Toloño: faila erraldoi bat Pirinioen mugan
Arabako Errioxako lurretan mahasti onenak hazi eta ardoak gustuz ontzen badira, ez da soilik mendez mende eta belaunaldiz belaunaldi kultur transmisio baliotsu batek iraun duelako; duela milioika urte izandako gertaera tektoniko baten ondorioz ere bai.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Toloño mendizerrak babesten ditu mahasti horiek iparraldeko giro lanbrotsutik, mikroklima lehor eta onbera sortuz ardogintzarako. Baina zer egiten du kareharrizko pareta bertikal izugarri horrek guri begira? Noiz eta nola jaso zen?
Duela 90 milioi urte, Jurasiko eta Kretazeo garaian, Arabako hegoaldea eta Errioxa kostaldea ziren, eta hortik iparralderantz, urpean sakonera gutxian, plataforma zabal eta laua zegoen, bizitza aberatsekoa. Maskorrekin eta organismoen hondakinekin lodiera handiko kareharrizko masa bat sortu zen eremu horretan. 45 milioi urte geroago, talka tektoniko handi bat hasi zen Europako kontinentearen eta Iberiar Penintsulako plataformaren artean, Afrikako kontinenteak bultzaturik. Horrela sortu ziren Pirinioak. Mendikate mitikoaren hegoaldeko muga geologikoa Toloño dugu: itsasazpian sorturiko arroka zaharrenak modernoenen gainean zamalkatu eta desplazatuz joan ziren, itsaspeko plataforma lauan pilatuta zegoen kareharrian toles eta faila erraldoiak sortuz. Arabako hegoaldeko mendikate ugari zamalkadura horien ondorio dira (Toloño, Izki, Gorobel, Badaia...), baina baita Huescan edo Katalunian ezagutzen ditugun beste asko ere, egun eskalatzaileen paradisu direnak: Riglos, Cadí, Pedraforca...
Ondoren, Toloñoko karekizko mendien higadurak harez eta buztinez hornitu zuen Arabako Errioxako lurzorua, eta enologoen ustez ezaugarri horrek ere zerikusia du mahastietatik irteten diren ardoen kalitatearekin. Lapuebla de Labarcan, Ebro gurutzatzen duen zubitik begiratuz gero, ibaiak egindako ebakidura handi bat ikus daiteke, hareharrizko eta lutitazko geruza horizontalak agerian uzten dituena; ongarri berezi hori da Arabako Errioxak duen lurpeko altxor preziatuena.
Toloño mendizerraren ikuspegi aparta Kripan herritik har dezakegu, baina gailurrera (1.271 m.) igotzeko bide ohikoena Bastidako San Gines ermitaren atsedenlekutik abiatu eta monastegi zaharretik igarotzen da. Hala ere, mendizerrak Pirinioen hegoaldea nola mugatzen duena antzeman nahi badugu, Haroko San Felices baselizako begiratokira igo gaitezke: geologia eta klima eskutik helduta sumatuko ditugu ertz horretatik.
Fitxa teknikoa
Non
Araba (Toloño mendikatea)
Nola iritsi
Kripanera iristeko Oion herrikoa da sarbide errazena; beste aukera bat Kanpezutik iristen den N-7211 errepide bihurria hartzea da. Bastidako San Gines atsedenlekura, berriz, herritik abiatzen den errepidetik ailegatu daiteke aise.
Informazioa
Biodibertsitatea liburua eta www.arabakomendiak.eus webgunea.
[Artikulu hau ARGIAren Aktualitatearen Gakoak 2022 100 orrialdeko aldizkari berezian argitaratu da. ARGIA Jendeak paperean edo PDFan jasoko du, bakoitzak hautatu duen gisan. Oraindik ez baduzu pausoa eman, egin zaitez ARGIAkoa eta plazer handiz bidaliko dizugu! Gainerakoek, Azokan eros dezakezue]
Gakoak PDFan
Espainiako Falangea alderdi faxistak ekitaldia egingo du Gasteizen urriaren 12an, “Hispanitatearen eguna” deitzen dutenean, Espainiaren batasuna goraipatzeko. Sare sozialetan zabaldu dutenez, 12:00etan elkartuko dira Probintzia Plazan.
Aiaraldea Komunikabideko kazetari bati mugikorra bota, eskua zapaldu eta mehatxuak egin dizkiote desokupazio enpresako kideek.
Munduan barrena 1.100 langile baino gehiago dituen multinazionaleko enpresariek 39 lagun kaleratu nahi dituzte” Laudion, horrelako kasuetan ohiko bilakatu den hitz magikoaren izenean “produktibitatea hobetzeko”. Egur fabrikako langileek greba mugagabearen... [+]
Konplitu da Txirritaren esana: ‘Nire aipamenak izango dira / beste laurogei urtean’. 1936an hila, txitean-pitean dabiltza oraindik haren bertsoak. Horixe bera da Rekarteren kasua. 50 urte baino gehiago dira Arabako lautadan Aguraingo eta Araiako ikastolak sortu... [+]
Astelehenean elkartu ziren berriro langileen ordezkariak eta Garnica taldeko zuzendaritzako kideak eta, nahiz eta proposamen ezberdinak aurkeztu, konpainiak berretsi zuen bere asmoa dela 39 behargin kaleratzea.
Araban izan den grebarik luzeenetakoa izan da Gasteizko lorezainek egindakoa. Asteartean amaitu da, udalak azpikontratatutako Enviser enpresak eta langileen ordezkariek (LAB, ELA eta ESK) akordioa lortuta. Martxoaren 26an hasi zuten greba lorezainek, soldata duinak... [+]
Sei hilabete bete dituzte Gasteizko lorezainak greba mugagabean. Hamaika mobilizazio eta Enviser enpresarekin zein Udalarekin eginiko bilera batzuen ostean “epe laburrean” akordiorik lortu ezean borrokarako fase berri batean sartuko direla iragarri dute langileek... [+]
Enplegua Erregulatzeko Espedientearen kontsulta epe barruan zuten adostuta batzarra Langile Batzordearekin, baina enpresariak ez dira agertu.
Ikasleen gurasoek salatu dute garraio publiko zuzenik ez dagoela eskualdetik Kanpusera heltzeko eta Renferen zerbitzuak luzatzen duela egunero bidaia, ia lau ordura heldu arte.
Asteburuan, Errekaleor auzoko urteurrenaren jaiak ospatuko dira, programazio zabalarekin. Gudari Eguna bitarte, umeentzako ekimenak, herri bazkaria eta kontzertu eta DJ sorta polita bilduko dira.
"Frankismoaren adierazpen zehatzen" eta "faxismoaren berrindartzearen kontra mobilizatzera eta antolatzera" deitu dute.
Ostiral honetan manifestazioa antolatu dute Gasteizko lorezainek, greba mugagabea hasi zutenetik sei hilabete beteko diren egunean. “Gatazka konpontzeko aurrerapausoak urriak izan dira”, salatu du enpresa batzordeak aste hasieran. Irtenbide bakarra “soldata... [+]
Asteburu honetan jakin dugu, Palestinarekin Elkartasuna plataformako kideen bitartez, Israelek 33. FCI/IGP Munduko Txapelketan parte hartu duela, Gasteizen ospatu den nazioarteko txakur lehiaketa batean. Duela egun batzuk izan genuen txapelketaren berri, baina Israel ez zegoen... [+]
Garnica taldeak egin nahi dituen 39 kaleratzeen aurka hasi dute greba mugagabea Laudioko egur fabrikako langileek. Goizean bilera izan du Enpresa Batzordeak Garnicako zuzendaritzako kideekin, eta langileek txistu artean jaso dituzte.
Hala iragarri dute langileek ostegun arratsaldean Laudion eginiko mobilizazioaren amaieran.