Santxikorrota: Bardea Zuriko iraganaren lekukoak

  • Lurraren historia geologikoa urtebetean laburtu beharko bagenu, Errege Bardea abenduaren 30ean sortu zela azpimarratu dute adituek. Baina hala ere, milioika urte ditu.

Santxikorrota Bardea Zurian dagoen muino lekuko ezagun eta historikoa da (argazkia: Mendikat)

Ebro ibarraren sorrera bitxia da: duela 40 milioi urteko orogeniaren ondorioz, Tertziarioan, mendikateen artean Mediterraneora ihesbiderik ez zuen aintzira erraldoi bat zen. Pixkanaka, Pirinioetatik eta Iberiar Mendikatetik higatutako buztinak, hareharriak, kareharriak eta konglomeratuak pilatu ziren. Duela 12 milioi urte inguru Ebro ibaiaren arbasoak itsasorako atea zabaldu zuenean higadura prozesuak azkartu egin ziren. Bardeetan orain ikus ditzakegun paisaia eta forma harrigarri askoren jatorria, azken milaka urtetan gertatu den ustutze prozesu horren ondorio da.

Higadura prozesuek aurrera egin ahala, erliebea eratzen da substratu geologikoaren gogortasunaren arabera: hareharri eta legarrek errazago eusten diote, eta haien azpian dauden lutitak –buztin eta lupetzez sorturiko arroka sedimentarioak– babesten dituzte. Horrela sortu ziren, besteak beste, hainbestetan fotografiatu ditugun Bardeako sorgin tximini eta muino-lekukoak, Castildetierra, Piskerra, El Rallón edo Santxikorrotakoa kasu.

Azkeneko muino honek badu historiatik eta kondairatik asko. XV. mendean Bardean bizi zen Sancho Rota bidelapurrarengandik datorkio izena, eta gaztelu baten arrastoak ere badira bertan –Juan II.a erregearen gudarosteak setiaturik, harrapatua izan baino lehen Rotak bere burua labanaz hil zuela dio kondairak–.

Halako muino-lekuko ikusgarriak batez ere Bardea Zurian aurki ditzakegu. Ertz malkartsuko sakan, karkaba eta trokarte ugari dituen eremua da, etengabe aldatzen ari den basamortu moduko bat, eta azalera irteten den gatzaren kolore zuriagatik deitzen diote horrela. Bardea Zuriko sakonunea azken 11.000 urtetan moldatu dute gorabehera klimatikoek, baina baita gizakiaren jardunak ere: duela mende batzuk urtero 300.000 ardi iristen ziren transhumantzian –Erronkariarren abelbidea bertatik igarotzen da–; XVII-XVIII. mendeetako Izotz Aro Txikian ere deforestazio handia jasan zuen inguruak, sutarako-egurra lortzeko; XX. mendean nekazaritzarako labakitu ziren 20.000 hektarea inguru; eta gaur egun, ezin ahaztu tiro-eremu militarra dugula erdi-erdian.

Errege Bardeako Natur Parkeko ibilbide ofizialen artean, bada bat mendiko txirrindarekin Santxikorrotatik igarotzen dena eta iraganaren lekuko geologiko horretaz gozatzeko aukera ematen duena.

Fitxa teknikoa

Non

Nafarroa (Errege Bardea)

Nola iritsi

Argedas eta Tutera arteko NA-8712 errepidetik Parke Naturaleko bidea hartu eta Turistentzako Informazio Gunera eramango gaitu; hortik pista batez hurbildu gaitezke  Santxikorrotako eremura.

Informazioa

www.bardenasreales.es eta Geolodía aldizkaria (11 zk.)

 

[Artikulu hau ARGIAren Aktualitatearen Gakoak 2022 100 orrialdeko aldizkari berezian argitaratu da. ARGIA Jendeak paperean edo PDFan jasoko du, bakoitzak hautatu duen gisan. Oraindik ez baduzu pausoa eman, egin zaitez ARGIAkoa eta plazer handiz bidaliko dizugu! Gainerakoek, Azokan eros dezakezue]


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Nafarroa
2024-03-25 | ARGIA
Baserrien zurezko egiturak berritzen ikasteko programa martxan jarri dute mugaz bi aldeetako erakundeek

"Baserriberri" du izena programak eta langabezian diren Euskal Herri osoko 12 ikasleri zurgintza formazioa emango die, erortzear diren baserriak berritzen ikas dezaten.


2024-03-22 | dantzan.eus
Duguna dantza taldearen erakusketa Iruñean, 75. urteurreneko ospakizunetan

Iazko azaroko Sansaturnino eguneko ospakizunak gibelean utzita, Iruñeko Duguna dantza taldeak 75. urteurreneko ekitaldiekin aitzina eginen du  martxo hondar eta apiril hastapenean. Ondorengo lerroetan taldeak berak azaltzen ditu ospakizunok.


Diego Yllanesi ukatu egin diote haren inguruko albisteak ezabatzea

Nagore Laffagen hilketaren harira, Diego Yllanesek ahaztua izateko eskubidea aldarrikatu du. Espainiako Auzitegi Nazionalak eskaerari uko egin, eta erabaki du informazio eta adierazpen askatasuna gailentzen zaizkiola.

 


Industria agortu eta gero, zer?

Beriain (Nafarroa), 1974ko otsaila. Potasas de Navarra enpresako langileek greba egin zuten, besteak beste, aurreko urtean Motor Ibérica lantegiko langileek egindako grebak bultzatuta. Ez zen, beraz, Nafarroako industriako lehen greba, ezta Potasasena ere. Baina Potasas... [+]


Nafarroako nekazaritza-ekoizpen ekologikoak lurren %25 kudeatu nahiko lituzke 2030ean

Nafarroako sektore ekologikoa egonkor mantendu da azken urtean eta nekazaritza ekoizpena %5 handitu da. Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluak erronka du 2030. urterako: lurren %25 ekologikoa izatea. "Bide horretan ari gara lanean, ahalik eta nekazari eta... [+]


Eguneraketa berriak daude