Ziur aski zuetako askok gogoratuko du Robin Hood ipuinetako pertsonaia: Erregeren soldaduen jazarpenetik ihesi, Sherwoodeko basoan ezkutatzen zen eta bertan bide-lapur aritzen zen. Ustez, aberatsei lapurtzen zien pobreei emateko. Kontua da Robin Hood bezalako bide-lapurrek, kondairatik bazuten arren, errealitatetik ere bazutela. Eric Hobsbawm maisuak bide-lapur sozial modura definitu zituen.

Hobsbawmen arabera, bide-lapur sozialen ohiko profila hauxe izaten zen: injustiziaren baten ondorioz edo arrazoi ekonomikoak zirela medio ihes egin behar izan zuten pertsonak ziren, eta beraz, bizirauteko lapurgintza ogibidetzat hartu behar izan zutenak. Botereak edo justiziak delitugiletzat zituen eta gogorki jazartzen zituen, baina nekazarien eta herri xehearen babesa zeukaten. Izan ere, herri xeheak haien egoera bidegabetzat hartzen zuen eta babesa edo konplizitatea ematen zieten bide-lapurren bandei, beti ere baldintza bat betetzen bazuten: bide-lapur sozialek ezin zieten sekula nekazari pobreei ebatsi, nekazarien komunitatearen parte baitziren.

Bide-lapur sozialen fenomenoa boterearen bidegabekerien aurkako erresistentzia keinu edo jende zapalduaren biziraupen estrategia modura interpretatu izan da. Alabaina, bide-lapur sozialek ez zuten sekula politika eraldatzailerik martxan jarri. Borroka mugimendu bat baino, boterearen eta bidegabekeriaren aurkako erresistentzia instintibo bat izan ziren; programa eraldatzaile definiturik gabekoa. Gainera, ipuin, kondaira eta kantuetan pertsonaia horien figura mitifikatu den arren, iturri historikoetan ez da ebatsitakoa birbanatzen zutelako frogarik aurkitu.

Bide-lapur sozialena fenomeno unibertsala izan da, Industria Iraultzaren aurreko gizarte atzeratuetan, boterearen kontrolpetik urruti geratzen ziren tokietan presente egon da, munduko kontinente guztietan. Euskal Herrian ere mota horretako bide-lapurrak izan dira. Larrauriko Bautista Landa Tretatxuri, esaterako, lapurren gobernadorea esaten zioten eta 1751 eta 1753 artean Bizkaiko bidaiariak eta jauntxoak izutu zituen, Hektor Gonzalez historialariak ikertu duenaren arabera. Joseba Agirrezkuenagak, halaber, Manuel Antonio Madariaga Patakon-en (1796-1850) berri eman digu. Hartaz zera esaten zen: lapurre zan baie, errukitzue. Usabarri kendu ta alargunei emon. Gisa berekoa omen zen Bardeetako Santxiko Rota.

Bide-lapur sozialak gizarte industrialaren zabalpenaren eta komunikazio sistemen zein garraiobideen garapenaren ondorioz desagertu ziren. Baina auzune periferikoetako no-go zone direlakoetako delitugileak ez al dira Robin Hooden oinordekoak? Izan ere, iruditzen zait egungo kale-lapur horiek, atzokoak bezala, erresistentzia keinu hutsa direla, txirotasunaren ondorio; baina ez hura desagerrarazteko programa bat.