"Ezin dugu espazioak bortxatzaileekin partekatzen jarraitu"
Mayra Acunya eta Angela Ocampo, Kolonbiako aktibista feministak eta indarkeria matxistatik bizirautea lortu duten bi emakumezko dira. Herrialde Katalanetan izan dira bisitan, eta La Directa aldizkariak elkarrizketatu ditu: irakurri hemen jatorrizkoa. CC-by-sa lizentziari esker itzuli dugu.
Mayra Acunya eta Angela Ocampo, Caliko (Kolonbia) aktibista feministak, Europan zehar biran ari dira beren herrialdeko greba nazionalean bizitako indarkeria patriarkalak salatzeko eta beste kolektibo batzuekin sarea sortzeko. Bere ibilbide pertsonalak eta Kolonbiako hainbat gizarte-erakundetan bizitako genero-indarkeriak La Mandada Feminista sortzera eraman zituen, giza eskubideen defentsan borrokatzen duen eta bere eskualdeko emakumeen antolaketa-prozesuetan laguntzen duen kolektiboa.
Zergatik sortu behar izan zen La Mandada?
Mayra Acunya: Angelak eta biok elkar ezagutu genuenean, hogei urtez lan eta borroka egin genuen erakunde mistoak haustetik gatozela ikusi genuen. Biok genuen esperientzia giza eskubideetan, eta generoan oinarritutako indarkeria jasan genuen espazio horien barruan. Indarkeria sexualaz, psikologikoaz eta sinbolikoaz ari gara, eta horrek indarkeria politikoari dagokionez ere adierazten duena: gu baztertzea, ekintza jakin batzuetan parte hartzen ez uztea. Eta, azkenean, askori gertatzen zaiguna gertatu zitzaigun: gorputza jarri genuen borroka sozialeko prozesu berberetatik erbesteratu ginen. Ni minduta nengoen, baina Angelak gure esperientziatik abiatuta lan egiteko espazio bat sortzera animatu ninduen, emakumeen giza eskubideak defendatuz, trans pertsonak eta ez bitarrak. Alde horretatik, La Manada apustu gisa sortu zen.
La Manadak zeregin garrantzitsua izan zuen giza eskubideen defentsan 2021eko Kolonbiako Geldialdi Nazionalean.
Ángela Ocampo: 2019tik zetorren Eztanda Sozialean, Cali estatuko kriminalitate-laborategi bat izan zen, estatu-terrorismoko egoera iraunkor batean bizi garela esateari utzi gabe. Gainera, covid-19aren pandemiaren eraginak emakumeak patriarkatuaren alde betidanik izan garen pandemiaren berri eman du: isolamendu sozialak agerian utzi zuen konfinamenduan gertatu zen indarkeria bat, emakumeok, pertsona feminizatuek-eta etxean beti bizi duguna. Horrek, zerga- eta osasunaren erreformarekin batera, atsekabe handia eragin zuen gizartean, eta kalera atera ginen. Bizi dugun gizarte-indarkeriak gainezka egin zuen, eta ez zuen aurrekaririk Kolonbiako lanuzteen historian. Guk mobilizazioen eta kontzentrazio-puntuen estaldura egin genuen, salaketen arreta, kasuen kudeaketa edota erasoen erdian laguntza ematea, besteak beste.
"Askori gertatu zitzaiena gertatu zitzaigun: gorputza jarri genuen borroka sozialeko prozesu berberetatik erbesteratu ginen"
Estatuko indarkeria modu bereizian aplikatu zen emakumeen gorputzetan?
A. O.: Zifrak kezkagarriak dira: bortxazko desagerpena, polizia-exekuzio estrajudizialak, indarraren neurrigabeko erabilera, legez kanpoko atxiloketak, begietako lesioak, generoan oinarritutako indarkeria eta disidentzia sexualak. Horrek eragin handia izan zuen. Poliziaren indarkeria patriarkal eta arrazista horren adierazpenak dokumentatu eta identifikatu ahal izan genituen. Poliziaren ezaugarriak eta jokabide-ereduak jasotzen dituen txosten batek erakusten digu Kolonbiako gorputz feminizatuen eta arrazializatuen ankerkeria espezifikoa dagoela. Kolonbiako polizia, gobernuaren Defentsa Ministerioaren parte da, gerrarako prestatuta dagoen polizia da hobe esanda, eta, zehazki, Kolonbian beti estigmatizatu eta kriminalizatu dira pentsamendu politikoa, pentsamendu kritikoa eta oposizio politikoa.
Zergatik da koloniala Kolonbiako herriak jasaten duen estatu-indarkeria hori, batez ere feminizatutako eta arrazakeriazko populazioa?
A. O.: Lehenik eta behin, termino geopolitikoetan, Kolonbiako estatua atzerriko botere ekonomiko eta politikoen interesen zerbitzura dagoelako. Kolonia bat den herrialde batean bizi gara, Estatu Batuetako ipar globalaren kanpo-politikarako lurralde estrategiko batean; eta giza eskubideen esparruan, giza eskubideen nazioarteko politikarekin zerikusia duten milurtekoaren helburuen adierazleetan emaitzak erakusteko balio duen lurralde batean. Kolonbian interes handia dago nazioarteko lankidetzaren aldetik, bake-akordioetan edo gizarte-mugimenduetan laguntzeko. Askotan, agenda bat nagusitzen da. Esaterako, badiote pobrezia jaisten ari dela, desberdintasuna ere bai eta genero-ekitatea igotzen ari dela; hori frogatzeko, adierazleak nahieran erabiltzen dituzte. Garrantzitsua da hori identifikatzea, Kolonbiatik ateratzen diren zifra horiek ez baitute erakusten oraindik dagoen desberdintasun sakona, eta horrek, noski, desberdintasunari eusten dio.
Beste alde batetik, koloniala da estatuaren indarkeria bat delako, eta indarkeria hori desberdina da gizonezkoen gorputz zuri-mestizo-zis-heterosexualen kasuan, hauetan indarkeria estandarizatua bizi baitute (Kolonbian, erasoak, tortura, desagertzeak eta abar luze bat, muntaia judizial handiak dira), eta ezberdina da, aldiz, gorputz feminizatuek eta arrazalizatuek bizi dutena. Hori ez da ikusten ez hitz egiten. Kolonitatea bateratzen duen egiturazko indarkeria patriarkala eta arrazista da. Kapitalismoaren aurrekoa da, non beste ankerkeria mota bat aurkitzen dugun pertsona feminizatuen eta arrazakeriaren gorputzen gainean. Tratu bereizgarri hori zauri kolonial horretatik dator, hain zuzen ere, bizitzak eta izakiak hierarkizatzetik: bizitza batzuek balio dute eta beste batzuek ez. Gorputz batzuk sexualki torturatzen dira, beste tortura-mota batzuez gain, eta sexu-indarkeria erabiltzen da, zuzengarri sozial gisa eta zehapen politiko gisa.
M. A.: Hemen beste elementu bat dago: ipar globala ere eusten duten ekonomia eta narkotrafikoa. Zauri kolonial honekin jarraitzen dugu. Komunitate indigena askok, bortizkeria paramilitar gogorra jasaten dute. Ez da soilik duela 500 urte lapurtu ziguten urrea; zauri kolonialak gertatzen jarraitzen du, esplotazioa dago eta indarkeria erabiltzen jarraitzen da are gehiago esplotatu ahal izateko.
"Indarkeria politikoa ez da soilik eskuinak edo statu quo-ak gure gain egiten duena, baita borroka-espazioetan bikotekide izatea espero genukeen pertsonek egiten dutena ere"
Eta indarkeria hori gizarte-erakundeen barruraino sartu da, aipatu duzuen bezala. Zer egin zenuten edo zer egin behar da borroka sozialeko espazioen barruan gertatzen diren indarkeria matxisten aurrean?
A. O.: Nik esango nuke oso garrantzitsua dela eremu ez mistoak izatea indarkeriez hitz egin ahal izateko. Horrela ez bada, ez da aterako. Eremu ez-misto horiek ematen dituzte abiatzeko pistak. Guk egiten ez badugu, inork ez du egingo.
Identifikatu ahal izan duzue indarkeriarik bizi dela erakunde sozialetan edo ezkerreko antolakuntzetan?
"Justiziaz hitz egiten dugunean, lehenik eta behin, indarkeria bizi izan duen pertsonarekin hitz egin behar dugu; lehenik gu, gure beharrak eta gure zaintza"
Kolonbiako sektore aurrerakoi batzuetan, batez ere landa-eremuetan, feminismo hitza ez dago onartuta, ezjakintasunagatik edo feminismo hegemoniko zuriarekin bat egiteagatik.
A. O.: Landa-komunitateetan, indigenetan, afroetan eta nekazarietan ez da ezkerreko erakundeetan gertatzen ez den ezer gertatzen. Izan ere, ez dira aintzat hartzen gu tratatzeko erabiltzen den matxismoa eta sexismoa. Eta ez da onartzen borroka hau, emakumeena, eman dugun borroka bat denik. Kontua ez da Europako feministak horretaz hitz egitera etorri zaizkigula, baizik eta gu, Abya Yalako emakumeok, duela 500 urtetik ari garela borrokan. Gainera, feminismoa ugaria da. Mendebaldeko zuria feminismo bat da, eta Abya Yalaren feminismo beltza, indigena, komunitarioa edo herrikoia dago. Hortik abiatzen gara gu La Mandada gisa, gure historia, gure formak, gure sustraiak eta zor historiko bat aldarrikatzen dituena: genero-justizia edo justizia feminista. Eta hizkuntzak ez du arazo izan behar. Norbaitek feminismoa esan nahi ez badu, ez da garrantzitsua, garrantzitsua da emakume gisa bizi ditugun indarkeriei heltzea.
Herri justizia feministaren gero eta ariketa gehiago ikusi ditugu: zer uste dute egin behar dugula eraso baten aurrean? Zer egin erasotzaileekin gure egunerokoan?
M. A.: Esperientzia laguntzeko bide kolektiboarekin sortu da, eta kontuan hartu behar den lehenengo gauza da zentroan indarkeria jasan zuen pertsona dagoela, ez erasotzailea. Justiziaz hitz egiten dugunean, lehenik eta behin, indarkeria bizi izan zuen pertsonarekin hitz egin behar dugu, eta, ondoren, zer bide izango diren pentsatu behar dugu. Lehenik gu, gure beharrak, gure zaintza. Justizia feministaren aldeko apustuak askotarikoak dira, epaimahaien ariketekin, baina uste dut oso indartsua dela salaketa publikoaren bidea. Baina pentsatzen da prozesu integral bat dela, laguntzeko prozesuaren urratsetako bat. Justizia bide bat da, eta ez da estatikoa, kasu bakoitzerako desberdina da indarkeria espezifiko bakoitzaren arabera.
A. O.: Erasotzaileak salatu behar dira, ezin dugu jarraitu bortxatzaileekin edo sexu-erasotzaileekin borrokan, espazioa bera partekatzen. Hori ez da garrantzi gutxikoa, giza eskubideen urraketa larria da. Lurraldearen, bizitzaren eta duintasunaren gure defentsarekin koherentzia-ariketa bat da. Orduan, daukagun justizia penal patriarkala daukagu, pobretuenentzat eta arrazializatuentzat funtzionatzen duena, baina justizia propio edo feministaren forma batzuk ere badaude, non erasoaren mailan dagoen zigor sozial bat eman behar den. Ezin dugu jasan bortxatzaile bati sei zaplazteko ematea, egun batez anduian jartzea edo bortxatzaile gisa bakarrik jendaurrean salatzea, hau ez da justizia. Bortxaketa edo sexu-eraso bat bizitza osorako geratzen zaio jasan zuen pertsonari. Hori testuinguruan kokatu eta prozesu komunitarioetan landu behar da, erasotzaileek erantzukizun-karguak betetzen jarrai ez dezaten eta modu zehatz batean ordaindu eta erreparatu behar izan dezaten, biktimizatutako pertsonaren osasun-beharrizanetan lur hartuta.
Arabako Foru Aldundiaren erabaki batek etxez etxeko zerbitzurik gabe utzi ditu 150 pertsonatik gora, EH Bilduk salatu duenez. 700 euroren truke etxe barruko langile edo interna jarri behar izaten dira emakume etorkin asko, ez dutelako logela bat ordaintzeko modurik, Nafarroako... [+]
Erantzunik gabeko galderez inguratuta eta “tristezia sakona” sentituz bizi izan da Daniela Cano. Artista kolonbiarra da, eta pandemia betean Madrilera ihes egin behar izan zuen Kolonbian mehatxatuta zegoelako. Arteaz, bereziki literaturaz baliatzen da erantzunak... [+]
Hegoaldetik ekimena pertsona migratuei ekonomia sozial eraldatzailea hurbiltzeko jaio zen 2023ko ekainean, Enarak kooperatiba, OlatuKoop eta Lankiren eskutik. Geroztik ari da bidea egiten, formazio saioak eskaini nahi ditu eta Katalunian izandako esperientziak konpartitu... [+]
Bitxi Bitxi queer kolektiboa sortu dute hogei bat kidek berriki Baionan. Queer izatea, heteronormatibitatetik kanpo izatea da besteak beste. Baita genero ezberdinen adierazpena sustatzea ere.