Nola lortu zuen Queipo de Llano genozidak Gambogaz etxaldeaz jabetu eta aberastea?
Jeneral frankistaren aberastasun iturri nagusienetakoa izan zen Sevillako Gambogaz etxaldea, preso errepublikar esklaboak erabili baitzituen hango lurrak lantzeko. Etxaldearen salerosketa irregularraren atzean, Fulgencio Echaide notario iruindarra egon zela dio historialari batek aurkitutako dokumentuak.
Queipo de Llano jeneral frankistaren gorpuzkinak Sevillako Macarena basilikatik atera berri dituzte. Zalaparta sortu du 1936ko Gerran hiri hartan genozidioa bultzatu zuen pertsona horren hezurrak ohorezko tokian lurperatuta egotetik hilkutxa batean gaueko ordu txikietan ateratzeak.
Ia ezkutuan egin da operazioa, jakinik frankismoaren krimenen kontrako mugimenduak Memoriaren Legea oinarri hartuta aspaldi eskaturik zuen pauso horrek zeresana emango zuela. Queipo de Llanoren senide batzuek txalotan hartu dituzte gorpuzkinak, baina ilunpean, Memoria Nuestra elkarteko presidente Paqui Maquedaren oihuak entzun dira, biktimen alde eta hiltzaile frankisten kontra:
Honra para las víctimas del franquismo y desprecio para el genocida Queipo de Llano. Grande @PaquiMaqueda pic.twitter.com/5shqgE2Qf5
— CeAQUA (@Ce_AQUA) November 3, 2022
Queipo de Llano izan zen 1936ko Gerrak iraun zuen bitartean, batez ere lehen hilabeteetan, heriotzak, fusilatzeak eta bestelako basakeriak sutsuki akuilatu zituen pertsona nagusietako bat. Sevillan estatu kolpea gidatu zuen eta errepresioa zabaldu –hiri hartan soilik gutxienez 3.000 lagun fusilatu zituzten–. Irrati bidez Union Radio Sevillatik emandako mezuengatik egin zen ezagun, terrorea zabaltzeko erabili baitziren bere hitzak. 50.000 heriotzaren erantzule izan zela uste dute ikerlariek.
Mende hasieran Nafarroako giro abertzalean ibilitakoa, euskaltzalea, hortik urte batzuetara Sevillan aurkitzen dugu Echaide. Eta 1936ko Gerra pizterakoan, dirudienez, notario lanak ugaritu zitzaizkion frankisten ondoan
Baina errepresioa eta basakeria izugarriena sustatzeaz gain, frankismoaren itzalean aberastu ere egin zen jenerala. Tartean Guadalquivir ibaiaren ondoan dagoen Gambogaz izeneko etxalde edo cortijo handiaren jabe egin zen. Jauregi moduko bat.
Bertan bizi izan zen bitartean, esklaboak erruz erabili zituen bereganatu zituen 500 hektarea lurrak lantzeko, horretarako Sevillako lurralde kartzelatik preso errepublikarrak ateratzen zituzten Gobernadore Zibilaren aginduz, Jose María García Marquez historialariak ikertu duenez.
Duela gutxi, maiatzean, beste historialari batek, Jose Villak dokumentu baten bidez frogatu ahal izan du Espainiako Bankuak finantzatu zuela etxaldearen salerosketa: 100.000 pezeta eman zizkion izaera “benefiko-patriotikoa” zuen enpresa abiatzeko. Eta horretarako notario iruindar baten laguntza izan zuen: Fulgencio Echaide Aguinagarena.
Nor zen Fulgencio Echaide?
Mende hasieran Nafarroako giro abertzalean ibilitakoa, aita Salvador Echaide, antikarlista eta Asociacion Euskararen sortzaileetakoa izan zen. Fulgencio ere euskaltzalea zen, berdin aurkituko dugu San Andres egunean euskal berpizkundeaz hitzaldiak ematen, edo Nafar Buru Batzarraren mitinetan, Urrozen, Tafallan edo Uxuen. Abokatua lanbidez, hortik urte batzuetara Sevillan aurkitzen dugu Echaide. Eta 1936ko Gerra pizterakoan, dirudienez, notario lanak ugaritu zitzaizkion, frankisten ondoan.
Berak sinatu zuen 1937ko abenduaren 24an Gambogaz Queipo de Llanoren eskutan uzten zuen salmenta dokumentua, eta historialariaren arabera funtsezkoa izan omen zen, ingeniaritza juridikoa erabiliz –fundazio bat sortu zuten berariaz–, ezkutatzeko egiaz modu irregularrean bereganatu zuela genozidak etxaldea, eta ez herritarrek “Sevilla salbatzeagatik” egindako diru-ekarpenen bidez, kontakizun frankistak hamarkada luzez azaldu zuen bezala.
Francisco Francoren Meirasko pazoarekin gertatu bezala, kasu honetan ere talde memorialistek Gambogaz plataformarekin nahi dute etxaldea Sevillako herriari itzultzea –2018an SAT sindikatuak okupatu zuen tarte batez–, eta horretarako beste bide bat ireki zaie orain.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]
Familiak eskatu bezala, aurten Angel oroitzeko ekitaldia lore-eskaintza txiki bat izan da, Martin Azpilikueta kalean oroitarazten duen plakaren ondoan. 21 urte geroago, Angel jada biktima-estatus ofizialarekin gogoratzen dute.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.
ELA, LAB, ESK eta STEILAS sindikatuek eta M3 elkarteak "herrikoia eta sozialki plurala" den memoria eguna "errepresiorik gabe" egitea eskatu dute. Eusko Jaurlaritzari zuzendutako eskaera da, "iaz ez bezala", aurten manifestatzeko eskubidea bermatzeko... [+]
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]