Interesgarria litzateke jakitea diskurtsoan horrela formulatzera iritsi aurretik beste zein aukera baztertu dituzten Kataluniako presidentearen aholkulariek eta ea inspiratu ziren Gran Hermanon parte hartu zuen bilbotarraren “horrela es mutiko” famatuan.

Bueno, azkeneko hori agian ez. Igual da: “Així no”. Laburra, zehatza, perfektua esan liteke. Zeren, dena dauka: irmotasuna –ez du adierazten Espaniako erregearenganako morrontzarik– eta irekitasuna –“horrela ez” batek beti dauka barruan “honela bai” bat, nahiz eta, gauzak nola dauden ikusita “honela” berdin X den momentuz; eta ez dirudi datozen egunetan ekuazioa argituko denik–.

Badauka hizkuntza ere, detaile esanguratsua: Kataluniako presidenteak hitzaldiaren parte bat gaztelaniaz egin duen arren, monarkari eskainitako titularra bota aurretik (gogoratu: “Horrela es mutiko”), zera esan du: “Zure maiestatearengana zuzendu nahi nuke, ezagutzen duzula eta hitz egiten duzula badakidan hizkuntzan”. Eta jarraian, katalanez. Plataforma per la Llenguak eskertuko zion. Inork bozkatu ez duen horri berriz, bere Aznar momentua –badakizue, katalana intimitatean– eman dio.

Felipe Uve Makiltxok asteartean erabilitako Clint Eastwood tonuak, –zeinari keinu groteskoak ere ez zitzaizkion falta izan, Carlos III.aren koadro bat baitzeukan atzean, non monarka gerrarako jantzita agertzen den: scary shit– erantzun gisa jaso du, Generalitateko jauregitik, Fred Astaireren eszenaratze bat, diskutso bat zibila eta zabala (Aralarren baimenarekin erabilitako kontzeptu politikoa, copyright 2005).

Erregearen justu kontrakoa

Kataluniako presidentearena izan da, justu kontrakoa egitearen artea: Borboia eserita, Puigdemont zutik. Borboiaren atzean horma, Puigdemontenean ate irekia. Borboia gauza gogorrekin –estatua, konstituzioa–, Puigdemont gauza bigunekin –bakea, bitartekaritza–. Independentzia hitza aipatu ere ez; are gutxiago datorren astelehenean, diotenez, Parlamentuan egingo den alde bakarreko aldarrikapena.

Suaviter in modo, fortiter in re. Lider moderatuaren karta jokatuz iritzi publikoaren aurrean gol bat sartu nahi zuen Puigdemontek. The New York Times-en “Separatist leader calls for mediation” irakurrita, badirudi lortu duela. Pentsa jokaldia polita izan ote den, Iñigo Urkulluri harridura ikur bat atera diola Twitterren; alegia, emozio humano bat adierazten duen tekla sakatzera animatu dela; hori Adurizek ere ez du lortzen Alonsotegikoarekin.

Kultura kontua

Gero eduki ditu esaldiak, “així no” bezain deigarriak izan gabe, alegia, izan gabe asalto bat irabazteko disparatzen den ukabilkada, badaukatenak gaitasuna konbatea oso aldeko baldintzetara eramateko.

Adibidez, hau: “Bakea, elkarrizketa eta akordioa gure herriaren kultura politikoaren parte dira”. Ojo, “kultura”. Ojo, “gure herriaren” –baina agian ez “zuenaren”–. Kataluniako prozesua izaten ari den gauza konplikatu, maiz kontraesankor eta sarri harrigarriaren erdian, klaro samar geratzen ari den gauzetako bat da kultura politiko espainiar eta katalanaren arteko diferentzia.

Alderdiekin esplikatzeko: autonomia berrezarri zenetik Kataluniak izan ditu bost presidente, horietatik bi gobernu tripartitoetan; eta beste guztiek ere, Pujolek bere urrezko aroan salbu (84-92), beti paktatu behar izan dute zerbait norbaitekin. Gehitu horri Espainiako Gobernua osatzeko katalanen premia izan den bakoitzean antolatu diren karanbolak. Non-stop negoziazio bat, hamarkada askotan.

Eta konparatu hori, bipartidismoaren ordez lau alderdi nagusi dituen parlamentu berria ikusi zutenean “gobernaezina” hitza gastatzen hasi ziren politikari espainiarrekin. Akordioia jotzea ez da inoiz izan haietako askoren afizioetarik; beste erremediorik geratu ez zaienean ere, ez dute tiki-taka handirik erakutsi adostasunetarako zeren, ondo pentsatzen baduzu, parlamentu baten ideia bera “gobernaezina” zitzaion sektore zabal bati 1978ra arte. Ez eskatu patatarik sagarrondoari.

Nahasten direnean bi kultura politiko horiek, ultra-paktista eta adostu beharra porrot gisa hartzen duena, eta iristen direnean "hau ala hori" puntura, egoerak ez dirudi bideratzeko erraza. Puigdemontek nola bideratu daitekeen ez du esan; nola ez den egin behar bai: "així no".

Eta hari musikalak “bitartekaritza” pieza asko jo duen egun batean, Kataluniako presidenteak dantza egiten dakiela erakutsi du. Clint Eastwood errebolberra husteko aitzakiarik gabe atzokoagatik. Gaur nork hitz egingo du 21:00etan?