Kanpaiak nonahi

  • Taxonomia, espezieen ezaugarri txikienak kontuan hartuz bata bestearengandik bereiztea eta identifikatzea helburu duen zientziaren alorra da. Mila jatorri, mila izen arrunt, eta izen zientifiko bakarra baino ez. Lan zail bezain garrantzitsua da izenak adostea, espezie jakin baten inguruan ari garela bermatzeko ezinbestekoa baita. 


2024ko martxoaren 18an - 06:51
Azken eguneraketa: 08:16
Argazkia: Xavier Caisey / CC-BY-4.0
Kanpai urdina (Rhizostoma octopus)

Taldea: Ornogabea/ makroplankton lirdingatsua/ cnidarioa/ scyphomedusa.

Neurria: 150 cm-tik gorako diametroa izan dezakete eta 25 kg-tik gorako pisua.

Non bizi da? Itsas zabalean. Baina kostaldean pausatzen ditu polipoak: hauetatik sortuko dira marmoka gazteak (ephyrak).

Zer jaten du? Planktona eta krustazeo txikiak.

Babes maila: Ez dago babestuta.

Espezieen arteko nahasmenak nonahi izanik, Bizkaiko Golkoan ere baditugu hainbat adibide, udan hain ezagun bilakatzen diren Rhizostoma generoko marmoken baitan sortutakoak kasu. Kantauri itsasoan, talde honetako bi espezie topatu ditzakegu: Rhizostoma octopus (Gmelin, 1791), eta Rhizostoma luteum (Quoy et Gaimard, 1827). Batzuetan, ordea, lehena izendatzeko, Mediterraneoko uretan topatzen den Rhizostoma pulmo (Macri, 1778) marmokaren izena ere erabili izan da. Beraz, R. octopus R. pulmo-ren aldaki Atlantikoa dela ere esan genezake.

Orohar bizidun lirdingatsuekin gertatu ohi den bezala, ez da talde erraza ikertzeko baina azken hamarkadan aurrerapauso handiak eman dira hauen bizi-zikloaren inguruko ikerketan. Rhizostoma generoko espezie guztietan ale gazteak hor nonbait izango badira ere, zailak dira ikusten, 3 edo 4 cm bitarteko marmokatxo gardenak baitira. Helduen kanpaiek, ordea, 150 zentrimetrotik gorako diametroa izan dezakete, eta 25 kg-tik gorako marmokak ere badira.

R. octopus Kantauri itsasoan eta honek laztantzen dituen Zurriola, Saturraran edo Ondarraitzen topa dezakegun marmoka erraldoia da. Hainbat leku eta hizkuntzatan “Kupel-marmoka”, “itsas-birika”, edo “azalore” modura ezagutzen bada ere, gurean, “kanpai urdina” da. Gure itsaso epeletik iparraldera, adibidez Irlandako Itsasoan, errazago ikus daiteke, talde handitan; hemen, aldiz, banaka eta kopuru txikitan. Larruzko dortokak eta ilargi arrainak marmoka honen zale amorratuak dira eta harrapakin honen bila milaka itsas milia egiten dituzte, iparraldeko ur hotzetara bisita eginda.

Kanpai urdinak hainbat kolore aurkeztu ditzake bere bizitzan zehar: zuri edo horixkatik, berde, urdin, arrosa edo marroietara. Baina badu bereziki azpimarratu behar den more koloreko koroa: kanpaiaren ertz osoa apaintzen du, bere 112 lobulu borobilduri kolorea emanaz. Horrez gain, kanpaiaren azpian dituen zortzi aho-besoak espeziea identifikatzeko adierazgarri dira, azalore kizkurraren itxurako egitura dutenak. Beso hauetan ehunka garro txiki dituzte, ehizarako eta defentsarako erabiliko dituen “nematozisto” deituriko zelula erresumingarriz hornituak.

Gure uretan topa dezakegun beste kanpaia, ordea, kanpai zuria (R. luteum) da. Urte luzez desagertutzat eman da, gaizki identifikatu denez, beste kide batzuekin nahastu izan baita. Kanpai zuria uste baino ugariagoa da, hasi Kantauri itsasotik, eta Hego-Afrikaraino.

Kanpaiok haien artean bereizteko bi ezaugarri dira nabarmenak: bata, kanpaiaren ertzeko koroa morea; bigarrena, berriz, aho-besoen morfologia. Kanpai zuriaren aho-besoek borra luze baten forma dute, hiru metro luze izan daitekeena; gehienetan kolore hori zurbila izaten dute, purpura tonuekin haien muturrean.

Adi, beraz, hurrengoan itsasoan marmokak ikusiz gero; ez baitira denak berdinak.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: A ze fauna!
2024-05-14 | Iñaki Sanz-Azkue
Dragoitxo arrunta eta klima aldaketa: etsaia lagun duzunean...

Euskal Herriko gune batzuetan bizilagun ezaguna dute jada dragoitxo arrunta. Nafarroa hegoaldean, esaterako, urteak daramatza (gutxienez 1980ko hamarkadatik) bertako hormetan eta etxe inguruetan gora eta behera, batez ere gau partean, argia duten inguruetan, jatena non... [+]


Itzaltzen ari zaigun argia

Urte batzuk ditugunok (nire kasuan, mordoska) sarritan entzun izan diegu gure guraso eta senitarteko helduenei garai bateko ikuskizun harrigarri baten berri. Ipuin baten gertatuko balitz bezala, larreak “argi txikiz” apaintzen zirela maiatza inguruko gau garbietan... [+]


2024-05-06 | Nagore Zaldua
Arrosarioa, sexu-estrategia aurrerakoiaren adierazle

Itsaso zabalean bada izaki lirdingatsu bat, gorputz gardenekoa, bitxi bezain ezezaguna. Aitzitik, ezin esan genezake ezohikoa denik, haren banaketan munduko itsaso gehienetara zabaltzen baita, Kantauri itsasoa barne. Batzuetan bakarka topatu daitezke, besteetan aldiz lepoko edo... [+]


Mundu mailako lapurra

Azeria kanido bat da, otso eta txakurren familiako haragijalea. Animalia zuhur, maltzur eta argiaren fama dauka, eta ez alferrik! Ez da indartsuena izango, baina beti moldatzen da han eta hemen, mokaduren bat lortzeko.


2024-04-22 | Eneko B. Otamendi
Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]


Eguneraketa berriak daude