Albertok erantzun zidan, euriak bustitzen duen galdetu izan banio bezala: "Bai, eta askotan! Txikitatik nire ama hizkuntza gaztelania izan da, baina eskolan txikitatik euskaraz ikasi dut. Gero DBHn eta unibertsitatean jarraitu nuen ikasketak euskaraz egiten eta poliki-poliki giro euskaldunean egoten. Giro horretan mugitzen hasi nintzenean, batez ere 18 urtetik 24ra edo, hasiera batean bai sentitu nintzen apur bat txarto hitz egiterakoan. Ulertu, azkenean, ohitu egiten zara eta ulertu egiten duzu, baina besteen aurren hitz egin behar duzunean bai, momentu horretan txarto, deseroso edo ez nintzen seguru sentitzen, nahiz eta jakin era egoki batean egiten nuela euskaraz. (...) Beti gutxiago sentitu naiz besteen aldean. Gaur egun, 38 urte ditut eta denbora dezente eman dut euskaldun giro honetan, jada ez naiz sentitzen "diferente". Nahiz eta nire txikitako ama hizkuntza gaztelera izan, gaur egun euskaldun sentitzen naiz, euskaldun berria bai, baina nire hizkuntza euskara da eta esan dezaket harro sentitzen naizela, konplexu hori gainditu dudala. Ez dakit guztiz, baina hein batean bai".

Haur eskolatik euskaraz ari den 38 urteko Alberto "diferente" sentiarazten zuten euskaldun giroan duela gutxi arte eta berak, ukondokadaka, tokia egin behar izan du eroso sentitzeraino. Edo akaso "euskaldun giroa" da diferentea dena. Euskaraz bizi nahi dugunon artean nor bizi daiteke euskaraz eroso? Eta euskaraz eroso bizi denak zer egiten du ingurukoak euskaraz eroso bizi daitezen?

Kasu, ez da adierazpenotan 18-24 urte arteko aldiari erreferentzia egiten diodan lehendabiziko aldia. Hori bai adin tarte gakoa bizitzan! Oraintxe ezpainetan irriño bat baduzu, segur aski, zeu ere ados zaude. Afera da: adin tarte horretan euskara sustatzeko ekimenak aski babesten ditugu? Plaza publikoan badugu erreferenterik adin horretako euskaldunen artean? Faborez, ez dezatela jarraitu zaharrek "gazte" kategoria definitzen, ezta "dena gazteentzat, baina gazterik gabe" memea elikatzen ere.

Bai, baina zer egin? Inguruan ongi egiten dena kopiatu, adibidez. Horren harira, Leok erran zidan: "Euskarazko gauzak ez nituen ezagutzen, eskolakoak bakarrik". Ez dakit zeri buruz ari zen zehazki, baina ziur mesede eginen liokeela "euskarazko gauzak ezagutzeari" –euskal sorkuntza edo kultura, garai batekoa eta bertzekoa, hemengoa eta ekarria, funtsean ona den guztia– nonahi eta arras merke ez bada debalde izateak. Alegia, ez erakarri, baizik eta joan. Aldiz, Txerra Rodriguezek "bizitza euskaraz ospatzen duten 100 proiektu" izendatu zituen horiei buruz ari bazen Leo "euskarazko gauzak" erraterakoan, bai, ezagutu ez ezik babestu beharko genituzke puskaz gehiago.

Taktika eta estrategia uztartu behar ditugu, urgentziaren eta garrantziaren behatxulotik begiak altxatu, tarteka, egingarria denari ekiteko. Gogoa zorroztu eta egin, jakinik ez dugula beti edo hasieratik ongi eginen, bidean ikasiko dugula oinez. Akatsik gabe ez goaz aitzina. Hona Landerren irakaspena: "Duela urte batzuk euskaltegira joan nintzen urte oso batez, primeran etorri zitzaidan, uste nuena baino askoz gehiago nekiela konturatu nintzen. Etxean euskara jaso ez duzunez, uste duzu ez dakizula ezer, baina ez. Euskaltegian ez nintzen kikiltzen, hitz egiten nuen, nahiz eta noizean behin hanka sartu. Hala ere, kalera atera eta ez nintzen ausartzen hori egiten, euskaraz galdetzen zidaten zerbait eta konplexu horrek harrapatzen ninduen erabat. Kalean, gaur egun ere, justu-justu esango ditut lau gauza, euskaraz % 100ean kontrolatzen ditudanak soilik esaten ditut: zein ordu den, bai, ez eta txakurrak kanpora!".