Literaturaren doinuan
Sormenaren lurraldea hedatzeko eta kultur adierazpideen arteko mugak lausotzeko joera agerikoa da gaur egun, eta horren erakusgarri dira literatura eta bertsolaritza uztartzen dituzten saioak. Idazleak eta bertsolariak oholtzan elkarrekin ikustea publikoaren gustokoa da, nonbait. Alabaina, Karmele Jaiok aitortu zuen lehenengo aldia zuela Bilboko Bidebarrieta Kulturguneak eskainitako hura, eta lehenengo aldiek adin batetik gora duten bakantasunaren jakitun zela.
Bertsolariei gaiak jartzeko lehenengo aldi hartan eskarmentudun bidelagunak jarri zizkioten Jaiori: Maialen Lujanbio eta Unai Iturriaga. Esperimentuak emaitza ona eman zuen, bertsolariek kanturako zirrikitu ugari aurkitu baitzituzten Jaiok trebetasunez jositako planean. Idazleak irakurritako aipu literarioek markatu zuten bidea, umoretik kezka esistentzialetara eta munduaren gordintasunetik fantasiara ia oharkabean salto eginez.
Literaturak zer leku duen gaur egungo munduan, lehenago beste askok erantzun nahi izan duen galdera, aurrez aurre aurkitu zuten Iturriagak eta Lujanbiok lehenengo ofizioan. Jaiok egina zien oharra: zalantza nagusi den garaiotan, jendeak erantzun zehatzak, erabatekoak nahi ditu; baina literaturak erantzunak baino galdera gehiago ematen ditu.
BERTSO SAIO LITERARIOA
Nor: Karmele Jaio, Maialen Lujanbio
eta Unai Iturriaga.
Non: Bilboko Bidebarrieta liburutegian.
Noiz: Abuztuaren 19an.
Ondoren, Olga Tokarczuk eta Milan Kunderaren aipu bana lagun, hizkuntza boteretsuez eta txikiez gogoeta egin zuten bertsolariek. Umoretik jo zuten, gaia ere ohiko zortziko txikiko ofizioetan bezala planteatuta eman zielako Jaiok. Lujanbio euskal idazle militanteari erdaraz idazteko eskaintza mamitsua egin diote, eta, bere printzipioen kontra badoa ere, dirutza horrek ekarriko dien lasaitasunak itsutu du Iturriaga senarra: “Alabaren ingelesa honek ordaintzen du”, amaitu zuen bertso bat. Lujanbioren arrazoi zorrotzek konbentzitu egin zuten azkenean, militante bi “epikarik gabe” ezin direla bizi onartu baitzuen.
Literaturak, ordea, bihurguneak eskaintzen dizkigu argiuneak baino sarriago, eta Jaiok berehala eraman zituen bertsolariak gai ilunagoetara. Lehenengo, Juan Carlos Onettiren amodiozko jokabide zalantzagarriak oinarri, hilurren jarri zuen Iturriaga, gaztetan abandonatu zuen emakumea ikusi nahian. Ondoren, bortxatua izatearen ikara jarri zuen Jaiok mahai gainean, Lujanbio neska eta mutil gazte banaren amaren azalean jarrita. Oreka zaileko gaiak biak, baina bertsolariek ondo eutsi zioten. Azken puntuan bota zuen egia biribila Lujanbiok: “Bat arduratsu den mundu baten, besteak beldurrik ez du”.
Nostalgiak eta betiko joandako garaiek ere kuku bat baino gehiago egin zuten saioan. Guraso hil berrien etxean txikitako oroitzapenak begiratzen ari diren neba-arreben paperean, gazte garaiko erreferenteekin jolastu ziren bertsolariak, bakoitza doinu batean. Maialen Lujanbiok, nork bestela, bertso batean kateatu zituen bandera more, hardcore eta in illo tempore errimak. Itxura eskaseko aspaldiko adiskide ahaztua ikusi duen enpresaburuaren ahotik kantatu zuen Iturriagak gero, bertsoaldi hunkigarri batean.
Literaturatik ernetako zalantzei erantzuten jakin zuten Lujanbiok eta Iturriagak, bertsotan nekez zapaltzen diren lurraldeetan sartzeko Karmele Jaiok egin zien gonbidapenari segika. Pandemiak kulturgintzari eragindako estualdian, arnasgune izan zen Bidebarrieta.
Ekainaren 12an, 64 urte zituela hil zen Tomasita Quiala Kubako izar handia. Azkeneko aldiz, 2018an etorri zen Tomasita Quiala repentista Euskal Herrira, Bertsozale Elkarteak antolatutako inprobisazioaren nazioarteko topaketa batzuen bidez. Dena hartzen zuen gogoan eta denari... [+]
“Urrats kuantitatibo eta kualitatiboa” eman du antolakuntzak, finala lekuz aldatuko du, inoizko finalik “handiena” egiteko. Zortzi saiok osatuko dute txapelketa. Sarrerak udazkenean jarriko dituzte salgai.
Lau urtero hiru txapelketa jokatzen ari da Oihana Bartra Arenas azken hogei urteetan. Bertsolaritza lehia baino gehiago dela jakitun da, baina lehia uzteak ekar lezakeen amildegiak beldurra ematen dio.
Bertsozalea zen, eta hamarkada luzeetan aritu da bertsoaren plazako zereginetan: epaile eta gai-jartzaile lanetan, saio antolaketetan eta Bertsularien Lagunak elkartearen betebeharretan ere bai. Euskaltzain urgazle izendatua izan zen 1967an, eta ohorezko 2014an.
Señora Sariketaren V. edizioa izan da 2025ekoa, benetan berezia: aurtengo bertsolari parte-hartzaileak plazak utziak zituzten andre eta genero disidenteak izan dira. Binaka egin dute plazara itzulera, saioetarako giro goxo eta xamurra lagun.
Hamahiru urtean lehen aldiz, finalaren kokagunea aldatu du txapelketak, arrazoi koiunturalak medio: Bilbao Arenatik Casillara. Azken bi txapelketetako txapeldunak, Nerea Ibarzabalek, ez du parte hartuko aurtengo edizioan.
Iruñean eginen da lehen saioa, maiatzaren 23an, eta Jauntsaratsen bigarrena, maiatzaren 30ean. 12 bertsolarik hartuko dute parte, aurreko txapelketan aritu ez zirenak. Horietatik, sei sailkatuko dira urrian hasiko den txapelketara.
Hamabi bertsoko sorta dotorea jarri du pilotariak, galtzeari eta irabazteari buruz. Inspirazioa 2024an Larrun aldizkarirako egindako mahai-inguruak piztu zion, Jokin Altunarekin gai horri buruz aritu baitzen gogoetan. Bertso sorta musikatuta entzun daiteke Bertso Ikasgela... [+]
Martxoak 14an Itsasuko (Lapurdi) Goxoki Gaztetxean hasitako sei saioko ibilbideak maiatzaren 3an izan du finala Gernikako gaztetxe okupatu berrrian. Egurre Gazte asanbladaren laguntzaz egun osoko egitaraua izan zen larunbatean. Finaleko bigarren fasera, Maddi Aiestaran eta... [+]
Irurtzunen jokatu da Nafarroako Eskolarteko Txapelketaren 39. edizioa. Sei bertsolari gaztek hartu dute parte txapelketan, eta horietatik, Arantzako Kattin Madariagak jantzi du txapela. Txapeldunorde, berriz, Kattalin Lizarraga izan da. Biak izanen dira Nafarroako ordezkari... [+]
Gipuzkoako Euskal Pilota Federazioak 100 urte betetzen ditu aurten. Ospatzeko antolatu dituen ekitaldien artean dago apirilaren 12an Zumarragan egingo den bertso saio berezia. Pilotari bat arituko da gai-jartzen, eta pilotarekin harremana duten Gipuzkoako lau bertsolari kantuan... [+]
Maiatzaren 8an hasiko da Bizkaiko Bertsolari Txapelketako sailkapen fasea. Zortzi saio bikoitz jokatuko dira maiatzeko eguenetan. Sarrerak eskuragai daude bertsosarrerak.eus atarian.