Urduñako espetxe frankistan hildako beste sei gorpuzki identifikatu dituzte
Espainiako sei pertsonaren gorpuak identifikatu dituzte. Urduñako desobiratze lanak 2024ko abenduak amaitu ziren eta guztira 93 pertsonaren gorputzak berreskuratu zituzten. Aurkikuntza berriekin, hamazazpi pertsona dira jada identifikatu dituztenak.
Urduñako espetxe frankistaren biktimak izandako sei pertsonen gorpuak identifikatu dituzte: Pizarrako (Malaga) Antonio Bootello Negrete, Valencia de las Torreseko (Badajoz) Aquilino Flores Bautista, Castuerako (Badajoz) José Gómez Narváez, Aceuchaleko (Badajoz) José Pozo García, Torrenuevako (Ciudad Real) Zoilo Villar Toledo eta Villagonzalo (Badajoz) Manuel Vivas Fernández.
1937-1941 urteen bitartean kontzentrazio esparru eta espetxe izan zen Urduñako Aita Jesuiten ikastetxean: lehen bi urteetan kontzentrazio esparru, eta behin gerra amaituta, espetxe. Guztira gutxienez 225 pertsona hil ziren bertan, horietako 24 kontzentrazio esparruan; Gogora Institutuaren datuen arabera. Errepublikaren aldeko inplikazioaren arabera sailkatzen zituzten gatibuak eta bizi baldintza kaskarrak zituzten, hala nola, pilaketak, umiliazioak, gosea, hotza, gaixotasunak eta heriotzak.
Eremu hartako kontzentrazio esparru gehienak 1939an itxi baziren ere, Urduñakoak funtzionatzen jarraitu zuen 1941 arte espetxe gisa. Urduña frankismoko espetxe politikaren engranaje bilakatu zen eta ondorioz, atxilotuen profilak aldatzen hasi ziren. Hego Euskal Herritik presoak jasotzeari utzi eta Espainiako Estatuko zenbait lurraldeetako presoak giltzapetzen hasi ziren: Gogoraren datuen arabera Urduñan hildako 225 pertsonetatik erdia baino gehiago Extremadurakoak (125 Badajoz eta 2 Caceres) ziren.
Memoria ikertzen
Joseba Egigurenek egindako lanari esker ezagutu dira datuak, baita hildakoen izen abizenak ere. Hildakoen ondorengoen DNA laginak gorpuzkienekin alderatzen dituzte. Prozesuak zailtasunak dituela azpimarratu du du Gogorak. Denboraren joanak senideak aurkitzea eragozten du askotan, eta gainera DNAk bere kalitatea galtzen du, ahaidetasun-mailak zehaztea zailduz. Urduñako 93 pertsonen berreskuratze lan eta identifikazioa Gogora Institutuak Aranzadi Zientzia Elkartearen eta UPV/EHUko Biomics laborategi genetikoaren laguntzaz eratutako programa da; lehenengoa gorpuzkien analisi forentsea egiteaz arduratzen da, bigarrena laginak erkatu eta identifikazio genetikoa burutzeaz.
Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Maki gerrillari antifrankistek Euskal Herrian ez zuten presentzia bereziki nabarmena izan, baina batzuk pasatu ziren, baita erregimenaren errepresio bortitza pairatu ere. Guardia Zibilak hiru hil zituen Ibaetan 1947an eta bat Zubietan 1948an, ahaztuta badaude ere.
Bilbo, 1954. Hiriko Alfer eta Gaizkileen Auzitegia homosexualen aurka jazartzen hasi zen, erregimen frankistak izen bereko legea (Ley de Vagos y Maleantes, 1933) espresuki horretarako egokitu ondoren. Frankismoak homosexualen aurka egiten zuen lehenago ere, eta 1970ean legea... [+]
Deportazioaren Memoriarako Euskal Koordinakundeak aintzat hartu nahi ditu Hego Euskal Herrian jaio eta bizi ziren, eta 1940tik 1945era Bigarren Mundu Gerra zela eta deportazioa pairatu zuten herritarrak. Anton Gandarias Lekuona izango da haren lehendakaria, 1945ean naziek... [+]
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
Plataformak ostegunerako Iruñeko udaletxe plazan elkarretaratzea deitu du 18:30erako, hiru alderdiek eraikinarekin izandako jarrera salatu eta eraistearen aldeko hautuan berresteko.
Hamarkada askotako eskaeraren ostean, Parisko Marceau etorbidearen 11. zenbakian dagoen jauregi historikoa EAJren esku geratu da azkenean. Jeltzaleentzat, balio monetariotik harago, balio sinboliko itzela du eraikin horrek, erbestearekin eta faxismoaren kontrako borrokarekin... [+]
Astearte gauean egin dituzte pintaketak, bizilagunek azaldu dutenez. Fatxada nagusia, bertako ateak eta alboetako paretak margotu dituzte. Gazte Koordinadora Sozialistak urtarrilaren 25rako deitutako mobilizazioarekin bat egiten du aldarriak.
Elkarte memorialisten ustetan, Rozalejoko Markesaren Jauregia, Nafarroako Memoriaren Institutua kokatuko litzatekeen tokia, "omenaldi, oroimen eta oroimenerako lokal bat" izan daiteke, eta Maravillas Lamberto izena eraman. Manifestariek adierazi dute ez dela nahikoa... [+]
Jesus Carreraren erailketaren 80 urteurrenean udal adierazpena plazaratu dute Hondarribiko udalbatza osatzen duten alderdi politiko guztiek.
Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]
Iruñea, 1939. Urte hasieran, hiriko zezen-plaza kontzentrazio-esparru modura erabili zuten frankistek. 3.000 gerra presorentzako edukiera izan zuen ofizialki; Nafarroan une horretan fronterik ez zegoenez, gerra presotzat baino errepresaliatu politikotzat jo behar dira han... [+]