Txema Larrea: argitu gabe joan den misterioa
Abuztuaren 1ean agurra egin zioten Txema Larreari Bilbon. Tanatorioaren areto nagusia jendez gainezka egon arren, hainbat lagun geratu ziren kanpoan, tokirik gabe. Eserlekuetan euskal kultura eta politikaren hainbat izen ezagun zeuden (‘Ezkerra’, Laura Mintegi, Bernardo Atxaga, Txema Aranaz, Lutxo Egia, Ruper Ordorika...), baita Txema Larrearen gertukoenak ere; senideak eta Ederki tabernan elkartzen direnak ostiralero bazkaltzeko.
Txema Larrearen heriotzarekin inoiz askatuko ez den korapiloa joan da: nor zen gizon hori eta zergatik ezagutzen zuen euskal kulturaren eta politikaren lehen lerroko hainbat kide?
Bere lagunekin hitz eginda, bizkaitarraren hainbat aurpegi azaltzen dira: iruzkingile ironikoa, militantea, jakintsua, irakurle amorratua, olerkaria... Baina gutxiren pribilejioa da puzzlea osatzea.
Edonola ere, Txema Larrearen kontakizun zatikatua Lapatxan hasi zen, eta bere kondaira Basaurin. Adin nagusia izan gabe ETAko fronte kulturalean militatzen hasi zen eta 17 urterekin errepresiotik ihes eginda, erbestera jo zuen. Federico Krutwig edo Beltzarekin harremanetan egon zen han eta gero liberatu ilegal moduan itzuli zen Euskal Herrira.
Bere atxiloketak betiko markatu zuen fisikoki. Klandestinitatean zegoelarik, etxera sartu baino lehen, konturatu zen Polizia barruan zegoela. Hala ere, aurrera egin zuen eta tiroketa baten ostean, hainbat bala jaso zuen hankan. Poliziek hiltzat jo zuten, bere aurrean errematatu ala ez eztabaidatu ostean. Gorputegira eraman eta han sumatu zuten pultsua zuela oraindik. Txemak zauritutako poliziak berak eman behar izan zion odola ospitalean, ez zegoen inor gertuago odol talde berekoa. Oso gogoko zuen ironia orduan sartu zioten gorputzean, agian.
Kartzelan egon zen bolada batean, arduradun lanetan, gainera, eta amnistiarekin atera zen kalera. Erakunde armatua zatitu zenean, Ezkerra, Wilson eta beste batzuekin ETA PM hautatu zuen, hori bai, Txemak inoiz ez zuen esan polimilia zenik; "ni V. Asanbladakoa nintzen", erantzuten zuen beti gaia ateratzen zenean. Antza, Argala, bere lagun mina, oso etsituta geratu zen erabaki horrekin.
Egunkariak begiratuta, badirudi geroago berriro ere atxilotu zutela, Bixente Serrano Izkorekin batera, baina bere haria galtzen da politikaren esparruan.
Kulturan bere aztarna nabarmenagoa da; Pott Bandaren inguruan mugitu zen eta Joseba Sarrionandia edota Jon Juaristirekin adiskidetu zen. Mikel Laboarekin ere ondo konpontzen zen. Auzolan liburu-denda eta Pamiela argitaletxearen sorreran parte hartu zuen eta azken horretan zenbait liburu plazaratu zuen, bat Joseba Sarrionandiarekin, esaterako. Olerkia eta euskararen historia jorratu zituen testuetan, besteak beste.
EHUn urte mordoa eman zuen historia klaseak ematen, eta erretiroa hartu eta gero, Bilboko Erronda kaleko Biba tabernako bezero leiala izan zen; han euskal kulturako izen ospetsuekin edo auzoko edonorrekin hizketan ikustea erraza zen.
Zertzelada biografiko osatugabe hauetan ez da agertzen, aldiz, hain maitatua egin zuen izaera hori: lagun zintzoa, solaskide kitzikagarria eta umoretsua, eta Euskal Herriko historiaren entziklopedia bizia. Bere nortasun iheskorrak barruan zituen mota askotariko altxor guztiak ezkutatu zituen, berak garrantzirik ematen ez zielako, eta, tamalez, gehienak berarekin joan dira. Hala eta guztiz ere, bistakoa izan zen bere agurrean harri bitxi horien distirek jende andana liluratu zutela.
Zer: Biarritz Piano Festival. Amaierako errezitaldia. Benjamin Grosvenor, pianoa.
Egitaraua: Schumann eta Moussorgskyren lanak
Lekua: Biarritzeko ‘Espace Bellevue’.
Data: abuztuaren 8a.
-------------------------
Biarritz Piano Festival... [+]
Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]
IB3 telebista publikoaren neurria "katalanaren aurkako erasotzat" jo dute katalanaren normalizazioaren aldeko zenbait eragilek, eta "berehalako zuzenketa" eskatu dute. Zuzendaritza aldaketa izan da berriki kate publikoan, PP eta VOXen botoei... [+]
Zer: Euskadiko Orkestra
Zuzendaria: Diego Martin-Etxebarria. Easo Abesbatza
Zuzendaria: Gorka Miranda
Bakarlariak: Arantza Ezenarro, Gillen Munguía, Marifé Nogales, Lucía Gómez, Juan Laborería, José Manuel Díaz, Darío Maya, Luken... [+]
Goizegi Hiltzeko
Ødei
Autoekoizpena, 2025
53 min.
Ulertzen nauten herrian ez da musika hau entzuten. Rap musikak akaso urte okerragoak izan ditu Euskal Herrian, baina oraindik ez da beste batzuen altuerara heldua. Denentzat ditu koplak Odei Barroso... [+]
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde
Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]
Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]
Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana.
Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia.
Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.
Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]
Zer: Orquestra de la Comunitat Valenciana
Zuzendaria: Mark Elder
Bakarlaria: Nelson Goerner (pianoa)
Egitaraua: Txaikovsky eta Xostakovitxen lanak
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren 3a.
-------------------------
Orquestra de la Comunitat Valenciana... [+]
Euskal diasporaren Boiseko Jaialdiaren testuinguruan, Etxepare Euskal Institutuak eta AEBetako euskal erakunde NABOk euskararen irakaskuntza sustatzeko akordioa sinatu dute. Hori horrela, AEBetako Euskal Etxeek euskara "sustatuko eta trinkotuko" dute, eta Jaurlaritzak... [+]
Etxe pareko lokala itxita, obretan, zerbait berria irekiko dutelako susmoa. Ez da izanen mertzeria bat, ez eta loradenda bat. Kasurik onenean taberna bat, ohikoa, auzokoa, eta txarrenean gastrobarra edo specialty cafe bat. Ez duzu dirurik bost euroko kafea erosteko. Ez duzu... [+]
Zer: “Requiem (s)”. Ballet Preljocaj.
Koreografia: Angelin Preljocaj.
Eszenografia: Adrien Chalgard.
Argiztapena: Éric Soyer.
Jantziak: Eleonora Peronetti.
Bideoak: Nicolas Clauss.
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren... [+]
Zuzeneko musika gustatuz gero, ziur azken hamarkadan Eider Iturriagak egindako argazkiren bat ikusi duzula. Bere bi grinak uztartu ditu bermeotarrak: musika eta argazkilaritza. Eszenatoki batean hain azkar pasatzen den une hori harrapatzeko abilezia du, ikuslearen begietan... [+]
Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]