"Haurraren Mundu Afektiboan Eragin Behar Da"

1986ko maiatzaren 11n

Jose Luis Gorostidi, Lizarrako Ikastolako "Fenomenoa"Ren Bultzagile
"Haurraren Mundu Afektiboan Eragin Behar Da"
Batek baino gehiagok izango du Lizarraho Ikastolako "fenomenoa"ren berri. Azken urte hauetan oihartzun gehientsuen izan duen ikastoletako bat dugu Euskal Herrian. Egia esan, ez da gauza makala Lizarra bezalako herri erdaldun batetan ikastolako haurrak patioan, kalean eta etxean euskaraz hitzegiten jartzea. "Fenomeno'' hau dela eta "Jo ta Ke" eredua ere modan jarri izandu da edo behin baino gehiagotan aipatu izan da. Onerako ala txarrerako. Lan asko eta saiatze askoren fruitu bezala interpretatu izan da Lizarrakoa. Egia da hori ere, baina Jose Luis Gorostidik erakusten digunez ez da hori han dagoen bakarra. Ilusioaren eta lanaren "J'' eredua bai, baina oinarri teoriko oso bat ere badagoela esperientzia horren azpian. Hain zuzen ere horrezaz aritu gara elkarrizketa honetan. Horrezaz, eta irakaskuntzan inplikaturik dauden guztiek, guraso, ikasle, irakasle, erakusten dituzten eta erakutsi beharko lituzketen jarrerataz. Jarrera horiengan eragiteko plangintza egokia bilatzea da azken finean "J'' eredu honen mamia.
ARGIA.– Lizarrako ikastolaren fenomenoa dela eta "Jo ta Ke" eredua aipatu izan duk behin baino gehiagotan. Horren azpian ordea, eta hirekin hitzeginez antzematen duk, oinarri teoriko oso bat zegok...
JOSE LUIS GOROSTIDI.–Konportamentalismoa. Euskaraz egitea ala ez egitea beti loturik doa estimulu eta erantzun, edo ondorio, batzuri. Irakasle bat beti izango da erreferentzia ikaslearentzat, aldeko ala kontrako eragina sor dezake. Konportamentalistek lehendabizi aztertu behar dutena analisis funtzionala da. Zentru bakoitzean ea zeintzuk diren euskara egitera bultzatzen duten estimulo eta ondorioak. Gertatzen da irakaslegoa alde ez egotea, edo gurasoak, edo harremanik ez egotea beraien artean, edo ingurua nolakoa den... mila bariable daude. Horien artean aipa daitezke erabiltzen diren pedagogia mota ezberdinak, edo euskararen irakaskuntza intentsiboa ala estentsiboa egiten den...
Analisis zientifikoa egin ondoren, adostasun batetara heldu garenean, puntu nagusi batzuk jarri behar dira euskara lantzeko. Ikastolan sortzen diren errefortzuak euskararen onerako jartzea. Jolasak, bidaiak, aktibidadeak... euskararen onerako jartzea. Adostasun horrek eramango gaitu programazioan ere joku unitario bat eramatera eta ez bakoitza bere aldetik ibiltzera.
A.–Zer nolako programazioa litzateke?
J.L.G.– Programazio horretan bi gauza hartu behar dira kontutan: jarrerak eta edukiak. Programazioak edukien aldetik prestatzen dira beti eta gehienetan ez gara gauza sentitzen umearen portaerak, jarrerak programatzeko, eta biak dira landu beharrekoak.
A.–Hainbesteko garrantzia hartzen du alde afektiboak?
J.L.G.– 3–6 urte bitarteko haurrarengan oso garrantzitsuak dira jasotako edukiak, baina horiek bezain garrantzitsu da hizkuntzarekiko duen jarrera afektiboa. Urte horiekin gauza da oso egitura gutxirekin komunikatzeko. Lortzen bada gurasoen eta irakasleek euskararen aldeko espektatiba positiboa izatea eta batzea, horixe da egokiena. Umea kezkatua egongo litzateke orduan euskararen aldeko jarrera positibo horren aurrean. Honek, ernetasun positibo bat erakutsiko luke bere aldetik. Ez hitzez lortzen den jarrera positibo bat, ze haurrari "euskaraz egin, euskaraz egin'' esanez ez bait da helburu hori lortzen, baizik eta ekintzez lortutako jarrera bat. Umearen mundu afektiboa betetzen duten guzien artetik sortu behar da euskararekiko espektatiba positibo hori. Horretarako beharrezkoa da ekintza mailako adostasun bat gutxienez guraso eta irakasleen artean.
A.–Ze jarrera hartzen dute gurasoek?
J.L.G.– Gurasoekin askotan gertatzen da konformatu egiten garela kontseilu batzuk emanaz beraiei. Gurasoak ere behartu egin behar dira haurraren ikaskuntzaren prozesuan. Euskara etxean landu behar bada gurasoekin kontatu behar da. Egunero jokoak egin behar dira, konprobatu egin behar dira, baloratu egin behar dira...
Espektatiba positibo horiek sortuko dituzten elementu guztiak koerentzia baten barruan ikusi behar dira. Guraso, irakasle, umearen inguruko pertsonak euskararen marko koerente batetan sartu behar dira. Zein da euskararen marko koerente bat erdal zonalde batetan? Oraingoz ikastola, eta, ikastola barruan, gela. Lehendabizi gelan lortu behar da marko koerente hori, patioan gero, ondoren kalean eta azkenik etxean. Lizarran bide hau jarraitu genuen eta oso egokia dela ikusi da. Hiri handi batetan ez du balio seguruen bide honek eta gelatik etxera jo beharko da zuzen zuzenean. Hiri batetan zaila da kalea kontrolatzea, sakabanatze handia ematen da hor.
A.–Guraso eta irakasleetaz gain ezaguna da Lizarran haur helduenek ere paper garrantzitsu bat hartzen zutela umetxoogokoen aurrean...
J.L.G.–Patioan eta euskara sartzen joateko egin izan duguna izan da ikasle helduenak erabiltzea ikasle txikiagoekin euskaraz egiteko jolas orduan. Beste asignatura bat bezala da orduan, eta patioa euskalduna bihurtzen da. Honela haur txikienek euskarazko erreferentzia bat jasotzen dute patioan eta aldi berean euskararen eskakizun bat sentitzen dute bertan.
Honela, apurka apurka, euskaraz hitzegiten ikasten dute haurrek, eta ez gainera intelektualki, atektiboki baizik.
A.– Hori dena marko erdaldun batetan. Herri euskaldunetan, eta gero eta gehiago entzuten da, ikastolako haurrek patioan eta erdaraz egiten dutela esaten denean, zer da, holakorik ez dela kontutan hartzen?
J.L.G.– Bai, dudarik ez. Konportamenlismoa base teoriko bat da. Nik toki erdaldun batetan aplikatu besterik ez dut egin. Hori, beste bariable batzurekin aplikatzea dago toki euskaldunetan ere.
A.–Lizarrako esperientzia, "positibo"a bezalahorik eman al da beste ikastolaren batean?
J.L.G.–Ez dakit, gutxi dira honelako esperientziaren bat martxan jarri dituztenak. Askotan, alde batetik nahiz bestetik frenatu egiten dira honelako asmoak, edo teoriaren kontra zaudela esanaz, edo lana gehiegizkoa dela aipatuz, edo bakoitzak bere "esperientzia" aitzaki bezala jarriaz eta esanaz ezinekoa dela honelako esperientzia bat..."Esperientza" inmobolismorako erabiltzen da, eta ez da ikusten esperientzia berrietarako jarrerarik. Honelako esperientzia bat ez da bakarrik, behin baino gehiagotan sinplifikatu izan den bezala, "Jo eta Ke" eten gabe aritzea. Profesionalki ondo programatuz duten pertsona guztiek erakutsi behar gero lan ordutan egitea badago. Hortik kanpo pertsona bat beharko litzateke, euskarazko koordinadore bat. Ez dute zergatik guztiak denean egon behar. Hori bai, eskola ordutik kanpokoak ere planifikatu egin behar dira... euskarak merezi du hori eta gehiago.
A.–Planifikaketa honen barruan ze puntu azpimarra daitezke?
J.L.G.–Oso garrantzitsua da ikastolan izaten diren bileretaz gain bilera motibazionalak ere egitea gurasoekin. Asteburu–pasa bat eginez, mendian bazkalduaz... nahi den bezala. Bilera horretan elkar ezagutzea bilatuko da lehendabizi, eta haurren euskararen ebaluaketa gero. Ez ebaluaketa profesionala, baizik eta motibazionala. Honela gurasoek ere ikusten dute noren haurrek daukaten zailtasun handiena, edo zeintzuk dabiltzan ondo. Etxean haurrek euskara lantzeko egin ditzaketen gauzak ateratzen dira. Telefonoz deitzea esaterako, lagun batekin euskaraz hitzegiteko deitu eta elementu hori ere euskararekin identifikatuko du haurrak. Gurasoek honelako ekintzak bultzatzen dituztenean espektatiba positiboak sortzen ditu euskararekiko haurrarengan. Honek esan nahi du ez dagoela lan guztia irakaslegoaren bizkar. Baina irakasleak gauza bat dauka beregain: autoritatea. Gauzak esijitzeko eta egin arazteko autoritatea. Eta askotan ez da autoritate hori erabiltzen.
A.–Hi marko erdaldun batetan honelako esperientzia batetan ari haiz. Horrela lanean arituta nola ikusten dituk "A, B eta D" ereduak erabiltzea gaur egungo irakaskuntzan?
J.L.G.–Ulertzen dut hiru eredu horien zentzua bere mundutxuan baina benetan euskaldundu nahi bada belaunaldi bat erdal giroan, eta sakonki euskaldundu, "D" ereduak baino ez du balio. Besteak aproximazioak besterik ez dira. Monjetan edo jesuitetan ez nintzateke "D" ereduarekin hasiko, ez daudelako prestaturik oraindik. Hor ikusten dut estrategia bezala piskanaka hastea. Baina inoiz egingo ez nukeena, sekula ere ez, zera da, ikastola batetan, gurasoek dagoeneko hautatu duten eredu eredu euskaldun bat "B" eredura pasatzea. Erdal hezkuntzan sarturik dagoen hainbat zentrurentzat progresiboa izan daiteke ereduekin aritzea, baina ikastola batetan "D"tik "B"ra pasatzea astakeria bat da. Kaltegarria da gainera espektatiba faltsuak sortzea. Gurasoei ezin zaie esan "B''ereduan hau eta hau lortuko duela bere haurrak. Gehienez jota euskararekiko sentsibilizazio bat lortuko du. Etxean erdara, kalean erdara, telebistan erdara, eta ikastolan euskara eta erdara.
Ereduen dantza honetan ez da aski bat bakarra erabiltzea. Guk Lizarran esaten genuen bi erabili behar zirela, generabilen "D" ereduarekin batera "J" eredua ere erabili beharra zegoela, hau da, ilusioa, alaitasuna, lana, jendea inplikatzeko gogoa...
A–Ikusten al da ilusio eta lan gogo hori beste ikastoletan eta?
J.L.G.– Lan gogoa ikusten dut, eta hori bezala blokeo pertsonalak ere ikusten ditut. Gure profesioun oso normala da jokaera pertsonalista edo korporatibistetan erortzea. Horrek frenatzen du askotan ilusioa.
Iñaki URIA
Lizarrako ikastolaren "fenomenoa" teoria konportamentalistetan oinarritua dago, jose Luis Gorostidik esan digunez.
"Haurraren mundu afektiboa betetzen duten pertsona guztiek erakutsi behar dute euskararekiko jarrera positiboa".
23-25

GaiezGizarteaIrakaskuntzEskolakIkastolakIkastolak
PertsonaiazGOROSTIDI2
EgileezURIA3Gizartea

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Zapaterok dio Ostiral Santukoaren gisako akordio bat egon zela ETAren amaieran

Xabier Letona Biteri

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Lurra taupaka hasiko da

Estitxu Eizagirre

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude