“Bide ona da bakoitza bere heinean egotea, ez handitzea, autonomia”
Peio Erdozaintzi-Etxart gazteak bere gain hartu du aitona-amonek erretreta arte eraman zuten Uligainia etxaldea, Arhantsusin (Nafarroa Beherea). Behi eta zerriak hazten ditu, ahalik eta gehien etxeko baliabideekin, eta gero haien esne eta haragiak transformatzen.
Zure aitatxi-amatxiren segida hartu duzu Arantsusin…
Bai betidanik nahi nuen laboraria izan, ttipitik, eta kabale guziekin, denak maite baititut, ez bereziki bat besteak baino gehiago. Ene aitatxi eta amatxik erretreta hartu dutelarik etxaldea ene amaren izenean izan da zazpi urtez, ni instalatu artio. Baxo profesionala egin dut, Frantsesenian, eta gero BTS STA Montardon-en, ikastaroak Bankako Lekaionian eginez. 2015an Uligainian plantatu naiz.
Nolako etxaldea da?
33 hektara baditugu, 10 ha larre eta 23 ha pentze. Lehen 20 behi gorri baziren. Egun 30 behi badira, 20 gorri, Blondak eta Pirenaikak, eta 10 esnadun, Normandak eta Simentalak. Deliberatu dut Pirenaikak ezartzea, gustuz eta amek dituzten kalitateentzat: hobeak dituzte, ahatseak berek egiten dituzte, esnea gehiago badute eta zaldare gutiago eman behar diegu. Behi Blonden ahatseak Normanderi batarazten ditugu. 50 euskal zerri ezarri ditut ere, 40 gizentzen ditugunak, ene ikastaroetan maitatu baitut haiekin aritzea eta hemengo lurrak hobekiago baliatzeko ere. Kabalak egin ahala kanpoan ibiltzen dira, behiendako ez dugu deus erosten, etxetik egiten dugu dena. Behi gorrieri belarra eta sorgoa emaiten diegu, behi esneduneri belarra ta soroa. Zerriendako meteia egiten dugu eta gaineratekoa erosten, kargu kaierran den janaria.
Beste aldaketarik ekarri duzu zure instalazioarekin?
Orain desmartxetan hasten gira biorat pasatzeko, deia kasik hala baiginen eramaiteko moldean, bai pentzetan bai kabale hazkuntzan ere. Gero produktuen saltzeko, iduri du kalitate gehiago badela, kontsumitzaileek nahiago dute hala bada. Momentukotz bakarrik behiak eta pentzeak biorat pasatuko ditugu. Zerriak ez dakit, janaria kariago baita, eta AOC bat izanki deia kalitatezko desmartxa baten froga bat da, baikorra da. Instalatu ondoan, transformazioan hasi naiz ere.
Zuzenki saltzen duzu?
Transformaziorat pasatu niz ene ekoizpenak gehiago balorizatzeko. Ez dugu nonbre haundia egiten orduan duguna egin ahala untsa baliatzeko da. Hilabete saria ateratzeko 30 behiekin hautu bat egin behar zen, edo emendatu edo transformatu. Ahatxe blondekin hasi gira, urtean 10 bat salduz kolietan [paketeetan], haragi freskoan, eta gero xerriekin, 10 bat salduz freskoan eta kontserbetan.
Ekoizpena bururaino eramaiteak plazer emaiten du, ikusteak ere jendeek zer pensatzen duten. Urte hastapenetik goiti behi esnea transformatzen dugu ere, hastapenean esne soberakina despeditzeko zen, gero ikusiz galdea bazela, segitu dugu. Egun esne gordina, burra [gurina] eta esnegaina egiten ditugu, direktoki saltzeko. Egun guziz 50 pinta transformatzen ditugu, galderaren arabera. Etxetik saltzen dugu, jendek batzu besteenganik jakiten dute. Hemengo jendeak dira, etxe ekoizpenak xekatzen dituztenak, kalitatearendako eta beste ekoizpenendako konfiantxa eskasa dutelako, gero ta gehiago eskandala baita ere. Untsa jatea xekatzen dute.
Zer dira zure proiektuak?
Nahi nuke laboratorio bat egin eta barrukia haunditu, bastimenduak estatu onean ziren bainan behi guziak ez baitira sartzen.
Gero ta gutiagok segitzen dute behi esnedunekin eta zu orain hasten zira…
Denek hori erraiten dautate bainan ez niz beldur; transformatuz, gure kopuru ttipiarekin, ez dut irriskurik hartzen ene ustez. Hasiz geroztik martxan da eta konfiantxa badut, hortako ere laboratoriorik gabe hasi niz ikusteko nola zen, hor ikusiz untsa abiatu dela, segitzen dut.
Zer diozu laborantxaren egoeraz?
Eskuin esker zer nahi gauza entzuten dira laborantxa krisian dela etabar, bainan gaztek gustua balin badute kontseilatzen diet instalatzea. Gustuz egin behar da, ez bortxaz. Ez da momentua gustorik gabe aritzeko, krisiarengatik, PACa, paperrak… Beharrik lagunduak gira horren segitzeko, ez gira bakarrik. Beste lurralde batzuekin konparatuz, Oztibarren dinamika bat bada, gazteak instalatzen dira, gero ta gehiago transformatzera abiatzen dira. Haunditzea ez da hainbeste senditzen, etxalde batzuk husten direlarik usu partekatzen dira hala ere, bainan ez da dena bati joaiten. Geroari buruz, ene ustez bide ona da bakotxa bere heinean egoitea, ez sobera haunditzea, autonomia xekatuz. Salmenta zuzena ez dute denek egiten ahal bainan ahal dutenendako baikorra da.
Elkarretaratzea eta asanblada antolatu dituzte azken berriak zeintzuk diren jakinarazteko. Horrez gain, irailaren 9an Baionako auzitegi aitzinean mobilizatuko dira, Marieneko lurraren defentsan aritutako hiru ekintzaile auzipetuko dituztelako.
Irailaren 2an hasi da epaiketa Iruñeko Zigor Arloko 2. epaitegian, ustez 2021ean makroetxaldeak haren inguruko lurrak minden hondakinekin kutsatzeagatik. Sasoi hartan Valle de Odieta makroetxaldeko administrazio kontseiluan ari ziren bost pertsona epaituko dituzte. ARGIA... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
HoBBea proiektua hiru elkarte hauek elkarlanean egina da: Biharko Lurraren Elkartea (BLE), Biolur eta Hazialdeko. Nekazari-okinaren figura indartu nahi dute HoBBea proiektuaren bidez, eta lurraldeko ogi ekologikoa kontsumitzearen balioak eta onurak ezagutarazi nahi dituzte... [+]
Aramaioko Beñat Ibarguren Arrizabalaga da Larrinbarri ahabi ekologikoak ekoizteko proiektuaren bultzatzailea, eta 2012tik ari da Anbotopeko bere lursailetan fruitu gorri landareak eredu ekologikoan lantzen. “Lagun batek eta biok sortu genuen proiektua, hasiera batean,... [+]
Laborantza herrikoia eta jasangarria bultzatzen duen azokak 20. urteurrena beteko du. Azaroaren 7tik 9ra antolatu duten erakusketa eta merkatuan parte hartzera dei egin du.
Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Mandio eta kanpandorreetan hontz zuriaren ulu mikatza gero eta gutxiagotan entzuten dugu. Zer dela eta? Urbanismo basatiaren eta laborantza intentsiboaren ondorioz, bere habitata suntsitu dugu. Baina gaueko hegazti harrapari bitxia funtsezkoa zaigu, soroak osasuntsu mantentzen... [+]
Golde” hitza “kultura” hitzetik dator. Etimologialaria ez naizenez, ez naiz, badaezpada, bidezidor horretan barrenduko, edozein sastraka edo lahardiren (Rubus fruticosus) erdian itotzeko ere… Inor edo bestek argituko ote digu gakoa.
Maiatzaren 10ean Zestoako iraeta auzoan kokatuta dagoen amillubi proiektuan elkartu ziren elikadura burujabetzaren aldeko herritarrak eta laborariak. Udaberriko Festaren bigarren edizio honetan, goizean bi mahai-inguru antolatu zituzten eta entzulez bete zen amilibia baserri... [+]