Seguruenik kutxen heriotzaren paradigma itzelena Nafarroako Kutxaren xahuketa izan da. Erresuma zaharreko finantza tresna garrantzitsuena ezerezean geratu da lau urteotan, Caixabankek xurgatu eta bere negozioaren %1,4 bihurturik –tartean zer gertatu zen jakiteko hona eta hona jo dezakezue–.

Kutxabankeko marra gorriak

Nafarroako Kutxaren eskandaluak ez ezik, Kutxabanken pribatizazioari buruzko eztabaidak ere zalaparta handia sortu du legegintzaldi honetan. Agian datarik inportanteena jo dezakegu 2014ko ekainaren 30a, BBK eta Vitaleko batzar nagusiek euren buruaz beste egin eta kutxen etorkizuna patronatuko kideen esku utzi zutenean. Baina aurretik izan dira beste itu batzuk, esaterako 2011n, Bilduk fusio hotza onartu eta finantza jarduera Kutxabanken eskuetan geratu zenean. Marra gorri bi jarri zituen koalizioak orduan: gizarte ekintza bermatu eta pribatizaziori ateak itxi.

Marra ahulegiak suertatu dira baina. Batetik, azkenean EAJk eta PPk banatu zuten Kutxabankeko administrazio kontseiluaren pastela, gainerakoak kanpoan utzita. Eta bestetik, 2014an Espainiako legediaren aitzakian kutxak banku-fundazio bihurtu ziren. Erakunde horietan aginduko duten patronatuko kideek euren ondorengoa aukeratu dezakete, hauteskundeetatik irtendako emaitzak edozein izanda ere. Gipuzkoako Kutxaren kasuan, banku-fundazioaren estatutu berriek aurreikusten dute Batzar Nagusiek aukeratzea kide horiek, baina ez da loteslea, eta astekari honi Xabier Iturbe Kutxako presidenteak aitortu bezala “txarrean jarrita” patronatuko kideek dute azken hitza.

Kutxabankeko eta kutxetako erabaki organoak alderdi gutxi batzuen eraginpeko pertsonen eskuetan daude beraz. Hori ez da berria, baina orain ez dute hauteskundeetako azterketarik igaro behar izango. Areago, Gregorio Villalabeitia Kutxabankeko presidenteak bere hatz puntarekin aukeratuko du administrazio kontseiluko bokal eta kontseilari delegatua izango dena.

Pribatizazioaren meloia

Kontrol publiko eta sozialaren murrizketa eta pribatizazioa txanpon beraren bi aurpegi dira. Mario Fernández Kutxabankeko presidente zenak ireki zuen meloia, esanez kapitalaren %70 saldu beharko zutela, erregulazioaren eta lehiakortasunaren izenean. 2014ko azaroan Fernándezek ospa egin zuen ordea, eta askok pentsatu zuen talka egin zuela EAJrekin, pribatizazio estrategia horrengatik –gerora atera ziren Espainiako Delegatu Mikel Cabiecesi egindako ordainketa irregularren trapu zikinak–. Ikusteke dago baina, estrategian ez baizik tempusean eta komenentzia politikoan ote dagoen desadostasuna.

Legeak ez du uzten kutxek banku baten %50etik gorako akzioak besterik gabe edukitzea. Espainiako Bankuak erabaki garrantzitsu bat hartu behar du aurki zentzu horretan: kutxek modu bateratuan jarduten dutela ikusiko balu, 700 milioi euroko funtsa sortu beharko lukete, pribatizazioari ateak parez pare irekiz. Hala ez balitz, BBK legoke derrigortuta 300 milioikoa sortzera, Kutxabanken akzioen %57 baitauka. Badirudi azkeneko aukera dela posibleena. Edozein modutan, bata edo bestea izan, bankuaren egoera finantzarioari erasango dio, baina aurreikus daiteke bozak igaro arte Espainiako Bankuak ez duela ezer esango; ez dadila gero herritarra hautes-kanpainan galdera deserosoak egiten hasi, esaterako, zer eragin izango duen gizarte ekintzan orain arte egindako bideak.

Banku handien traza

Egiaz, Kutxabank aspaldi hasi zen banku erraldoien traza hartzen, etxegabetzeen kasuan behinik behin: EAEn egiten diren etxegabetzeen %18 banku horren eskutik datoz, eta IRPH moduko gehiegizko klausulek ere kalte larriak sorrarazi dizkiete bezeroei. Kutxabankek bertako ekonomiaren traktore diren enpresa estrategikoetan desinbertsioak egin ditu, aldiz, gero eta estuago dago lotuta atzerriko inbertsio funtsei, Neinor Berriaren salmentan ikusi zen bezala.

Oraingo sistema eta izaera juridikoarekin zaila dute gure udal eta foru erakundeetatik ernetako kutxek bizirautea, araudia gogorregia da finantzen merkatuan baldintza horietan lehiatzeko. Alternatibak egon badaudela esana dute makina bat bider Kutxabank publiko baten aldeko eragileek: kreditu kooperatiba bihurtu edo jatorrira itzuli eta tokiko ekonomian jardungo duten tamaina txikiko aurrezki kutxa izaten segi.

Baina itzaletik hariak mugitzen dituzten botere oligarkikoen interesak handiak dira, eta daraman norabidean timoi-kolperik jo ezean, agian etorkizunean ikus dugu Kutxabank burtsan, beste banku baten zatitxo bihurtuta, CAN oraintxe dagoen moduan.