Dibulgazioa erronka
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Ekaina bukaeran Nieves Concostrinak, Espainiako SER irrati-kateko kazetariak, historiaren eta historialarien aurkako iritzia eman zuen Youtubeko elkarrizketa batean. Dibulgatzaile horrek salatu zuen “plan bat” zegoela “historia hiritarrei ezkutatzeko”. Haren aburuz, historialariok apropos idazten dugu “aspergarri”, hiritarrek historia ezagut ez dezaten; eta ondorioz, agintariek errazago menderatzen eta alienatzen ahal gaituzte. Nik neuk ere makina bat aldiz entzun izan ditut horrelakoak. Agidanez, eskola garaian historia ofiziala baino ez ziguten irakatsi eta ez digute benetakoa kontatu nahi. Ikerketa mundutik urrun daudenek, ordea, ez dakite unibertsitateetan gutxienez joan zen mendeko 1930eko hamarkadatik izan direla historia sozial eta kritikoa egiten saiatzen diren historialariak, hots, historia ofizialaren (halakorik baldin bada) aurka doazenak.
Historiarekin lotutako kontsumo-produktu ugari dago akademiatik kanpo. Oro har, intrusismo handiko arloa da eta kazetari, idazle eta iritzi-emaile ugari aritzen da inolako oinarri zientifikorik eta metodorik gabe. Zoritxarrez horrelako sasi-historialariak izaten dira oihartzun handiena lortzen duten dibulgatzaileak. Liburuak barra-barra saltzen dituzten eta sare sozialetan like piloa jasotzen dute. Ikerlari jantzien aurkikuntzak, aldiz, maizegi ez dira publiko handiarengana iristen. Esanen nuke, horietako asko direla literatura partisanoari dagozkionak eta bideratuta daudela korronte ideologiko ezberdinetako nahiak asetzera. Espainian, konparaziora, arrakasta editorial itzela dute Kondaira Beltzari buruzko edo eskuinaren dog whistling-a egiten duten liburuek. Funtsean, testuok ez dituzte kontzientziak astintzen; kontatzen dute irakurleak irakurri nahi duena.
Dibulgazio sasi-historikoan bada beste azpigenero bat, oihartzun handia lortzen duena baita ere. Bitxikeriena esaten ahal diogu. Orokorrean, funtsik gabeko zurrumurruak eta esamesak kontatzen dituzte, eta sarri eduki morboso edo eskatologikoak erabiltzen dituzte erakargarri modura. Esate baterako, jarduten dute aspaldiko garaietako ohitura sexualen edo garbitasun ezaren xehetasunen inguruan, baina aurreiritzi eta uste okerretan oinarriturik. Aspaldiko mitoak zabaltzen jarraitzen dute, gaur egun ikerketa berriek horiek gezurtatu dituzten arren.
Hala ere, uste dut Nieves Concostrinak baduela arrazoi pixkatxo bat, historialari zientifikooi jendearengana iristea kostatzen baitzaigu. Ez dut uste, ez behintzat berak dioen bezala, historia ezkutatzen ibiltzen garelako denik; baina ahalegina egin beharko genuke akademiatik haratago joateko. Etorkizuna sare sozialetan eta formatu digitaletan dagoelakoan nago; blog, Twitter, Instagram, Tiktok, podcast edo antzerakoetan. Euskaraz hainbat ekimen interesgarri dago, hala nola, Nagore Irazustabarrenarenak Argian daukan Oroimen Histerikoa podcasta. Ezin ahaztu, halaber, NUPeko Historia eta Ondarea graduko ikasleek Euskalerria Irratian estreinatu berri duten Zertarako hau ikasi? podcasta. Bejondeizuela neskak! Hori da bidea!
Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]
Cervera de la Marenda (Ipar Katalunia), 1906. Herriko emakume garraiatzaileak lan baldintza eskasen aurka altxa ziren. Espainiako eta Frantziako estatuetako trenbideen zabalera desberdinak eraginda, garraiatzaileek Mediterraneoko kostaldetik zetozen zitrikoak tren batzuetatik... [+]
Neumark-Nord (Alemania) aztarnategian 50 metro koadroko gune berezia topatu dute adituek, Science Advances aldizkarian adierazi dutenez. Bertan, neandertalek ehizatutako ugaztun handien hezurrak apurtzen zituzten –172 zaldi, orein eta bobidoren hezurrak topatu... [+]
2025ean 40 urte beteko dira Mikel Zabalza hil zutenetik, eta 47 urte Germán Rodríguez eta Joseba Barandiaran hil zituztenetik. Horiek guztiak Estatuko Segurtasun Indarren biktimak dira, eta Sanfermines78 Gogoan elkarteak Espainiako Gobernuari eskatu dio "Estatuaren... [+]
541. urtean izurriak Bizantziar Inperioa astindu zuen. Historian erregistratutako lehen pandemiatzat jotzen da, eta luzaroan historialariek uste izan dute Afrikako ipar-mendebaldean izan zuela jatorria.
Baina berriki The Journal of Interdisciplinary History aldizkarian... [+]
Anstey (Ingalaterra), 1779. Leicesterren kanpoaldeko herriko ehungintza fabrika batean, ugazabak Ned Ludd izeneko aprendizari errieta eta jipoia eman zizkion, ehungailua gaizki erabiltzen ari omen zelako. Haserre, Luddek mailu bat hartu eta bi makina hondatu... [+]
IRUTXULOKO HITZAk eta Dinamita Tour egitasmoak 36ko gerra Donostian nolakoa izan zen eta hiria beste ikuspegi batetik ezagutzeko ibilaldia antolatu dute elkarlanean, uztailaren 21erako. Elkargunea Bretxako Sarriegi plazako estatua izango da, 19:30ean, eta Amararaino joango dira... [+]
Astelehenean, 40 urte beteko dira Joseba Sarrionandia eta Iñaki Pikabea presoek Martuteneko kartzelatik ihes egitea lortu zutenetik. Egiako pisu batean izan ziren ezkutaturik bi iheslariak, eta oraindik milaka eztarrik abesten dute «kristoren martxa dabil!».
Kurdistanen, Burdin Aroko Kani Koter hilerriaren indusketa lanetan, nazioarteko arkeologo talde batek, beste hainbat objekturen artean, duela 4.700 urteko zeramikazko ontzi bat aurkitu berri du, barruan substantzia beltz bat zuena.
Sustantzia horri kohl deritzo... [+]
Guangzhou (Txina) 1925eko ekainaren 23a. 100.000 herritar inguru bildu ziren atzerriko potentzia inperialisten aurkako martxan. Maiatzaren 30ean britainiarrek hainbat manifestari hil zituzten Shangaiko protestaldi batean. Hildakoekiko elkartasunez Guangzhouko langileek greba... [+]
Altzagatik itsasadarraren parean doan BI-711 errepidearen Jose Luis Goyoaga etorbidearen izena aldatzeko herritarren parte-hartze prozesuaren ondoren, kale horren izen berria Zirgariak etorbidea izango da.
1917tik 1980ra erraketalariak profesionalki aritu ziren munduko frontoi ezagunenetan. “Chiquita de Anoeta”, “Arane”, “Emili”, Albisu, “Amparito”, “Chiquita de Aizarna”, “Asteasu”... Hamaika pilotari... [+]
Unibertsitatera sartzeko azterketa eredu berria estreinatu eta gutxira, datorren ikasturterako azterketa berriz ere “goitik behera” aldatuko dietela eta probak eskakizun maila altua izango duela salatu du EAEko Historiako irakasle talde batek. Azterketa eredua... [+]
Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.
Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]
1978ko sanferminetan gertatutako Poliziaren kargak argitzea, horiei buruzko dokumentuak desklasifikatzea eta gertakarietan hildako German Rodriguez biktima gisa aitortzea eskatzen diote Espainiako Gobernuari Kongresuak onarturiko dokumentuaren bidez.