak ordaintzen dizkiolarik. Eta azkenik grebalariek beraiek, beti ere lan legalitateari muzin eginez lortzen dituzten lanetatik ( pizza karraitzaleak, hondakin biltzaileak...) ateratzen dutena.
G.- Nola doa legalitatearen bidea?
E.- Banak auziperatu behar izan ditugu frontoiak. Bridgeporten ekainean egin zen epaiketa eta sei hilabete arteko epea du epaileak sententzia emateko. Azken honekin ados ez egonez gero, parte bakoitzak gora jotzeko bi aukera izango ditu, bidea hau delarik: lehendabizi epaiketa frontoia dagoen hirian, ondoren Washingtonera eta azkenekoa New Yorkeko Gortea. Auzigaiaren garrantzi eza dela eta, nahiz guretzat berebizikoa izan, oso litekeena da Washingtonetik ez igarotzca eta honek dioenarekin konformatu behar izatea. Hor dugu, bestalde, gure aldeko epai batek sor lezakeen jurisprudentzia. Bide judizialetik abiatuta, gutxienez 91eko uda bitartean ez da azken hitza ezagutuko.
G.. Nork du irauteko posibilitate gehien?
E.- Enpresek sekulako jipoia hartu dute, baina urtetan zehar metatutako irabazlei eskez irauteko moduan daude. Guk, aldiz, arrazoiaren jabe izateak ematen digun kemenaz baliatu behar. Guk hasera planteamendutan akats nabarmena izan genuen; alegia, ez genuen uste enpresek gu ordezkatzeko jenderik izango zutenik. Abokatu batek egindako errekurtsoaren ondorioz ezin izango zuten Euskal Herritik jokalaririk ekarri eta bertan zeudenekin, ezin gu denok ordezkatzeko adina lortu. Enpresek, ordea, zesta eskuan nola jartzen den juxtu juxtu dakien jendea kontratatu zuen, eta azken erabaki honek hankazgoratu egin zituen gure plan guztiak.
G.. Kalterik izan dute enpresek?
E.. Errelatiboak; hau da, lehen baino dexente gutxiago irabazten dute, eta zenbait frontoitan iazko neguan erdira jaitsi da ikuslegoaren kopurua. Konparazio batera, lehen ez zuten sekulan publizitate nabarmenik egiten, grebaren ondoren,.aldiz, sekulako dirutzak gastatzen dituzte jendea frontoietaratuko duten kanpainak burutzen.
G. Zein izan da ikuslegoaren jarrera?
E.. Denetatik. Euskal Herrian ez bezala, hemengo publikoa ez da aditua. Hots, modu gordinean esanda, berdin zaio nor dagoen protekzio burukoaren azpian. Zesta puntista gutxi batzu badituzte bere fansak, baina orohar jota kontua apustua da. Lau axola, frontoian ari garenok zaldiak edo zakurrak garen. Kiniela eta apustua da gehienek kontutan izaten dutena. Euskal Herriko frontoietan luze baina lebiatsu den tantu batetan ikuslegoak txalotu egingo du, batipat tantua oso mugitua izan bada. Hemen, aldiz, zenbat eta tantu ikusgarriago izan orduan eta txistu gehiago, zenbat eta luzeago izan -ez zaie axola ikusgarria denentz, orduan eta apustu gutxiago egiteko aukera.
G.. Aurkitu al duzue elkartasunik bertan?
E.. Gure artean gehien gehienak bat datoz IJAPAren jokabidearekin; nahiz, grebari boikota eginez, bereu jarraitu ez duten pilotari euskaldunak izan. Ikuslegoaren elkartasuna tokiaren araberakoa izan da. Langile kontzientzia dagoen lekuetan nabarmena izan da zenbait enpresatan sindikatuak gure greba apoiatuz langileei frontoietara joan ez daitezen eskatuz egindako deiaren arrakasta. Connecticut estatuan, esate baterako, asko dira boikota praktikatu duten langileak. Floridan aldiz, bateko turistak eta besteko langile kontzientzia ezak biziki zaildu du elkartasuna. Guk frontoien kanpoaldean egindako piketeek ere izan dute zerikusirik. Jendeak lasaitasuna behar eta ez da batere atsegina frontoirako sarrera pankarta eta txartel artean egin beharra; honek, bistan da, etxean utzi ditu ikusle asko eta asko.
G. Zer jokabide izango duzue gaurtik aurrera?
E.. Gureari tinko eutsiz juztiziak esango duenari zai egon. Baikor gara prozesuaren bukaeran jasoko dugun emaitzarekin, baina bitartean iraun beharra dago. Beldur gara, arrazoia izanik ere, dena argitutakoan enpresek grebaren pisua eraman duten buruzagiei egin diezaieketen mendekua dela eta. Enpresak ados jarri eta buruzagi hauek inin ez kontratatuz, adibide gisa. Zenbait frontitan ari dira puntistak sartzen, oraingo jokabidea ahal den kopururik handiena lanean sartzea baita; behin barruan egonez gero, bertatik segitzeko.
G.. Zein baldintzatan ari zarete itzultzen?
E.. Onartu beharra dago, grebara irten giñenen baino kaxkarragoetan, oso zaila bait da irautea.
G.- Horrenbestez aldatu al du grebak zuen bizimodua?
E.. Diru falta dela eta pilotari getiago bizi gara pisuetan, asko of izioak ikasten hasiak dira, batzuk zesta utzi eta Euskal Herrira itzuli dira, zenbaltek jubilazioa aurreratu egin du. Egoera latza eta tamalgarria ikus dezakezunez. Argi utzi nahi izan dugu lanera itzuli diren guztiak IJAPAren aholkuz eta oneritziz sartu direla, eta kosta ala kosta lortuko dugula euskal zesta puntisten duintasuna Estatu Batuetan.
G.- Zer ondorio izango ditu oraingo konfliktibitateak hemendik urte batzutara?
E.- Hasi dira pilotari amerikarrak sortzen eta sartzen. Bi hitzetan esanda, ezin izango dute lehen hainbat etorri, baina gure ustez honek beti izango dute letua hemen. Besterik da, nondik hartuko dituzten plantilak osatzeko pilotariak. Honek, seguru asLi, birplanteiatu egingo du Euskal Herriak orain arte hemengo frontoien hornitzaile gisa egin duen lana. Bertako eskoletan ikasten ari diren pilotari gazteak hemen kokatzea zaila ikusten badute, zein gogorekin ekingo diote ikasteari? Geroak esan beza...
FRANKIE TAI
39-41

GaiezKirolaPilotaPilotariak
PertsonaiazARREGI7
EgileezTAI1Kirola

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Efemeridea: Joxepa Antoni Aranberri ‘Xenpelar’ bertsolariak neskazaharrren defentsan bertso sorta argitaratu zuen

ARGIA

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude