Osasuna norbanakoarentzat lehentasuna izan daitekeen moduan, hizkuntza herri baten muina da, gauzarik baliotsuena. Azken batean, hizkuntza da herri baten kultura-eramalea, hiztun komunitate bat bere iragana, orainaldia eta etorkizunarekin lotzen duena, belaunaldien arteko hizkuntza-transmisioaren bitartez. Hartara, herri gehienek nahi dute euren hizkuntza gordetzea.

Norbanakoaren osasunak eta herriarenak bat egiten dute osasungintzan: ez dago kalitatezko osasun arretarik, ez ekitaterik, ez hizkuntza-justiziarik, osasun arreta pazientearen hizkuntzan ematen ez bada: gurean euskaraz. Bestalde, ez da egongo Euskal Herri euskaldun bat osasun sistema euskalduntzen ez badugu.

Euskara planak eta hizkuntza-politikak ezinbestekoak dira beraz, osasun arreta euskaraz eskainiz norbanakoaren eta hiztun-komunitatearen osasuna bermatuko bada. Osakidetzak bereak sortu ditu: lehenengoa 2005ean eta bigarrena 2013an. Orain une erabakior batean gaude, izan ere aurten III. Euskara Plana garatu behar da. Esan daiteke bidegurutzean gaudela. Baina zoritxarrez, ez dago Euskara Zerbitzuko bururik. Jakin izan dugunez, une honetan kudeaketa bitarteko langile bat betetzen ari da behin behineko egoeran. Ez daukagu zalantzarik langile fina eta zintzoa dela, eta zorte ona opa diogu bere eginkizunean. Baina ez da langilea finkoa eta, hortaz, ez ditu betetzen gure erakundean edozein zerbitzu-burutzak eskatzen dituen baldintzak.

Legeari jarraituz, Giza-Baliabideetako zuzendaritzak kargu hori hornitzeko deialdia zabaldu behar luke, lanpostua eskuratuko duenak III. Euskara Planari ahal bezain laster ganoraz ekin diezaion. Kargu hori betetzeko interesa duen edozeinek, araudiaren arabera, Osakidetzako edozein zerbitzu-erakundetan plaza jabetzan eduki behar du, hau da, langile finkoa izan. Susmoa dugu izendapen askea izanik, Osakidetzako zuzendaritza EPEa amaitu arte itxaroten ari dela deialdi publiko hori zabaltzeko, horrela bere intereserako egokia den lankide bat aukeratzeko xedearekin. Izan ere, teknikari batek ez du hizkuntza-politika erabakitzen: arauak ematen zaizkio, aginduak nagusiengandik. Ez du egiazko botererik erabakiak hartzeko. Eta hori da, azken batean, nahi dutena: morroi bat, mamirik gabeko plan bat egingo duena, botere-guneetatik at eta agintariekin zorretan egongo dena, beldurrak jota. Ez da bidezkoa hain garrantzitsua den euskararen normalizazio-prozesuan horrelako jardunbide ez ohikoak eta desegokiak erabiltzea. Ez dio onurarik ekarriko Osakidetzari, Euskara Zerbitzuari, ezta euskarari ere. EPEarekin bezala, iruzurra heldu da, nora eta euskararen arlora. Zerbitzu-buru ohiak esan zuenez, Osakidetzan normalizazio-dekretua Lehendakariaren eta Osasun sailburuaren eskumena da, ez teknikari batena. Euskara  Zerbitzuko burua eurek nahi dutena izango da, eurek nahi dutenean, eurek nahi dutena egin dezan. Eta horretarako itxaron behar bada, ez dago arazorik: EPEa amaitu bezain laster, plaza eskuratuko du, eta orduan zabalduko dute deialdia, kargua hari emateko. Badakigu, jakin, aldez aurretik, nor izango den hurrengo Euskara Zerbitzuko burua. Iruzurra Osakidetzan, iruzurra euskarari. Pazienteen kalterako, gure herriaren kalterako. Osasuna, hondasuna, egin nahi duzuna.

* * *

Osakidetza-Euskal Osasun zerbitzuko Giza-Baliabideetako zuzendaritzari:

Osakidetza-Euskal Osasun zerbitzuan euskararen erabilera normalizatzeko arauak eta planak 67/2003 Dekretuak, martxoaren 18koak, zehazten ditu, 10/1982 Legean oinarrituta.Legeari jarraituz, Osakidetzak berariazko normalizazio-plan bat ezarri behar du, Osakidetzako Giza-Baliabideetako zuzendaritzapean dagoen Euskara Zerbitzuari dagokiolarik Euskara Plana horren garapena, ezarpena eta ebaluaketa. Aurten, 2020. urtean, Osakidetzaren III. Euskara Plana abiarazi behar da eta, hortaz, une erabakigarri baten aurrean gaudela esan daiteke.

Horri lotuta, Giza-Baliabideetako zuzendaritzak ezinbestekoa du Euskara Zerbitzu korporatiboko burua izendatzea. 2010. urtean egin zen izendapen askeko sistemaren bidez kargu hori hornitzeko azken deialdia, eta Xabier Arauzo Uriarte jauna izan da, orain gutxi arte, Euskara Zerbitzuko burua. Zoritxarrez, 2019ko udazkenean bere kargua utzi du eta, horrenbestez, gaur egun ez dago Euskara Zerbitzuko behin betiko bururik.

Legeari jarraituz, izendapen askeko sistemaren bitartez kargu hori hornitzeko deialdia zabaldu behar luke Osakidetzako Giza-Baliabideetako zuzendaritzak, III. Euskara Planari ahal bezain laster ganoraz ekiteko. Kargu hori betetzeko interesa duen edozeinek, araudiaren arabera, Osakidetzako edozein zerbitzu-erakundetan plaza jabetzan eduki behar du, hau da, langile finkoa izan behar luke.

Jakin izan dugunez, une honetan, Euskara Zerbitzuaren kudeaketa bitarteko langile bat betetzen ari da behin behineko egoeran. Ez daukagu zalantzarik langile fina eta zintzoa dela, eta zorte ona opa diogu bere eginkizunean. Baina gaur egun ez da langilea finkoa eta, hortaz, ez ditu betetzen gure erakundean edozein zerbitzu-burutzak eskatzen dituen baldintzak. Osakidetzako Giza-Baliabideetako zuzendaritzari eskatzen diogu informazio hori berretsi edo uka dezala. Susmoa dugu izendapen askea izanik, Osakidetzako zuzendaritzak EPEa amaitu arte itxaron ari dela Euskara Zerbitzuko burua izendatzeko deialdi publikoa zabaltzeko, horrela bere intereserako egokia den lankide bat aukeratzeko xedearekin. Uste dugu ez dela bidezkoa hain garrantzitsua den euskararen normalizazio-prozesuan horrelako jardunbide ez ohikoak eta desegokiak erabiltzea. Ez dio onurarik egiten Osakidetzari, Euskara Zerbitzuari eta euskarari.

Hori horrela eta Osakidetzan nola, hala euskal gizartean duen garrantziaz jabetuta, egoeraren larritasunaz arduratuta, lehenbailehen deialdi publiko bat abiaraztea eskatzen zaio Osakidetza-Euskal osasun zerbitzuko Giza-Baliabideetako zuzendaritzari. Batetik legez aurkako jardunbideak saihesteko, eta bestetik  prozesu garbia, irekia, zabala, etikoa, legezkoa eta bidezkoa bermatzeko. Aldi berean, euskararen egoerak eskatzen duen premiaz bultzatuta, ahal bezain laster deialdi publikoa egin behar luke Osakidetzako Giza-Baliabideetako zuzendaritzak, interes pertsonalak bazterrean utziz, eta EPEaren emaitzei itxaron gabe.

Horrela ez balitz, Giza-Baliabideetako zuzendaritza publikoki salatzera behartuta ikusiko genuke gure burua.

Adeitasunez,

Aitor Montes Lasarte

Familia medikua Aramaion, Arrasateko LMAU, Debagoieneko ESI.