Presbiziaren kontrako kronika
Maiatzaren 22an, Edu Zelaietak eszenaratze berezia eman dio Presbiziak lagundu omen digu (Pamiela, 2024) bere azken poema liburuaren aurkezpenari. Gasteizko Andre Mari Zuriaren enparantzan izan da, Arabako hiriburuko Poetak Maiatzan poesia-jaialdiaren baitan.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Eszenatokia plazaren alde batean dago, Mendia Optikaren atari parean, hain zuzen. Ezin leku egokiagoa, hasteko, bete-betean egokitzen zaiolako liburuaren izenburuari nola bertan kontatzen direnei. Izan ere, ikusteko eta begiratzeko ditugun moduez ari zaigu Zelaieta, eta ikusteko gure moduen arazoez eta potentzialitateez. Baina lekua egokia da, halaber, Mendia optikak liburuaren hizkuntzarekiko duen loturagatik. Optika Mendia euskaldunen hizkuntz-eskubide aldarrikapenerako leku sinbolikoa da gasteiztar euskaldunentzat. Arnasgune txiki bat, Gasteizko hiriburuaren erdi-erdian.
Esan dezakegu Edu Zelaietak, beharbada, eszenatoki berezi hori erabili duela bere poema guztietan ageri diren aipuak erabiltzen dituen modu berean; poema bakoitzaren hasieran, zita bat dago, irakurketa ainguratu eta abiarazteko erabiltzen duena. Bada antzera, ikus-entzuleentzako Mendia optikaren atariko eszenatokia: aingura bat, abiapuntu bat.
Baina izan da metafora gehiago ere. Arratsalde euritsu bat izan da, eta hasieran zalantzan izan gara Gasteizko Udalak jarritako karpa txikia nahiko izango ote den, ez ote dugun zopa-zopa eginda amaituko. Baina aurkezpenarekin aurrera egitea erabaki dugu, eta karpa txikiak, ozta-ozta, baina eutsi egin dio, eta ez gara busti. Ez hori bakarrik, aterpea bete egin da, eta karpa aldera beranduago iritsitakoek aterkipean gorde behar bere burua. Hotzari zirrikituak txikitzeko, jendea elkarrengana arrimatu da eta guztiok liburu aurkezpen-antzelan honi adi-adi isildu gara. Eta, orduan, Edu Zelaietak esan du: "eta hau ez bada poesia, zer da?". Eta bai, talde txiki-handi euskaldun hori, Gasteizko erdigunean, etengabeko euripean, ez al da poesia? Ez al da, alegia, metaforikoa?
Zalantzak zalantza, duda-mudak izanik ere, puntual hasi da poesia-errezitaldia. Atrilaren atzean Edu Zelaieta eta Itziar Rekalde izan dira, eta eskaini digutenak deklamazio poetiko hutsetik haratago egin du, eta ikusmenarekin eta ikusteko moduekin lotutako jolas poetikoetan aritu gara ikusleok . Adibidez, paperezko betaurrekoak banatu dira, kristal graduatuen ordez koloretako zelofana daukatenak. Era horretan, begi bakoitzak ikuspegi propioa izan dezakeela frogatu dugu.
Mendia optikako nagusia ere agertu da, une batez, eszenatoki umilean. Agerpena sotila eta, berriro ere, poetikoa izan da: Edu Zelaietari erabiltzailearen ikuspegia baloratzeko optiketako betaurrekotzat horietako bat jarri dio. Beste une hunkigarri bat, berriz, egileak bere amari Amaren letra irakurri dionekoa izan da, gaztelaniaz itzulita, uler zezan, eta atzera ere guztia, hizkuntza, lekua, eta protagonistak, metafora gertatu zaizkigu.
Liburuan agertzen den Local poet poesiaren esanahia ondo ulertzeko ere balio izan digu maiatzaren 22an arratsaldeak. Gasteizko erdigunean, local poet bat izateak karpa txiki bat betetzea esan nahi du, hain zuzen, eguraldiaren gorabeheraren gainetik, arratsalde desatsegina izan arren. Eta ongi pasatzea eta gozatzea, local poesiazale izanez.
Presbiziak lagundu omen digu liburuan gertatzen den bezala, irudi guztiak, azala, aipamen guztiak, keinu guztiak, sinbolikoak diren bezala, ikusten dugunaz haratagoko esanahia daukatelako, Gasteizen erdigunean, poesia ikusteko biltzea metafora polita bihurtu dugu.
Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]
Ane Zubeldiak (Hondarribia, 1994) eta Eider Adeletxek (Pasaia, 1995) osatzen dute Mejillon Tigre kolektiboa. 2016tik 2019ra Autobiographikal saioa egin zuten, hainbat emakume poeten lanak biltzen zituen zuzenekoa; eta ordutik beste hainbat proiektu ere egin dituzte bakarka... [+]
Bidaide eta gogaide XVII. mendeko Arnaud Oihenarteren Atsotitzak eta neurtitzak liburuan kausitu dezakezu, eta bidean kausitu eta gustura ondoan harturiko bidai-lagunari erraten zitzaion "gogaide". Aurelia Arkotxak ekarri zuen gurera, Zubiburu solasaldian, hain justu... [+]
Gasteizko Gaztetxean batzen den Azpimarra irakurle taldeak antolatu ditu topaketak. Ostegunean stand-up ikuskizun batekin hasita, Xabier Montoiaren eta Maddi Sarasuaren arteko mahai inguruarekin amaituko dituzte jardunaldiak, osteko Azpimarraren poesia ekitaldi musikatuarekin.
Bidaide eta gogaide XVII. mendeko Arnaud Oihenarteren Atsotitzak eta neurtitzak liburuan kausitu dezakezu, eta bidean kausitu eta gustura ondoan harturiko bidai-lagunari erraten zitzaion "gogaide". Aurelia Arkotxak ekarri zuen gurera, Zubiburu solasaldian, hain justu... [+]
2014an sortu zuen Susa argitaletxeak MPK Munduko Poesia Kaierak bilduma, beste hizkuntza eta lurralde batzuetako poetak antologia-formatu zainduan euskarara ekartzeko asmoz. Ordutik, 53 kaier eman dituzte. 2021etik bildumaren zuzendaritzan ari dira Maialen Berasategi eta Isabel... [+]
2015eko urtarriletik maiatzera bitartean, 25 urterekin ikasketak amaitu ondoren, Irati Astobieta laguna eta biok Txilen, Argentinan eta Uruguain zehar ibili ginen Kalabazan Ibiltaria proiektuaren barruan. Poesia xuxurlatua tresna poetikoa baliatuz euskal poemak ahotik belarrira... [+]
Istorioetan murgildu eta munduak eraikitzea gustuko du Iosune de Goñi García argazkilari, idazle eta itzultzaileak (Burlata, Nafarroa, 1993). Zaurietatik, gorputzetik eta minetik sortzen du askotan. Desgaitua eta gaixo kronikoa da, eta artea erabiltzen du... [+]
Ekintzailetza modan dago. Kontzeptuak indarra hartu du eta hiztegi ekonomikotik askoz harago zabaldu da. Just do it: egizu, besterik gabe. Baina ez dezagun ahaztu: propagandaren mundutik dator leloa. Erosle-ekintzaile aktiboak izatea ote da hitzaren mozorroa? Egungo enpresariek... [+]
Artea eta zientzia elkarrengandik oso urrun egon daitezkeela dirudien arren, biak gustuko ditu Maider Mimi (Maider Triviño) zientzialari eta artistak (Aretxabaleta, Gipuzkoa, 1997). Ikerkuntzan, antzerkian, musikan, bakarrizketetan, poesian eta beste gauza askotan dabil... [+]
Urriaren 14an 91 urte bete dira bilbotar idazlea jaio zenetik. Errota gorria poema eta idazleak dedikaturiko argazki bat Jon Kortazar EHUko katedradunaren esku utzi ditu Zubiri Moragues familiak. Orain arte ezezaguna zen olerkia laster argitaratuko dutela ziurtatu du... [+]
Zuk, nik eta inguratzen gaituzten pertsona guztiek partekatzen dugun oinarrira jo du Rakel Pardo Perezek (Urdazubi, 1995) bere lehenengo poesia-liburua ardazteko: gizatasunera. Zer esan nahi du gizaki izateak? Zerk ematen digu existentzia, eta zer egin dezakegu emana datorkigun... [+]
Neguko naretasun hotz eta lur etzearen ostean etor daitekeenaren promes izaten da udaberria, eta hainbatek eta hainbatetan idatzi izan diote lora dadin deika. Promesak promes, ordea: ez da inoiz udaberri ziurrik galbidean den lurrean. Ez behintzat aldaketaz edo, zehazki,... [+]
Oihane Jakaren poema liburua ireki eta eskaintza bi aurkituko ditugu. Aitari bata, seme-alabei bestea. Aipagarria da, topatuko ditugun poemekin lotura zuzena baitute.
Liburuaren egiturak hiru atal ditu: Hamaika urte, Hamaika hilabete eta Hamaika egun. Hamaika zenbakia asko... [+]
Balea Zuria argitaletxeak kaleratuko du, ekainean, Arrutiren estreinako literatur lana: Arkeologia haragitan.