Seymour Hersh edo antzekoren batek, edo halabeharrak, esku hartzen ez badu, urte mordoa beharko dugu Nova Kakhovako presa nork suntsitu duen ziur samar jakiteko. Ez dezagun itxaropena galdu: Nord Stream 2 gasbidearen kasuan ere halatsu uste nuen nik. Baina Syk –atzeko atetik sartuta, egia da– tapakia altxatu zuen eta niretzat behintzat gertakaria nahiko argi dago orain. Baten batzuek bonbillari harrika jarraitzen badute ere. 

Dnipro ibaiko urtegikoa, oraingoz, apenas dakigun nola egin den ere. Modus operandia argitzeak, agian, lagunduko luke eztandaren nolakotasuna ulertzen. Baina urtegia nahiko hustu arte itxaron beharko da horretarako; alegia, hilabeteak beharko dira. Eta ondoren, borondatea, hautsita dagoen eustorma behatu eta kontuak atera ahal izateko. 

Irudietan antzematen diren kalteek aditzera ematen dute presaren barrunbean izan z(ir)ela eztanda(k). Baina horrek berak ere ezer gutxi argitzen du: horrelako azpiegitura erraldoia eraiki zenetik egon zitekeen gaituta ez ezik guztiz prest estualdi batean suntsitua izateko (ez izutu: ez litzateke horren kasu aparta izango). Beraz, mekanismoa aktibatzeko irismena duenak egin zezakeen. Ukrainako kasuan, alde biek. Apenas nabarmendu gabe. 

Gerragintzaren katoiak esaten du horrelako izugarrikeriak defentsiban, eta nahiko larri, dagoenak egin ohi dituela. Nova Kakhovako kasuan, ordea, horrek berak ere ez du argi handirik gehitzen; besteak beste, suntsiketaren ondorio humanitarioak agerikoak badira ere, militarrak ez direlako batere gardenak. Presatik behera uholdearen pean geratu den erriberan ez zen aparteko mugimendu militarrik espero; eta urtegia hustu ahala haren ertzetan agertu behar duen istingadiak... urtegi beteak baino babes hobea ematen ote dio norbaiti? Hori guztiak, defentsiban, baina ez hil edo biziko estualdian, leudekeenak errusiar indarrak liratekeela ontzat emanda. 

Eskarmentuak, aldiz, gogorarazten du halako desmasiek aurretiazko kalkuluen oso gainetik leudekeen kalteak egin ohi dituztela; baita egilearen aldeari berari ere. Eta ia inoiz ez dituztela beren helburu militarrak erdietsi. Maila apalago batean, Ukrainan egin ziren antzekoak II. Mundu Gerran, ondorio militar aipagarririk gabe. 

Baina aurrekaririk gogoangarriena, eta kidetsuena, duela 85 urte, 1938ko ekainean, japoniarren aurkako gerran, Chiang Kai-sheken indarrek, Falkenhausen jeneralaren gomendioei men eginez, Ibai Horiari eusten zioten dikeak Huayuankoun suntsitu zituztenekoa izango da. Ondorio militarrak oso handiak izan baziren ere, ez ziren erabakigarriak izan. Eta galera zibilen zenbatekoa, izugarria nolanahi ere, aztergai da oraindik. Dozenaka, ehunka mila lagun hil ziren. 

1980ko hamarkadan argitu zen txukun samar, Chiang hil eta gero.