"Aspadidanik nian helduentzako komikia egiteko asmoa"

1985eko abenduaren 08an

Antton Olariagarekin elkarrizketan.
Olariaga, ilustraziogintza eta grafismo frankotiradorearen artean
"Aspadidanik nian helduentzako komikia egiteko asmoa"
Durangoko Azokarako plazaratuko duen «Hamaseigarrenean aidanez» komikia aitzakitzat harturik egin dugu topo Antton Olariagarekin. Zakilixut munduratu zuenean ezagutu genuen gehienok, eta arginzale porrokatuek bere orrialde frexku batekin ere irribarrerik egin zenuten orain laupabost urte.
Dibujatzetik ahoratutako mokaduez asetzen omen du tripazulotako imajinazioa, baina orain artean bezala gidoifaltan lagatzekotan, ez diola ba zuentzat, helduontzat, komikiak egiteari segiko...
Bere buruaren azalpen labur bat egiteko eskatu diogunean, hasi da ja egile bat bere lanagatik ezagutzen delaren trukoarekin. Ostera, usurbildarra dela atera diogu, Bellas Artes-ko ikasketak egin zituela, eta honetan, umorearen klabean grafiko mundua eta hizkuntzaren munduan margiltzeko atrebentzian, prentsarekin egindako kontaktatuz eta haur 1iteraturaren apaintzaile gisa hasi zela.
ARGIA.–Noiz hasi hintzen profesionalki lanean, ze hi honetatik bizi haiz.
ANTTON OLARIAGA.– Ni orduan Balentzian ninduan, eta hango egunkari batean kolaboratzen hasita, umorezko marrazki eta txiste antzekoak bidaltzen, prentsako lekutxoren batek salbatuko ote ninduen pentsatuz hasi huen dena. Hastapenak grafismoa eta prentsaren arteko jolasean hasi eta gero, haurren testu liburuen ilustratzaile bezala izan nian jarraipena.
A.–Hitzegin daiteke Euskal Herrian ilustratraile profesionalaz?
A.O.–Ba nik ez zekiat suerte haundia euki dudan, baina neretzat sorpresa bat izan huen halere guzti hau. Sekula ez nian hau bakarrik eginik biziko nintzenik. Ilustrazioaz bakarrik bizitzeko aukerarik bazegok, ze ipuingintzak azken urteotan arrakasta izan bait dik, eta gure beharrean zeudek nolabait euskal testu liburuak. Noski, gu morroiak gaituk azken finean, argitaletse eta gioien morroi. Eta, gioirik gabe, hitzik gabeko antzerkitan bezalaxe geratzen haiz.
A.–Nola ikusten duk orduan ilustrazio esparruaren egoera gaur egun, balantze gisa edo.
A.O.–Hor, bi bide ikusten dizkiat: ilustraziogintza eta grafismo frankotiradore delako hori. Esate baterako, ilustrazioari helduz, ba Asun Balzolak jasotako sari hori garrantzitsua duk, nahiz sarizale-eta ez izan, hemengo lanak baloratzen direlako batipat. Jon Zabaleta ere kasu, ilustratzaile finak zeudek Euskal Herrian. Komiki eta umoregintza zegok beste alde batetik, egunkarietara mugatua, eta hortaz aukera gutxiagokoa. Baina lanak esporadikoak direnez, epe luzetara jokatzeko baino beste irteerarik ez daukak. Eta komikiaz... ze esango diat, gionista falta nabarmena duk!
A.–Nola konpontzen zarete argitaratzeko edo argitaletxeekin «fitxajeak» egiteko orduan?
A.O.–Lanak sortzen dituk, ba tira, perretxikuak bezala; igoal. Batzutan hi joaten haiz bila eta bestetan gionista eta argitaletxeak berak iristen zaizkik muturren aurrera, derrepentian. Izaten dituk kasu konkretuak ere, hire ideia batekin gionista batengana jotzen duanekoa adibidez, edo herorrek lan bat egin eta argitaletxe batean aurkeztekoa. Nere kasuan, gehienetan, gioiak hor zitxeuden eta horien araberan moldatu nauk, proiektuan premiaren pean parte hartuz.
A.– Momentu hauetan zertan ari haiz.
A.O.– Prentsa mailan urte dexente egin nian Argian; gero Eginekoa proiektua irten huen. Pentsatu nian eguneroko tabarra emango zian pertsonaian, eta Zakilixut sortu huen, inongo prebisiorik gabe, nondik nora joko zian ez nekiela, egunkaria egunean bizitzea bait huen asuntoa. Hori bai, neretzako ezinbesteko klabea izan dena, dibertitzearena izan duk. Inoiz esfortzu bat bihurtuko balitz deskantsatu egingo niake denbora batez... oporrak balira. Ipuia aldiz beste era batera ulertu behar duk, testu idatziari atxekirik arituz, testua bait zeukak lehentasuna, ilustrazioaren helburua girotze eta apaintzearena delarik. Horrek beste atrebentzia bat ere bazeukak, hire ilustrazioak letra idatziak baino indar haundiagoa bereganatzen duenean, orduan testua interpretatu eta ixteko arriskuan eroriz; marrazkiak ez dezala testua destripatu, ez dadila deskriptiboegia izan haren magiaren fabore kontra, beti sujerentetasuna mantenduz.
A.–Orain, Anjel Lertxundiren «Hamaseigarrenean aidanez» nobelaren komiki bat egin berri duk, Durangoko azokerako aurkeztekoa. Nola izan da hau, ikusi bait zaitugu oriotarrarekin elkar lanean lehenago ere.
A.O.–Nere asmo zahar bat duk hau. Haurrekin pixkat puskatzekoa. Ez duk, ez, haustea; ez gaituk eta hamar urteko mutilak hain haur ez direnaz konturatzen, tontotzat hartzen dizkiagu behin baino gehiotan. Nik periodikuan helduentzako klabetan marrazten diat, eta haurrak ere inguratzen dituk bertara, dibujoen mundura behinipein. Baina helduentzako komiki bat egitea beharrezkoa huen neretzat. Gioi bat behar nian, eta bueltaka-bueltaka, hiru nobela pelikulatara eramateko proiektu bat bazegoela, eta Irati Films-ek Anjel Amigoren bitartez neregana jo zian komikian ere proiektua gauzatzeko. Aukera hor zitxion beraz. Noski, hor reinsidentziaren asuntoa badagoen arren. Nere irakurketa aldiz oso desberdina izan duk. Eta pelikula ikusi baldin badiat komikia burutu ondoren izan duk. Halere nahiko filmikoa dela nabarituko duk bi tekniken hurbiltasunarengatik (planoak, sekuentziak montatzerakoan...), beti irakurketa propioa izateari uzten ez diolarik. Liluragarriena, hori izan duk, gioi majo bat eukitzeko aukera aparta, testu literarioaren gioia egokitu ahal izatekoa alegia.
A.- «Hamaseigarrenean aidanez» nobelak Mirande literatur saria jaso zian, telebisiorako filme bat egin duk ondoren, eta komikiak jarraitzen ziok. Iñolako proiektu edo kanpora begirako plangintrari erantzuten ote dioen-edotertxobait esplikatuko huke.
A.O.–Nobela eta zinea pixkat nahasi eta trasbase hori egitea fenomeno mundiala izan duk eta biak elkarrekin oso loturik egon dituk aspalditik. Euskal Herrian hortik abiatzea ere ondo ikusi nian, igoal mundu guztian normala den gauza bat zuzpertzeko. Hemen komikigintza ez diagu normalizatu, eta kasu horretan terrenoa errekuperatu beharra zegok. Ez diat bada uste Euskal Gobernutik datorren prestigio baza bat izan daitekeeinik, ze hamaika komiki kaleratu beharko bait litzateke halako plangintza bat bideratzeko, su artifizialekin eta zinemaskopeko kolorez! Nere partetik okasio majo bat bezala hartu diat soilik... helduen lan hori egiteko pelikula bat aprobetxatu behar duk, nere gogoaren eta gioi baten konfluentzia baten ondorio besterik izan ez delarik azken finean.
A.– Dibujoari lotzen gatzaiolarik orain, zein ezaugarri tekniko eta estetika joeran murgildu naiz komikian?
A.O. - Marrazkia propioki konsideratuz, nere ahalegina planoak landu eta sekuentziak osatzea izan duk, genero beltzeko grafismoarekin edo jolastuz; irakurketa beltz xarnarra egin dudalako, zuri-beltzeko teknikak eskeintzen dituen posibilitateekin jokatuz batez ere. Bestalde, beti uste izan diat, komiki bat pelikula bat bezala tratatu behat duk: espazio luzea dela, erritmo beharra, sekuentziena, biñeten estudioa, elkarrizketen egokitzea bokadilloak direla tartean... paperezko filme bat egitea duk. Mjarrazkiak errealistak dituk, gaiak hala eskatzen zialako eta oso proximoa delako ere bai, lleta errealista, istorioak eskatzen dituen klabeei jarraitu diedalako, pexkat expresionismoaren haritik jokatu nahiean.
A~Nola ulertzen duk, ilustratzaileen posiziotik, testu idatzia eta gidoia, hartzailea eta ilustrazioa, hiru osagaien arteko harremana.
.- Komunikazioar eskema horri heltzen diok. Erantzun erraza, eta askotan benetakoa, zera izan ohi duk: irakurleari esaten diok,.«ni papereraino bakarrik ailegatzen nauk, eta modu berberean orduan hurbil hadi papereraino». Baina egia esan, irakurle-ikusleak asko baldintzatzen dizkik kodigoak, ezinbestean gainera. Batzutan hizkuntz frexko baten beharrean suertatzen delako ilustrazioa, bestetan haurrarengana asekibleki hurreratu behar delako. Barrokismoak eta elitismoak ez dik zentzu haundirik.
A.–Ilustrazioak mundu berezi bat kreatzen dik, pertsonalak kreatzen dizkik, psikologiak. Konsziente haiz zenbait balore komunikatzen dituala?
A.O.–Ez nieke balore deituko. Maiuskulazko hitzik ez nikek tartekatuko. Nik izaera bat besterik ez diat kreatu eta botatzen, hain erreala bera, asko aldatzen dela; estiloz multiformea izan zitekek, gaur eroago, bihar atzo baino komodoagoa, gu geu bezala, eta pertsonaia bera bakarrik marrazten duk kaleko jendearen klabetan murgilduz. Dadoa ez diat oraindik bota, pare edo inparea tokatu zitekek.
Parea edo inparea, hori duk –esaten jarraitzen agurtu dugu elkar–, parea edo inparea izango duk dadoa, Zakilixutek jokoan irabaziko dueneko dadoaren suertea. Orduan oporretara joango gaituk...
Gorka I.
32-33

GaiezKulturaArteaKomikigintzKomikilaria
PertsonaiazOLARIAGA1

Irakurrienak

Matomo erabiliz

"Badira hartzea merezi duten arriskuak, genozidioa gelditu behar dugu"

Zigor Olabarria Oleaga

EAJk Mundakako bere alkatea presionatzen zuen, udaleko idazkariaren gainetik aritzeko

Xabier Letona Biteri

Sionismoaren kontrako juduak jazartzen ari dira Alemanian

Gedar

"40 landare mota ditugu oihan baratzean, urte osoan bertatik jateko eta tresna xinpleekin lantzeko"

Estitxu Eizagirre

PPk euskararen irakaskuntza presentziala ezabatu du Valentzian, EAEko hauteskunde kanpaina betean

El Salto | Raquel Andrés Durà

Azkenak

2024-04-22 | Garbiñe Larrea Iturralde

Intsusaren bigarrena

Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]

2024-04-22 | Eneko Bachiller Otamendi

Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]

2024-04-22 | Jakoba Errekondo

Lurra elikatu, guk jan

Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.

2024-04-22 | Garazi Zabaleta

Txaramela

Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina

Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]

2024-04-21 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

'Cristóbal Balenciaga' telesaila

"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]

Eguneraketa berriak daude