Zeru koloreko borrokalaria
Baliteke erreka baten ondoan egindako ibilaldiren batean, zurtoin edo landare baten muturrean, “botoi urdin distiratsu” bat ikusi izana. Baliteke ere, zer ote zen jakinminez, bertara inguratu izana... Eta, gertutik ikustean, harriturik gelditu: ba al da bada zeru koloreko kakalardorik gure lurrean? Sarritan, urruneko faunaren distira, kolore eta aniztasunez beteriko dokumentalak ikusten ditugu, baina halako bitxirik gure artean badagoenik…! Jakina, txikia da, baina bitxiek horrelakoak izan behar omen dute.
Oplia coerulea
Taldea: Ornogabea / Intsektua
Neurria: 8 mm inguru.
Non bizi da? Ur-lasterren ertzetako landaredian, edo gertu.
Zer jaten du? Ez dakigu, bere biologia oso gutxi ezagutzen baita.
Babes maila: Europan babestua.
Hoplia coerulea bizimodu interesgarriko kakalardo bat da, koleopteroen ordenakoa. Intsektu talde horretako 300.000 espezietik gora ezagutzen ditugu. Maiatza eta abuztua bitartean ikusi daitezke espezie horietako helduak, aktibotasunean egun osoan. Intsektu helduak diren tarte horretan izan ezik, lurrazpian bizi dira, hau da, larbak direnean. Maiatza inguruan arrak, erabat heldu eta gero, lurrazpitik atera eta landare edo lore baten muturrean jartzen dira emeen zain. “Borrokalaria” deitu diogu artikulu honen izenburuan, arrek ostikadaz bidaltzen baitituzte bere zain-lekua lapurtu nahi dioten arerioak (izenean daraman “hoplon” hori "arma" da antzinako grekeran). Horretarako, bere atzeko hanka indartsuak beti prest izaten dituzte ostikadak banatzeko. Horrela, ar indartsuenek behaleku onenak eskuratzen dituzte, eta lehiaketa horri esker espeziearen etorkizuna indarturik suertatzen da.
Zer jaten duen edo, hobeto esanda, zer ez duen jaten, ez dago batere garbi. Eta horregatik elikagai askoz elikatzen direnen multzoan sailkatu dute (polifagoen artean, hain zuzen ere).
Arrak urdin argiak dira, kolorazio urdin metaliko ikusgarrikoak. Emeak berriz, Natura jakintsuak gehienetan erabaki duen modura, kolorazio apalekoak dira, marroixkak, eta hori bere alde daukate beraien eta espeziearen biziraupena lortzeko. Emeen kopurua, halere, arren kopurua baino dezente txikiagoa izaten da (batzuen ustez, mila ar eme bakoitzeko!). Ar ugaritasun hori engainagarria suertatu daiteke, oso azalera txikian asko ikusi baitaitezke, kontzentrazio jokabidearen eraginez. Bere hedapen mapak espeziearen urritasuna adierazten du: Frantziako Estatuko beheko erdia eta Iberiar Penintsulako ipar-ekialdea, Asturiastik hasita (Leonen ere ba omen da aipurik). Badirudi Suitzan ere aleren bat aurkitu dela. Hala eta guztiz ere, zaindu beharreko espeziea da, argi eta garbi.
Ederrak dira benetan arrak eta, tamalez sarritan gertatzen den bezalaxe, edertasun hori zorigaiztoa izan ohi da beraientzat, orratz batek zeharkatuta bildumazaleen koadroetara eraman izan baititu, asko eta asko.
Ur-lasterren inguruan aurkitzen da beti, normalean ibai eta erreka ertzetako landaredian. Leku horiek, sarritan, aldaketa eta degradazioa pairatzen dituzte, eta horrek kakalardo eder honentzako ondorio txarrak ditu.
Sugea ikusi orduko: “Sugegorria!”. Telesforo Aranzadi zenak esaten baitzuen, begiek ez dutela ezagutzen dutena baino ikusten. Eta sugegorria ezagutu, ezagutzen dugunez (entzunaz, sikiera), hori bera izaten da joera: ikusten dugun suge oro sugegorria dela iruditzen... [+]
Izarrak, ortzi mugagabean, keinu egiten diguten argi izpi dardarti liluragarriak dira, osotasuna eta ezereza bateratuta, zer garen ulerrarazteko oroitarri zaizkigunak: izan sua, izan ondotik joan zaizkigun kuttunak, gizakiaren txikitasuna edo Anbotoko Mariren edertasuna;... [+]
Bizitza azkar pasatzen dela entzun eta esaten dugu maiz. Hala ere, gizakiok urte dezenteko bizi-itxaropena daukagu. Hainbat urte izan ohi ditugu ongi garatu, bizi eta ugaltzeko. Badira, ordea, hori guztia denbora askoz ere laburragoan egin behar duten gu bezalako ugaztunak:... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Tarteka bada ere, inoiz ikusiko zenuten hego beltzeko “erle erraldoi” eta potolo bat zuen inguruan hegan. Hala bada, ziur izan intsektuen artean ikusgarrienetako bat ikusi duzuela. Eta ziur izan, baita ere, ez duzuela inongo arriskurik, itxura itzeleko erlastar honek... [+]
Sugea eta eguzkia: pertsona askoren buruan banandu ezinak diren bi hitz. Sugea entzuten dugun aldiro, egun bero eta argi bat irudikatzen dugu. Buruak hala funtzionatzen baitu: asoziazio horiek egiten ditu duen informazioarekin. Eta ez da arraroa, bestalde; izan ere, sugeak... [+]
Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]