Gaur goizean lagun baten mezua jaso dut: “ez zait hilekoa etortzen, arduratuta nago”. “1963ko urrian, Rouenen, hilekoa etorriko ote zitzaidan zain eman nuen astebete baino gehiago” irakurri dut beranduago Annie Ernauxen Gertakizuna liburuan, Joseba Urteagak Igela argitaletxerako euskaratutakoan. Zenbat emakume, zenbat aldiz, egon ote gara egoera horretan? Gertakizuna irakurtzeke nuen eta liburu honetan oinarritutako filma, Audrey Diwanek zuzendutako L'Événement (2021), ikusi daitekeenetik eginbehar bilakatu zait. Lagunaren mezua seinaletzat hartu eta irakurtzeko probestu dut goiza.

Liburuan Ernauxek 1963an Rouenen ikasle zela izandako abortua kontatzen du. Momentu hartan haurdunaldia etetea ilegala zen Frantzian, kartzela-zigorraren, isunaren eta bizileku-debekuaren mehatxupean. “Nik baino lehen emakume askok egin zutena burutzera nindoala jakiteak laguntzen zidan” irakurtzean, abortatu duten lagun batzuen istorioak etorri zaizkit burura eta liburuan aurrera egin ahala, kontakizun desberdinak konparatzen nenbilela konturatu naiz. Oso gertuko kasu batekin egin dut sakonkiago ariketa. Gertakizun honen aurrean Enauxek eta nire lagun Mirenek bakoitzak bere tresnak erabiliz erreakzionatu zuten; idatziz lehenengoak, umoretik bigarrenak.

Hasieran “urdaila nahastuta eta ahoan gustu arraroa” zituela aipatzen du Ernauxek. Mireni berriz titien tamaina handitu zitzaion, Skypetik erakutsi zizkidala gogoratzen dut, artean xalo eta gertatzen zitzaiona susmatu gabe, pozik. Ernauxi ginekologoak esan zion haurdun zegoela, eta ostean entzun zituen lehen hitzak “maitasunaren seme-alabak izan ohi dira ederrenak” izan ziren, momentu horretan bakarrik zegoen arren. Miren bikotekidearekin zegoen eta “beno, orain badakigu ugalkorrak garela” izan zen entzun zuen lehen gauza. Ernauxek 23 urte zituen, Mirenek 22. Batek ez zion haurdunaldiari hala deitzen, “zera hori” edo “hori” erabiltzen zuen; besteak, berriz, izena ere jarri zion umekiari, Kebin, “ia-ia jaunartzea ere egin dit barruan!” esaten zuen, oso berandu jakin baitzuen haurdun zegoela. Hasieratik zekiten biek abortatuko zutela.

Ernauxek komentatzen du “pobrezia transmitituaren sentipena” izan zuela. Klase sozial apalago batetik zetorren, herria eta gurasoen mundua atzean utzi eta intelektual bihurtzen zebilen gaztea zen artean, eta bere logikak esaten zion “porrot soziala” pairatzea normalena zela, “alaba haurdun ezkongabea” bihurtuz. “Hau ezin zen, noski, nire biografian falta!” esaten zuen Mirenek, etxekoen egoera sozial eta ekonomiko zaurgarriarekin lotuz, nolabait, gertatzen zebilkiona. Biek jaso zuten inguruko emakumeen laguntza. Neska batek esan zion Ernauxi non abortatu, abortua egin zion erizaina emakumea zen, “nire salbatzaileak sorgin bat edo putetxe bateko ugazabandre zirudien” kontatzen du, baita gerora ataka estu batetik atera zuen ezaguna ere. Miren abortatzera zihoala, 2016. urtean, EAEn, Osakidetzatik klinika pribatu batera bideratu zuten, 300 euroko etenaldi bat egin zezan. Susmagarria iruditu zitzaionez, lagun bati deitu zion eta horrek Osakidetzan dohainik abortatu zuen beste lagun batekin jarri zuen kontaktuan.

Ernaux mundutik kanpo sentitzen zen, ezin gertatzen zebilkiona konpartitzeko babesik aurkitu. Mirenentzako errazagoa izan zen dena, etxeko sostengua eta babesa zituen, eta testuinguru soziala desberdina zen, noski. Hala ere, egun horietan “haurdun nago” esaldia etortzen zitzaion askotan burura, eta une labur horietan inguratzen zuen guztia urrun sentitzen zuen. Zure esku uzten dut Gertakizun desberdinetan gehiago murgiltzea, aipatutako liburua zein filma, oso gomendagarriak dira; eta Mirenek, inoiz ezagutzen baduzu, kontatuko dizu, lasai asko, bizitakoa. Pertsonalki, oso gustuko ditut istoriook, hasteko, kontatuak izan direlako eta zintzoak izateaz gain, ezin delako beraietan erruduntasun zantzurik aurkitu.

Hori bai, amaitzeko filmean agertzen ez den eta bereziki deigarria iruditu zitzaidan eszena bat kontatuko dut, guztion arreta merezi duelakoan. Idazleak, abortu klandestinoaren ostean, ospitalera joan behar izan zuen, eta bertan erizain batek “askozaz hobeto zaude horrela!” (hots, abortatu ondoren) esan zion. Annie unibertsitate on bateko ikaslea zela jakin zuen erizainak, bere ikasle txartelari esker. Gazteak ospitalean entzundako “kontsolamenduzko hitz bakarrak” izan ziren horiek, eta “emakumeen arteko konplizitateari” baino gehiago, “jende xeheak goikoek legeen gainetik jartzeko eskubidea dutela onartu izanari” zor zizkiola ondorioztatu zuen.