Sendabelarrak ekoizten
2017an jarri zuen Fanny Dalla-Betta laborariak Lilizain proiektua martxan, Zuberoako Ürrüstoi-Larrabile udalerrian. Bere amona eta izeba laborariak ziren, eta txikitatik izan du landa eremuarekin harremana. “Nire proiektua abiatu baino lehen, duela hamabost urte inguru, beste laborarien etxaldeetan formatzen eta lanean hasi nintzen. Gero, Hazparnen laborantza-ikasketak egin nituen, eta baita belarren ingurukoak ere”. Prestakuntza eta esperientzia nahikoa bazuela sumatu zuenean, bere proiektuari ekin zion.
Etxalde dibertsifikatua da Lilizain: sendabelarrak eta landare usaintsuak ekoizten ditu batik bat, baina artaldea ere badu, eta axuriak saltzeaz gain, artilea balorizatzeko lanean dihardu beste bi kiderekin batera, feltrozko produktuak egiten. “Nire helburua giza-eskalako etxalde biologiko txiki bat martxan jartzea zen, horretatik bizitzeko eta Euskal Herrian ditugun sendabelarrak ezagutzera emateko”, azaldu du. 30 inguru landare ekoizten ditu Dalla-Bettak, ondoren, horiek lehortuta, lore-ur eta olio esentzial bezala saltzeko.
“Landare iraunkorrak dira horietako zenbait, melisa, oreganoa, ezkaia edo berbena kasu. Beste batzuk, berriz, urterokoak dira: nabar-lorea, ilena, albahaka… eta, azkenik, badira etxalde inguruan bere kasa ateratzen direnak eta nik biltzen ditudanak: ezkaia, intsusa, asuna...”. Horiek lehortzeko prozesu naturala darabil Dalla-Bettak, eguzkitan zabalduta eta hezetasun-kengailuaren laguntzaz. Olio esentzialak egiteko, berriz, alanbikeaz baliatzen da: “Produktuok zuzeneko salmenta bidez merkaturatzen ditut, Donapaleuko eta Mauleko azoketan eta kontsumo taldeen bidez”. Hurbileko zenbait denda biologikotan ere saltzen ditu.
Animalia-trakzio bidez lanean
Traktoreak eta bestelako makineria mekanizatua guztiz zabalduak dauden garaiotan, animalia-trakzioaren aldeko apustua egin zuen hasieratik Dalla-Bettak. “Zaldiak sekulako agronomia lana egiten du, eta oso zehatza da gainera”, azaldu du. Erregaiekiko dependentzia ekiditeaz gain, animaliarekin lotura berezia sortzen dela dio ekoizleak.
Sendabelarren ekoizpen nagusiarekin batera, 50 bat buruko artaldea ere badu laborariak, urte osoan aire librean izaten duena: “Lursailak mantentzea eta landareen eta animalien artean sistema orekatu bat sortzea da ideia”. Mauleko hiltegi biologikora daramatza axuriak, eta bezeroei haragi loteak zuzenean saltzen dizkie gero. “Emakumezkook gidatutako hiru etxaldeetako artilea ere biltzen dugu feltrozko produktuak egiteko, ‘Les Bergères s’emmêlent’ proiektuaren baitan”. Larrua aprobetxatzeko, hurbileko larru-ontzaile batekin ari da lanean.
Nekazaritzarekin harreman estua izan du betidanik Barazki Bizidunak proiektuko Iñaki Garcia Grijalbo Mapik. Bizitzaren paradoxak, gaur egun saltoki handi baten aparkalekua den lursailean zuten baratzea garai batean etxekoek Donostiako Intxaurrondo auzoan... [+]
Nafarroako Hazialdekoren, Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkartearen (BLE) eta Gipuzkoako Biolurren arteko elkarlanetik sortu berri da HoBBea, mugaz gaindiko proiektua. “Garien bueltan bagenuen aspalditik harremana gure artean, baina, nolabait, harreman horiek... [+]
Bigarren urtez segidan hartu du Habelarte baserritarren elkarteak Leitzako festetan, Gaztetxean, afariak emateko ardura. Nafarroako Mendialdeko ekoizle agroekologikoen produktuekin osatu dute eguneroko eskaintza, eta ehunka lagun pasatu dira abuztuaren 10etik 14ra haien... [+]
Aurreko urte bukaeran Elizondoko zahar-etxearen kudeaketa publifikatzeko jauzia eman zuen Baztango Udalak, eta geroztik, haren esku gelditu da egoitzaren antolaketa. Eskualdaketa horrekin batera, elikaduraren alorrean eraldaketa sustatzea izan da udalaren erabakietako bat... [+]
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Urteak daramatza Cederna Garalur landa garapenerako elkarteak elikaduraren eta lehen sektorearen inguruko lanketa egiten Nafarroako Mendialdean. Elikadura osasuntsurako eta kontsumo jasangarriago baterako bidea egitea da asmoa, eta bide luze horretan, egitasmo berria gauzatu du:... [+]
Oiartzunen nekazaritza bultzatzeko eta elikadura burujabetzarako bidean pausoak emateko sortu zen Lurbizi egitasmoa, 2016 urte inguruan. “Herritar talde batek denbora zeraman herrian nekazaritzaren eta lehen sektorearen egoera kaxkarraz hausnartzen”, adierazi du Ibon... [+]
Sarako Nicolas Chretien dago Hiru Xilo baratzegintza proiektuaren atzean. Urtarrilean hasi zen baratzea lantzen, eta martxoaren hasieran ekin zion ekoitzitako produktuak merkaturatzeari. “Banuen formazioa baratzegintzan, baina orain arte honekin zerikusirik ez zuten... [+]
Arabako Bionekazaritza elkartearen eta Euskadiko Hazien Sarearen arteko lankidetzatik sortu zen duela urte pare bat Agroekoop kolektiboa. “Arabako agroekologiaren bueltako elkarteak lotzeko eta indartzeko, eta sinergiak sustatzeko asmoz sortu genuen”, adierazi du... [+]
Lehen begi kolpean, ohiko artaldea dirudi argazkikoak, ezta? Bada, ez… ardi horiek suhiltzaile ere badira eta. Nafarroako Zunbeltz Nekazaritzako Test Guneak zerbitzu berria eta berritzailea jarri du martxan Lizarraldean: Arsue, edo artalde suhiltzaile estentsiboa... [+]
Urteak daramatzate Atxondoko Biezko baserrian bizitzen eta lanean Aner Garitaonandiak eta Oihane Lekunberrik. “Kaletarrak ginen gu, nik enpresa eta turismo ikasketak egin nituen, baina mundu hori ez zitzaidan gustatzen…”, azaldu du ekoizleak. Lekunberrik,... [+]
2009an sortu zen Ja(ki)tea elkartea zenbait jatetxe, sukaldari eta gastronomia kritikariren arteko elkarlanetik. “Hasiera hartan, Gipuzkoako 14 bat jatetxe elkartu ginen, baina pixkanaka hazten joan da proiektua, eta gaur egun 37 gara”, azaldu du Xabier Zabaletak,... [+]