Ezkabako gotorlekuko ihesaldian hil zuten preso baten gorpuzkiak topatu dituzte
DNA bidezko lehen identifikazioa da, eta hildakoaren nortasunari buruz aurretiazko hipotesirik gabe lortu da.
Nafarroako Memoriaren Institutuak Leoncio de la Fuente Ramos identifikatu ahal izan du, Ezkaba mendiko San Kristobal gotorlekuko preso eta iheslaria, 1938ko maiatzaren 22an Larrasoañan ihesaldian zehar hil zutena. Nafarroako Gobernuak 2016an bultzatu zuen DNA banku publikoak eskuratutako laginen bidez lortu dute hildakoaren nortasuna ebaztea. Hilobitik ateratako gorpuzkien identitateari buruz aurretiko hipotesirik gabe lortu den DNA bidezko lehen identifikazioa da.
2018ko uztailean, Nafarroako Gobernuak San Kristobaleko gotorlekutik ihes egindako presoen lau gorpu aurkitu eta hobitik ateratzea lortu zuen. Esku-hartze hori Paulina Lizoainen testigantzari esker egin ahal izan zen. Paulina Lizoain auzokoa zen, eta neskatoa zela ikusi egin zituen gertakariak. 89 urteko emakumeak bere testigantza eman nahi izan zuen Nafarroako Gobernuak Esteribar bailaran gorpuak hobitik atera zituenean.
Berreskuratutako lau gorpuen artean eta alabak utzitako DNA lagin bati esker identifikatu ahal izan dute Leoncio de la Fuente Ramos, Fresno el Viejokoa (Valladolid), ezkondua eta sei seme-alabaren aita. Jostuna zen ofizioz, eta 36 urte zituen 1937ko abuztuaren 22an San Kristobaleko gotorlekura iritsi zenean. Valladolideko semea 1938ko maiatzaren 22ko ihesaldi jendetsuko protagonistetako bat izan zen, 796 preso horien artean aurkitzen baitzen. Hala ere, preso horietatik 206 harrapatu eta berehala hil zituzten, Leoncio de la Fuenteren eta bere iheskide ezezagunen kasuan bezala. Larrasoaña inguruan atxilotu, hil eta hilerri inguruan lurperatu zituzten.
Ohar bidez, Nafarroako Gobernuak eskerrak eman dizkie hainbat senitarteko, ikertzaile eta elkarteri. Bereziki eskertuta azaldu da Txinparta-Fuerte de San Cristobal elkartearekin; izan ere, 1980ko hamarkadaren amaieratik zigor horren memoria berreskuratzeko lanean ari da erakundea, eta bertatik igaro ziren presoen senideekin harremanetan jarri da. "Elkarte horren lanari esker, Leoncio de la Fuenteren familiarekin harremanetan jartzeko aukera izan dugu, eta horrela eskuratu dugu bere alabaren lagin genetikoa, identifikaziorako erabakigarria izan dena", azpimarratu du.
Nafarroako Gobernuak aitortu duenez, Nasertic enpresa publikoaren laborategi genetikoak egindako lan horiek "zaildu” egin dira hezurren zati handi batek “kontserbazio-maila eskasa" duelako. Baina identifikazioak ezinezkoak izango lirateke eraildako pertsonen senideen lagin genetikoak ez baleude penintsulako lurralde osoan barreiatuta", azpimarratu du. Izan ere, Nafarroako DNA Bankuak 230 senideren laginak jaso ditu 2016an sortu zenetik. Nafarroako Memoriaren Institutuak elkarlanerako deia egin du, bai hobi posibleak aurkitzeko, bai iheslarien senideak aurkitzeko, horien lagin genetikoekin identifikazio berriak egin ahal izateko.
Ihesaldi masiboa
Ezkabako gotorlekuko ihesaldia Europako handienetarikoa izan zen. 796 presok goardiei armak kendu, espetxeko kontrola eskuratu eta ihes egitea lortu zuten. 2500 pertsona zituzten espetxeratuta, jakinak ziren baldintza kaxkarretan. Gerrako presoak, preso politikoak eta sozialak aurkitzen ziren bertan. 1937 eta 1945 artean 300 presotik gora hil ziren bertako bizi baldintzen ondorioz. 1938ko maiatzaren 22ko arratsaldean hainbat preso matxinatu egin ziren, eta ordu erdiren buruan kartzelaren kontrola eskuratu zuten. Autoritate frankistak konturatu zirenean, iheslariak ehizatzen hasi ziren. Ihes egin zuten 796 lagunetik soilik 3k lortu zuten muga gurutzatzea. 585 izan ziren atxilotuak, eta 187 erailak. Horiez gain, identifikatu gabeko beste 24 hildako ere badaude. Horien artean egon daitezke frankisten errepresiotik ihesean mendian ezkututatu zirenak, tartean Leoncio de la Fuente Ramos.
Azken zortzi urteotan 30 bunker inguru berreskuratu dituzte dozenaka gazte boluntariok; Baztanen, Otsondon, izan da azkena. Ana Ollo kontseilariak bisitatu du auzolandegia eta gazteen ezinbesteko lana txalotu eta eskertu du.
Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".
Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.
2025ean 40 urte beteko dira Mikel Zabalza hil zutenetik, eta 47 urte Germán Rodríguez eta Joseba Barandiaran hil zituztenetik. Horiek guztiak Estatuko Segurtasun Indarren biktimak dira, eta Sanfermines78 Gogoan elkarteak Espainiako Gobernuari eskatu dio "Estatuaren... [+]
IRUTXULOKO HITZAk eta Dinamita Tour egitasmoak 36ko gerra Donostian nolakoa izan zen eta hiria beste ikuspegi batetik ezagutzeko ibilaldia antolatu dute elkarlanean, uztailaren 21erako. Elkargunea Bretxako Sarriegi plazako estatua izango da, 19:30ean, eta Amararaino joango dira... [+]
Astelehenean, 40 urte beteko dira Joseba Sarrionandia eta Iñaki Pikabea presoek Martuteneko kartzelatik ihes egitea lortu zutenetik. Egiako pisu batean izan ziren ezkutaturik bi iheslariak, eta oraindik milaka eztarrik abesten dute «kristoren martxa dabil!».
Altzagatik itsasadarraren parean doan BI-711 errepidearen Jose Luis Goyoaga etorbidearen izena aldatzeko herritarren parte-hartze prozesuaren ondoren, kale horren izen berria Zirgariak etorbidea izango da.
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.