Munibe taldeak aurkitutako Kiputz leizeko hezurren erakusketa zabaldu dute San Telmo Museoan

  • Munibe arekologo talde azkoitiarrak 2004an aurkitu zuen Kiputz leizea, Mutrikun, eta leize horretan egindako indusketa lanetan azaldu ziren hezurrekin erakusketa zabaldu dute Donostiako San Telmo Museoan.

Artikulu hau CC BY-SA 3.0 lizentziari esker ekarri dugu.

2019ko azaroaren 18an - 12:07
Kiputz leizean aurkitutako bisonte hezurrak ikusteko aukera dago erakusketan. (Argazkia: gipuzkoa)
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak

Kiputz leizea 2002an berreskuratu zuen Munibe arekologo talde azkoitiarrak. Bi urte beranduago, 2004an, jarri zen abian indusketa Pedro Castaños, Aranzadi Zientzia Elkarteko kidearen eta Xabier Murelaga, EHUko Paleontologiako Departamentuko irakasle titualarraren gidaritzapean. Lau ekinaldi behar izan zituzten lanak burutzeko. Lan taldea Munibe Taldeko Miguel Sasieta, Juan Mari Arruabarrena, Javier Alberdi eta Jesus Larrañagak osatu zuten koba kokatua dagon lurretako jabe den Juan Mari Arrizabalagaren laguntzarekin.

Kiputz leizea tranpa naturala izan zen garai hartako espezientzat. "Koba ia bertikala zen eta animaliak bertan erortzen zirenean, ez zuten irteteko inolako aukerarik. Horrek, ekidin egin zuen gizakiaren edo bestelako animalien harremana", azaldu dute erakusketaren arduradunek. "Aberastasun aparta duen aztarnategia da, 2,5 metroko diametroa duen zulo zirkularra. Aurkitutako hezurren eta espezien %70 identifikatu ditugu", azaldu dute. Orain, aurkitutako bisonte, elur-orein eta hartz hezurdura erakusten duten erakusketa zabaldu dute Donostiako San Telmo Museoan. 'Kiputz. Amildegia historiaurrean' du izena erakusketak, eta 2020ko otsailaren 9ra arte egongo da zabalik.

Leizearen historia

Azken glaziazioan —duela 110.000-10-000 urte—, Kantauri itsasoko ertza estepa zen, gaur egun gure mendietan ikusten ez diren animalien bazkalekua: elur-oreinak, errinozero iletsuak, estepako bisonteak edo mamutak. Gizakiekin batera bizi izan baziren ere, klima epeldu ahala desagertu ziren animaliok. Denboran kontserbatu diren hezurrek euskal lurraldean bizi izan zirela argitu dute, tartean Kiputz leizean aurkitutakoek.

Duela 18.000-19.000 urte bizi izandako animaliak aurkitu zituzten Kiputze leizean, besteak beste, hamazortzi bisonte osorik. Hainbat kobetan marraztuta aurkitu diren bisonteen berdinak dira, estepako bisontea edo Bison priscus deritzana. Ia mila kilo inguru pisa zitzakeela kalkulatu dute arduradunek. Halaber, elur-oreinen eta hartzen aztarnak ere aurkitu zituzten.

San Telmo Museoan jarri duten erakusketan dagoen bisontearen hezurdura burezurraren erreprodukzio edo kopia batekin birmoldatu dute. Kopia hori bera erakusketako beira-arasa batean aurki daiteke. Asteartetik igandera, 10:00etatik 20:00etara zabalduko dute erakusketa. Astearteetan sarrera doan izango da; bestela, sei euro balio du sarrerak. Gabonetan familia tailerrak egingo dituzte San Telmo Museoan, eta urtarrilaren 16an euskarazko bisita gidatu berezia egingo dute, Pedro Castaños eta Xabier Murelaga adituen eskutik. Erreserba eginez gero, bisitaldia doan izango da.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Historiaurrea
2025-07-18 | Elhuyar
Neandertalak San Adriango koban maiz ibili zirela berretsi dute, Aizkorrin

Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]


Neandertalen gantz fabrika

Neumark-Nord (Alemania) aztarnategian 50 metro koadroko gune berezia topatu dute adituek, Science Advances aldizkarian adierazi dutenez. Bertan, neandertalek ehizatutako ugaztun handien hezurrak apurtzen zituzten –172 zaldi, orein eta bobidoren hezurrak topatu... [+]


Hatz-marka baino gehiago

Segovia (Espainia), duela 43.000 urte inguru. Neandertal batek hatza pigmentu gorritan busti eta puntu bat margotu zuen 25 cm inguruko harri baten erdian. Harria 2022an aurkitu zuten arkeologoek San Lazaro leizean, eta, analisi multiespektral xehea egin ondoren, puntu gorri... [+]


Neandertalen sofistikazioa

Geroz eta gehiago dira neandertalek uste baino gaitasun kognitibo aurreratuagoak zituztela adierazten duten ikerlanak. Azkena Journal of Archeological Science aldizkarian argitaratu da, eta 2003an Errusiako Mezmaiskaya kobazuloan aurkitutako hezurrezko lantza-punta du... [+]


ANALISIA
Harrizko igitaiak, brontzezko mailuak

Azkenaldian liburu batekin gozatzen aritu naiz. Oso denbora laburrean bi aldiz irakurri dut; lehendabizikoan gozamen hutsez eta bigarrengoan arkatza eskuan. Rodrigo Villalobos arkeologo espainolaren Hoces de piedra, martillos de bronce lanak historiaurreko gizartea arakatzea du... [+]


Hau Pink da, Europako gure lehengusu txikia, eta 1,4 milioi urte ditu

Atapuercako aztarnategian hominido zahar baten aurpegi-hezur zatiak aurkitu dituzte. Homo affinis erectus bezala sailkatu dute giza-espezieen artean, eta gure arbasoek Afrikatik kanpora egindako lehen migrazioei buruzko teoriak irauli ditzake, adituen arabera.


Kanibalismoa bizirauteko

Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte. 

Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]


Vasagårdeko eguzki-harriak

Danimarkako Vasagård aztarnategian 600dik gora harri grabatu aurkitu dituzte arkeologoek. Datazioen emaitzen arabera, duela 4.900 urtekoak dira, eta garai hartan Alaskan sumendi baten erupzio bortitza gertatu zela ere jakina da. Erupzio horren ondorioek Europa iparraldeko... [+]


Lucy: izar mediatikoak 50 urte

Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.

Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]


Mamutak ehizatzeko teknika

Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]


Noiz hasi ginen kantatzen?

Geissenkloesterle (Alemania), dela 42.000 urte. Danubio ibaiaren arroko kobazuloan bizi zirenek txirula bat egin zuten hegazti hezurrak eta mamut bolia erabiliz. Garai bertsuan, Esloveniako Divje Babe kobazuloko biztanleek ere txirula bat egin zuten hartz baten femurra baliatuz... [+]


Margolan figuratibo zaharrena

Sulawesi (Indonesia) uhartearen hegoaldean, Leang Karampuang kobazuloan hiru irudi antropomorfoz eta basurde batez osatutako margolana aurkitu dute Griffith eta Southern Cross unibertsitateetako eta Indonesiako Agentzia Nazionaleko arkeologoek. Nature aldizkarian argitaratutako... [+]


Paleolitoko labar-arteak askotariko funtzioak zituela baieztatu dute Euskal Herriko kobazuloetan

Euskal Herriko kobazuloetan Madeleine aldiko (duela 18.500 eta 13.500 mila urte bitartekoak) labar-artea metodo konputazionalak konbinatuz aztertuta, ezaugarri espazialen eta ikonografikoen arabera bereizi dituzte irudiak, eta ondorioztatu dute lau multzotan bana daitezkeela. [+]


Ebakuntza onkologiko zaharrena

Duela bi urte, Edgard Camarós arkeologo katalanak bi giza garezur eta "Minbizia?" zioen txartel bat topatu zituen kartoizko kaxa baten barruan, Cambridgeko Unibertsitatean. Garezurrak Gizatik zetozten, Egiptotik eta berriki Frontiers in Medicine aldizkarian... [+]


Ötziren tatuaje modernoak

1991n Alpeetan Ötziren gorpua aurkitu zutenetik, egoera oso onean kontserbatutako 5.000 urteko arrastoak ikerketa asko egiteko erabili dituzte. Hasieratik arreta eman zuten azalean zeuzkan 61 tatuajeek. Adituek uste zuten tatuaje horiek azalean ebaki txikiak eginda eta,... [+]


Eguneraketa berriak daude