Urtero, Gabonak hurbiltzean, mendebaldeko filosofiaren bitxikeria bat etortzen zait burura. Sokratesek merkatuaren erdian esan ohi zuen pozarren: “Zenbat gauza ez ditudan behar!”. Hain gustuko dudan anekdota hau aipatzen dudanean, imajinatzen dut filosofoa, irribarretsu, 360 graduko bira eginez merkataritza-zentro batean, Google Maps-en leku jakin bat Street view ikuspegitik ikusteko aukera ematen digun kamera balitz bezala. Dudarik gabe, k.a. V. mendean errazagoa zatekeen kontsumo konpultsiboan ez erortzea, baina balorazio honek ez dio garrantzirik kentzen ideia sokratikoari; are gutxiago, filosofoak balio-taula tradizionala irauli zuela jakinda: dirua, ohoreak, fama eta ospea baztertuta, jakinduria eta autoezagutza azpimarratu baitzituen.
Izan ere, benetan merezi du pare bat minutu eskaintzea atenastarrak esandakoaren muinari. Egin zerrenda mental bat benetan behar ez dituzun gauzekin. Galdetu zeure buruari zergatik erosi dituzun, zertarako, zerk eraginda. Laura Sam olerkariak Algoritmo izeneko abestian bere buruari diotsonez, “Nahi dut nahi dudana baino gehiago”, eta galdera honekin interpelatzen gaitu: “Ez duzu ikusten txotxongiloak garela esku ikusezinetan?”. Eta beste hau gehitzen du Laurak: “Modak eta joerak. Substantzia bilatzen dut, baina algoritmoa dator bere magiarekin. Bere magiarekin kontsumitzen nau”.
"Ez dugu sustatu nahi, behin eta berriz modelo horretan erortzen bagara ere. Baina, non dago kontsumismo suntsitzailearen eta arduratsuaren arteko muga?"
Ez dakit zuei, baina, niri, asko kostatzen zait neure printzipio guztiak aldi berean errespetatzea. Kontsumitzailea eta planetako hiritar fisikoa zein digitala naizen aldetik, motxila handia eta jasanezina sentitzen dut neure bizkarrean, disonantzia kognitiboez betea. Alde batetik, garai honek garrantzi ukaezina du merkataritza txikiarentzat, nik hala deritzot, eta sentsazioa daukat denda txikien biziraupena suspertu behar dugula herritarrok. Zero kilometroko erosketak egiteko gonbit egiten digute bono-denda, merkatu txiki, zozketa eta beste hainbat ekimenen bitartez. Dendari horiek aurpegia dute, eta ezagutzen ditugu, haien izenak ere bai, eta badakigu zenbat denbora eta ahalegin inbertitzen duten. Izan ere, ezin dugu imajinatu gure bizilekua komertzio txiki horiek gabe. Herria basamortu bilakatuko litzateke. Bestalde, kontsumo-gizarteak ingurumenean duen inpaktua itzela da. Bistan da kontsumitzeko modu hori jasangaitza dena, eta ez dugu sustatu nahi, behin eta berriz modelo horretan erortzen bagara ere. Baina, non dago kontsumismo suntsitzailearen eta arduratsuaren arteko muga?
Lehen, Hans Jonasek sortutako agindu etiko-ra jotzen nuen galdera horri erantzuteko, gida moral gisa, erantzukizunaren inperatibo-ra, hain zuzen: “Jokatu ezazu halako moldez non zeure ekintzaren ondorioak bateragarriak izan daitezen etorkizunean benetako giza bizitzaren iraupenarekin lurraren gainean”. Asko gustatzen zitzaidan, datozen belaunaldiei erreparatu, eta gure indibidualismotik haragoko errealitate bati heltzen diolako. Orain, aldiz, oso sinplista iruditzen zait, ez baititu gainerako espezieak edo ekosistemak kontuan hartzen, giza bizitza soilik, Antropozenoa deritzon garaiaren erdigunea, alegia. Egun, askoz zailagoa den ariketa batean, Aldo Leopoldek zioenari begira, hobe deritzot “Pentsa ezazu mendi batek bezala” lelopean jarduteari, lurralde batean bizi den bizitza osoa aintzat hartzeko: auzoko dendaria bai, baina etxe ondoko ibaian bizi diren arrainak ere bai. Herriko fruta-dendan erosi, bai, baina plastikozko poltsarik gabe.
Hala eta guztiz ere, beti sentitzen dut zerbait gaizki dagoela, zerbait falta dela, zerbait hobetu daitekeela. Galdera berak egiten du hegan behin eta berriz, drone obsesibo batek bezala, nire pentsamenduen gainetik. Nola ekin benetako erosketa “etikoei”? Non dago, gizarte neoliberaletan, Aristotelesen erdiko terminoa kontsumitzeari dagokionez? Existitzen da halakorik edo oximoron hutsa da? Nire ustez, kontzientzia hartuz baino ezin diegu aurre egin arazo hauei. Eta, bide batez, presaka. Hannah Arendtek azaltzen zuenez, itxaropena ez da oso lagungarria, geure desio eta itxaropen guztiak etorkizunean jartzen ditugun heinean, hau da, besteen ekintza eta erabakietan, orain-hemengoak ahazten ditugu, erreakzionatu barik. Argi dago ugariak direla modu kontzientean kontsumitzeko etsaiak: erosteko konpultsioa, hutsune existentzialak asetzeko beharra, publizitate-kanpainak, izatea eta edukitzea identifikatzen dituen zoriontasunari buruzko ideia faltsua, cookie eta algoritmo ikusezinak bezain eraginkorrak. Zerrenda mugagabea da.
Horren aurka, informa zaitez. Irakurri. Entzun. Egon adi zeure herrian eta inguruan behar direnei. Pentsatu. Gelditu. Hausnartu. Asmatu beste modu batzuk. Partekatu. Saretu. Arduratu. Zaindu duzun hori. Maite zure bazterrak. Jokatu ezazu zeurekin jokatu dezaten nahi duzun bezala, aintzat hartuta gizakiak, animaliak, errekak zein planeta osoa. Gauzak, pertsonak, planeta, denda txikiak, merkatariak, herria. Zenbat gauza ez ditudan behar eta, aldi berean, zenbat behar ditudan!
* Naiara Gago filosofia irakaslea da
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Idatzi honen bidez, EITBko Euskara Batzordeak eta azpian sinatzen duten EITBko organoek euren kezka eta gaitzespena agertu nahi dituzte azken hilabeteetan EITBko zuzendaritza-postuetarako abian ipini diren hautatze-prozesuak direla eta, gutxietsi egin baita euskararen... [+]
Ni ez dut nahi nire alaba ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Nik ez dut nahi nire alabaren eskolako haur ijitoak ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Ijito izatea ez delako mozorro bat. Ijito izatea ez delako urtean behin egiten den festa bat, arropa exotikoekin eta aurpegia ikatzez... [+]
Bidea pausoka egiten da, eta hasiak egina dirudiela ikasi nuen aspaldi xamar. Baina jendeak esaldi hori edukiz betetzen ere ikasi nahi du. Bakarrik ezer gutxi lor genezake, hasi orduko etsi, akaso. Sekulako jendetza biltzeak ere antolaketa zaildu eta ikusi beharrekoa gandutu... [+]
Ez zuen egoki jokatu, neurriak hartu behar ziren, bestela, ez dugu ikasten. Itxuraz, ez zen ohartzen egindakoaren inpaktuaz, normal jarraitzen zuen, batzuetan, ingurukoek baino itxura zoriontsuagoz. Gainera, altuegi hitz egiten du, hori ez zaio inori gustatzen. Darabiltzan... [+]
Hezkuntza Sailak ez ei du ulertzen publikoko langileak zergatik joan garen grebara. LAB sindikatuari galdetzea dauka. Sindikatu horrek akordioa sinatu zuen sailarekin, 2023ko apirilean. Urte bi geroago grebara deitu dute haiek ere, aurrekoetan ez bezala, Hezkuntza Sailak... [+]
Erretiratu berri den lankide-ohi baten omenez, Historiako irakaslea. Bejondeizula!
Hezkuntza-legeek azpimarratzen dute zein garrantzitsua den ikasleengan pentsamendu kritikoa sustatzea. Baina irakasle-klaustroak, garai batean ideien eztabaidarako eta proposamenak... [+]
Mendebaldeko herrialdeetako demokrazia liberalak demokrazia minimalista baten itxura gero eta handiagoa du. Definizioaren muina litzateke hauteskunde bidezko gobernu aldaketak errespetatzen direla. Horren aldaera autoritarioari Levitsky eta Way politologoek autoritarismo... [+]
Zutabe hau idazten nengoela, gaia aldatu behar izan dut, nire arreta osoa harrapatu dutelako Trumpen muga-zergek. Azalpen gutxi beharko duzue, leku guztietan da berria, Txinako produktuei %10eko zerga eta Kanadako eta Mexikoko produktuei %25eko muga-zergak jarri dizkie. Trumpek... [+]
Euskadi irratian baineraren ordez dutxa jartzeko iragarkiak etxeko komunean obrak ya hastera animatzen duen kuña hori. Obra erraza, inbestitze txikia eta aldaketa handia iragartzen da. Komunetako sanitarioen joerak aldatu dira eta ahoz aho zabaldu da zeinen eroso eta... [+]
Lan aste laburragoak ezartzeko politika orokorra ekarriko du 2025 urteak, enpresentzako kontratazio berrietarako kostu txikiak eta lan harremanetarako aldaketa norabide eraginkorra ekarriz.
Espainiako gobernu akordioa betetzeko helburuarekin, lanaldia astean 37,5 ordutara... [+]
Greba ataritan jaso nuen zuen e-maila, posta pertsonalean. Hasieran, beste askok bezala, grebaren aurrean ze aukera ditugun jakinarazteko zela pentsatu nuen. Baina ez, grebaren aurkako mugimendu politiko eta komunikatiboa zen jasotako e-maila.
Aitortuko dizuet ahozabalik utzi... [+]
Urtarrilaren 16an, Madrilgo administrazioko Trantsizio Energetikorako Ministerioak irrikaz eta kezkaz itxaroten genuen “Itsaraz” proiektuaren gaineko ingurumen-inpaktu adierazpena argitaratu zuen. Ebazpenak makroproiektu honen aurkako erabaki irmoa bezain argia... [+]
Asteburu honetan 'estetikoa' hitzaren inguruan pentsatzen aritu naiz, lagun batek esandako esaldi baten harira: “Lan hau estetikoa da”. Estetikoa hitzaren etimologia aztertu dut, badirudi jatorrian zentzumenen bidez hautematea zela bere esanahia, eta gerora... [+]
Aurreko egunean, Bilbon, lagun batekin elkartu nintzen Bira tabernan. Tar-tarrean ari ginen oso gustura eta esan nion: “Noski, Giputxia zarenez, kar-kar-kar”. Eta berak nabarmendu zuen ez zela gipuzkoarra. Nik ongi ulertu gabe, jarraitu nuen esaten, “A! ez?... [+]