Olaztiko Koskobilo harrobia “lehengoratzeak”, aztarnategi arkeologikoa erabat deuseztatuko duela salatu dute
Cementos Portland Valderribas enpresak 100.000 metro kubo material eraman nahi du harrobi zaharrera. Lurra Nafarroa elkartearen ustez, ordea, 1940an harrobiko leherketek agerian utzitako historiaurreko aztarnak ezin izango dira berreskuratu, plana aurrera ateraz gero.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Koskobilo harrobi zaharra “lehengoratzeko” plana (pdf) aurkeztu du Cementos Portland Valderribas Olaztiko enpresak. Horren arabera, 100.000 metro kubo material eraman nahi dituzte bertako pareten kontra, geruzaz geruza dena bete arte, eta horrela, “ingurune hurbilenarekin bat datorren forma eta izaera izan dezan”. Horrek, baina, aztarnategi paleontologiko eta arkeologiko garrantzitsu bat izan zitekeenaren azken arrastoak deuseztatzea ekarriko du.
Harrobia Cementos Portlandek ustiatu zuen urte luzez. 1940 inguruan, leherketa batek zulo edo sima handi bat agerian utzi zuen Koskobilo mendiaren hegoaldeko partean, sei metroko oinarria zuena eta sedimentu ugarirekin. Harrobiko langileburuak letagin handi bat helarazi zion Máximo Ruiz de Gaona mikropaleontologo eta naturalistari, eta hala jakin zuten gune arkeologiko baliotsu baten aurrean zeudela: “Nafarroako aztarnategi interesgarriena”, Ruiz de Gaonaren arabera. Hogeitasei ornodun mota desberdinen aztarnak zeuden, tartean errinozeroa, orein erraldoia, leize-hartza eta makakoarenak.
Baina harrobiko lanek aurrera jarraitu zuten gerraoste ilun hartan eta zuloa desagerrarazi zuten. 1950eko hamarkadan Ruiz de Gaonak harrobiaren arrastoetan aztarnak bilatzen jarraitu zuen ordea, industria litiko garrantzitsua aurkituz: suharrian egindako historiaurreko gizakiaren 5.000 pieza baina gehiago. Beste ikerlari ezagun batzuek ere makina bat aztarna aurkitu zituzten harrobiko hondakinen artean, hala nola Joxe Migel Barandiaranek edo Maria Amor Beguiristainek. Moustier alditik Solutre aldirainoko tresna horiek komunitate zientifikoarentzat oso baliagarriak izan dira euren ikerketak egiteko, 1984an emaitzak aurkeztu zirenetik.
Harrobiaren kontzesioa 2014an amaitu zitzaion Cementos Portlandi, eta Nafarroako Gobernuak eskatuta, “lehengoratze” plana aurkeztu du. Plan hori 2020ko amaieran jarri dute publikoarentzat irakurgai, helegiteak aurkeztu ahal izateko.
Compañia RRR-ren webgunean irakurri dezakegunez, Olaztin araztegi bat egitearekin batera aurkeztu da proiektua, eta horrek ahalbidetu du harrobia hondakindegi bezala erabili ahal izatea. 7.000 kamioikada erabiliko lituzkete horretarako, bost urtez.
"Susmoa dugu hondakinak gainetik kendu nahi dituztela"
Lurra Nafarroa izan da alegazioak jarri dituenetako bat. Honen arabera, Koskobilo oraindik ikerketarako gune oso garrantzitsua da, Pirinio mendebaldeko kuaternarioko aztarnategia den heinean, eta material hori guztia gainera botatzeak ezinezko egingo luke ikerketa horiekin jarraitzea.
Gainera, elkartearen esanetan, harrigarria da Portlandek alternatiba garestiena aukeratu izana harrobia lehengoratzeko: “Susmoa dugu, aukeraketa horren atzean, 100.000 metro kubo hondakin gainetik kentzeko beharra dagoela”, diote.
Eskatu dute herritarren parte-hartze prozesu bat abian jartzea, harrobia nola lehengoratu behar den eztabaidatzeko eta Koskobilok dituen balioak aintzat hartzeko.
Ruiz de Gaonak langileen ahozko iturrietara jo behar izan zuen, desagertutako “Atapuerca” hura buruan berregin eta bertan aurkituriko aztarnek zer esanahi zuten ulertzeko. Oraingoan, harrobiaren hondakinak ere desagerraraziz gero, norengana jo ez litzateke egongo ordea.
1991n Alpeetako glaziar batean aurkitu zutenetik, hotzak hain ondo kontserbatutako Ötziren gorpuzkinak informazio iturri oparoa izan dira. Berriki Communications Biology aldizkarian aditzera eman dutenez, momia naturalaren kaxa torazikoa digitalki berregin dute, eta Homo... [+]
Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]
Neumark-Nord (Alemania) aztarnategian 50 metro koadroko gune berezia topatu dute adituek, Science Advances aldizkarian adierazi dutenez. Bertan, neandertalek ehizatutako ugaztun handien hezurrak apurtzen zituzten –172 zaldi, orein eta bobidoren hezurrak topatu... [+]
Segovia (Espainia), duela 43.000 urte inguru. Neandertal batek hatza pigmentu gorritan busti eta puntu bat margotu zuen 25 cm inguruko harri baten erdian. Harria 2022an aurkitu zuten arkeologoek San Lazaro leizean, eta, analisi multiespektral xehea egin ondoren, puntu gorri... [+]
Geroz eta gehiago dira neandertalek uste baino gaitasun kognitibo aurreratuagoak zituztela adierazten duten ikerlanak. Azkena Journal of Archeological Science aldizkarian argitaratu da, eta 2003an Errusiako Mezmaiskaya kobazuloan aurkitutako hezurrezko lantza-punta du... [+]
Azkenaldian liburu batekin gozatzen aritu naiz. Oso denbora laburrean bi aldiz irakurri dut; lehendabizikoan gozamen hutsez eta bigarrengoan arkatza eskuan. Rodrigo Villalobos arkeologo espainolaren Hoces de piedra, martillos de bronce lanak historiaurreko gizartea arakatzea du... [+]
Atapuercako aztarnategian hominido zahar baten aurpegi-hezur zatiak aurkitu dituzte. Homo affinis erectus bezala sailkatu dute giza-espezieen artean, eta gure arbasoek Afrikatik kanpora egindako lehen migrazioei buruzko teoriak irauli ditzake, adituen arabera.
Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte.
Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]
Danimarkako Vasagård aztarnategian 600dik gora harri grabatu aurkitu dituzte arkeologoek. Datazioen emaitzen arabera, duela 4.900 urtekoak dira, eta garai hartan Alaskan sumendi baten erupzio bortitza gertatu zela ere jakina da. Erupzio horren ondorioek Europa iparraldeko... [+]
Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.
Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]
Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]
Geissenkloesterle (Alemania), dela 42.000 urte. Danubio ibaiaren arroko kobazuloan bizi zirenek txirula bat egin zuten hegazti hezurrak eta mamut bolia erabiliz. Garai bertsuan, Esloveniako Divje Babe kobazuloko biztanleek ere txirula bat egin zuten hartz baten femurra baliatuz... [+]
Sulawesi (Indonesia) uhartearen hegoaldean, Leang Karampuang kobazuloan hiru irudi antropomorfoz eta basurde batez osatutako margolana aurkitu dute Griffith eta Southern Cross unibertsitateetako eta Indonesiako Agentzia Nazionaleko arkeologoek. Nature aldizkarian argitaratutako... [+]
Euskal Herriko kobazuloetan Madeleine aldiko (duela 18.500 eta 13.500 mila urte bitartekoak) labar-artea metodo konputazionalak konbinatuz aztertuta, ezaugarri espazialen eta ikonografikoen arabera bereizi dituzte irudiak, eta ondorioztatu dute lau multzotan bana daitezkeela.
Duela bi urte, Edgard Camarós arkeologo katalanak bi giza garezur eta "Minbizia?" zioen txartel bat topatu zituen kartoizko kaxa baten barruan, Cambridgeko Unibertsitatean. Garezurrak Gizatik zetozten, Egiptotik eta berriki Frontiers in Medicine aldizkarian... [+]