Biziraupenetik kolektibora, transmisioaren soinua

  • Euskal Herriko Trikitixa Elkartearen mende erdiko historia laburbiltzen duen liburua aurkeztuko dute larunbatean Azpeitian, Euskal Herriko Trikitixa Elkartea. 50 urte eta gehiago izenburupean, Laxaro Azkunek eta Haritz Garmendiak egina. 2022an egin zituen elkarteak urrezko ezteiak, eta hortik abiatuta osatu dute argitalpena, “belaunaldi arteko transmisioa zaintzea eta sendotzea” helburu.

2018ko Trikitixa Udalekuak Asteasuko Otabardi landetxean. EHTE

2024ko urriaren 09an - 09:55
Azken eguneraketa: 11:27
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Euskal Herriko Trikitixa Elkarteak (EHTE) 2022an ospatu zituen 50 urte eta data hori akuilu ezin hobea izan zen bere historia liburu batean jasotzeko. Hortik abiatuta hasi ziren lanean Laxaro Azkune eta Haritz Garmendia egileak, eta larunbat honetan aurkeztuko dute bi urteko lanaren emaitza den Euskal Herriko Trikitixa Elkartea. 50 urte eta gehiago argitalpena, Azpeitiko Sanagustin kulturgunean, 12:00etan.

50. urteurrena baliatu dute entzute ariketa bat egiteko eta “orain arte egindako bidearen inguruan hausnartzeko”

Aurkezpenean Azpeitiko Udaleko ordezkariak eta Euskal Herriko Trikitixa Elkarteko lehendakari Itsaso Elizagoien izango dira, egileez gain, eta aurretik elkartearen egoitza dagoen Basazabal Jauregira bisita egingo dute.

Elizagoienek liburuaren sarreran dioenez, helburua “belaunaldi arteko transmisioa zaintzea eta sendotzea” da, eta efemeride hori baino lehen jada elkartean sumatzen zuten horrelako zerbaiten beharra. Hortaz, 50. urteurrena baliatu dute entzute ariketa bat egiteko eta “orain arte egindako bidearen inguruan hausnartzeko”.

50. urteurrenaren kari prestatu du liburua trikitixa elkarteak.

Hutsune bat betetzera

EHTE 1970eko hamarkadako euskal kulturaren susperraldian eragile garrantzitsua izan zela dio Garmendiak sarrera berean. Liburuak “nazio zapaldu” bateko kultur espresio herrikoi baten autoeraketa prozesua kontatzen du, bere esanetan, eta zentzu horretan “ez da kapritxo bat”, baizik eta etorkizuna bermatzeko beharrezko tresnen jabe egiteko saiakera bat.

Liburua “ez da kapritxo bat”, baizik eta etorkizuna bermatzeko beharrezko tresnen jabe egiteko saiakera bat

Liburua egiteko enkargua “pozik” hartu zuen Azkunek, ume-umetatik jarraitu izan baitu trikitixaren mundua, “etxetik bertatik hasita”. Ez zaio erraza izan informazioa aurkitu eta ordenatzea, ezta zeuden hutsuneak betetzea ere, elkarteak 50 urteotan antolatutako hainbat eta hainbat ekintza ez direlako behar bezala dokumentatu. Horretarako, garaiko prentsara eta lekuko zuzenengana jo du aurkezle beteranoak, eta gaia jorratu izan duten ikerlariak ere izan ditu bidelagun.

Lan horren fruitua da larunbat honetan Sanagustinen ezagutaraziko dutena.

1972ko omenaldi batetik

Elkartearen sorrera datatzat 1972ko apirilaren 9a jotzen da. Egun hartan Usurbilen omenaldia egin zieten Faustino Azpiazu Salegi Sakabi soinu-jotzaileari eta Joxe Mari Urbieta Egañazpi pandero-joleari.

Ekitaldi hura “mugarria” izan zen, hortik aurrera urtero Trikitilari Egunak antolatu eta omenaldien inguruan batzordeak elkartzeko. “Egun gogoangarria benetan. Ez dadila, arren, aurtengoarekin bakarrik itzali. Urtero antolatzeko alkartasuna eta indarra izan ditzagula”, eskatzen zuen Zeruko ARGIAko kronistak.

Usurbilen 1972an, Sakabi eta Egañazpiren omenaldian. EHTE
Usurbilgo 1972ko Trikitilari Eguneko bazkaria. Dominguez - ARGIA Fototeka

Elkartea pixkanaka joan zen erakundetzen eta 1991n elkarte ofizial gisa erregistratu zen. Baina hasiera haiek ez ziren batere errazak izan, besteak beste, barne gorabehera asko izan zituztelako. Gainera, elkartea sortu zenean Eusko Jaurlaritzak dirulaguntza ukatu zien –kulturarako aurrekontuak Guggenheim bezalako proiektuek irentsi zituzten–.

1993tik aurrera egoera zailari buelta ematea lortu zuten eta hamarkada bat geroago ondorio nabarmen batera iritsi ziren: elkartea trikitixa munduan erreferentzia garrantzitsua bihurtu zela.

1985eko Trikitilari Eguna Tolosan. ARGIA - ARGIA Fototeka

Militantzia oinarri bai, baina lehen liberatuak hasi ziren lanean egunerokotasuna aurrera ateratzeko; lokal hobeagoak lortu zituzten, dokumentazio zentroa ireki, trikitixari buruz hausnartzeko jardunaldiak egiten hasi ziren, webgunea martxan jarri, udalekuak antolatu… Horren guztiaren berri dakar 50 urte eta gehiago lanak, argazki ederrez eta datu ugariz osatuta.

Emakumeak bide urratzaile

Bere ibilbidean parekidetasunerantz emandako jauzia ere nabarmendu du elkarteak. XIX. mendeko testigantzek azaltzen dutenez, hasierako “trikitia” emakumezko pandero-joleek osatzen zuten, perkusioa eta ahots-kordak erabilita –dirudienez, akordeoi diatonikoa geroxeago integratu zitzaion trikitixari–. Ezagunak ditugu Maurizia Aldeiturriaga, Primi Erostarbe eta beste pandero-jole asko.

Maurizia Aldeiturriaga panderoarekin eta Bonifazio Arandia soinuaz, 1982an. Mielanjel Harana / ARGIA - Fototeka

Baina katea eteteko zorian zegoen 1972an trikitixa elkartea sortu zenean. Liburuaren kontrazalak dakarren Sakabi eta Egañazpi-ren Usurbilgo omenaldiko argazkia ikustea besterik ez dago, egileak jabetu diren moduan bi emakume baino ez baitira ageri: Primi Erostarbe oñatiarra eta Mailu Sudupe Egurrola azkoitiarra.

Gaur egun oso bestelako garaia bizi du trikitixak eta ikasleen %80 emakumeak dira. EHTEn ere irauli da genero desoreka, adibidez, lehendakari karguan emakumeak gehiago izan dira.

Mailu Sudupe ' Egurrola' panderojolea eta Lurdes Alkorta soinujole eta irakaslea, 2021eko Sanjosetako Trikiti Jaialdian, Azpeitian. Ibon Errazu

Parekidetasunaz gain, lurraldetasuna, euskara, sorkuntza eta beste hainbat balio lehenetsi ditu trikitixa elkarteak bost hamarkada hauetan, “merkatuaren logikatik kanpo”, Elizagoienek azaldu duenez. Hori guztia, trikitiaren mesedetan lanean aritu diren “ehunka” pertsonari esker. Azpeitian urriaren 12an badute hortaz zer aldarrikatu eta nola ospatu.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Kultura
2024-11-01 | Hala Bedi
Gorka Erostarbe (Badok)
“Edukiak gorantz egin du eta sorkuntza aldetik une polita bizitzen ari da euskal musika”

Badok-ek, Berriako musika atariak, 15 urte bete ditu. Bi ekitaldi ezberdin antolatu dituzte urteurrena ospatzeko, bata Hendaian azaroaren 16an eta bestea Durangoko Azokan. Hainbat artista izango dira bertan. Euskal musikaren gaur egungo egoeraren erradiografia txikia ere eskaini... [+]


2024-10-31 | Andoni Mikelarena
“Haurrek Halloween ospatzeari esker jakin dugu gurean ere kalabazekin jolasten zutela duela ehun urte”

Halloween ospatzera gonbidatu zutela esan zion alabak Jaime Altunari eta honek festara joaten utzi zion, baina deseroso sentitu zen. Altunak bere aitari kontatu zion gertaturikoa, eta honek erantzun, eurek ere ospatzen zutela halakorik. Fenomenoa ikertzen urte eta erdi eman dute... [+]


2024-10-31 | Euskal Irratiak
Baigorri-Tafalla egunak ospatuko dituzte asteburuan Baigorrin

Baigorri eta Tafalla herrien arteko senidetzea ospatuko dute asteburuan Baigorrin. 1978an hasi ziren lehen harremanak, baina hautetsien aldaketarekin pixka bat galdu zen ondotik. Haatik, duela hiru urte Tafallakoak berriz Baigorrira hurbildu ziren.


2024-10-31 | Iñigo Satrustegi
Bizitza ez da esateko erraza

MIÑAN
NORK: Artedrama. Sambou Diaby, Ander Lipus, Eihara Irazusta, Mikel Kaye.
NON: Bilboko Arriaga Antzokian.
NOiz: Urriaren 25ean.

----------------------------------------------

Euskaraz kontatu zuten Ibrahima Baldek eta Amets Arzallusek Miñan 2019an. Bost urte... [+]


2024-10-31 | Iker Barandiaran
Izan ginelako… landuko dugu!

Laberintuak
Maniaks
Autoekoizpena, 2024

------------------------------------------

Ohikoa da gaztaroaren borborrean musika taldeak sortzea, eta non eta Arrasaten are gehiago. Baina talde bat sasoian eusteak esfortzu eta konpromiso handia eskatzen du, eta tira egin ezean... [+]


Patxada

Bihotz-museo bat
Leire Vargas
Elkar, 2024

-----------------------------------------------------

Gazte-egarri da euskal kultur sistema. Horixe zioen Leire Vargasek Berria-n idatzitako zutabean. Odol freskoa nahi du industriak: askotarikoa eta dibertsoa. Azkenean, baina,... [+]


‘Gero’: iraganeko geroaldia

Mintza gaitezen klarki, itzulingururik gabe, esan beharrekoak esateko gerotik gerora ibili gabetanik: jolas hau, euskaraz letrak juntatzean datzana, Axularrek pasatu zuen. Kasik jolasa asmatu bezain laster gainera, halako moldez non Gero-ren orrialde gehienetan ematen baitu... [+]


Gorputz hotsak
“Harrotasunaren eta lotsaren arteko gatazkan bizi naiz”

Artea eta zientzia elkarrengandik oso urrun egon daitezkeela dirudien arren, biak gustuko ditu Maider Mimi (Maider Triviño) zientzialari eta artistak (Aretxabaleta, Gipuzkoa, 1997). Ikerkuntzan, antzerkian, musikan, bakarrizketetan, poesian eta beste gauza askotan dabil... [+]


Zuhaitzak askatu du hosto hila

Ukapena, zalantzak eta beldurra ohikoak ditugu heriotzaz mintzo garenean. Ez da humanoa, ordea, heriori lotutako panikoa, baizik eta kulturala. Hemen eta orain ukatzen dugu heriotza. Hemen eta orain sortzen digu antsietatea, beldurra eta izua. Pentsamendu bitarrean eta... [+]


Hauspoa

Duela zonbait egun, Bruno Retailleau Frantziako Barne ministro berria lotu da “migrazio nahasmendu” deitu duen arazo premiatsuari. Estatuko prefetei manu argiak helarazi dizkie: tolerantziarik ez etorkinekin eta haiei begira lazo edo konplize agertzen diren egitura... [+]


2024-10-30 | dantzan.eus
Euskal dantzako diplomarako lehen urratsak Ipar Euskal Herrian

Azken urteetan Lapurdiko kontserbatorioan euskararen eta diziplina tradizionalen presentzia handitu da eta euskal dantzako ibilbideari forma ematen ari dira; irailean hasi da lehen zikloa. “Herri Elkargoa sortu zen Iparraldean eta nahi zuten herri musika eta herri... [+]


Kronika: Artea eta politika
Hoberena etortzeko dago-eta

Gasteizko Jimmy Jazz aretoak 15 urte bete ditu aurten. Ospakizunetarako jaia, zarata eta estimuluak bilatu ohi ditugu maiz; kontrako hautua egin du aretoak, ordea: tempoa jaitsi eta hausnarketarako tartea ireki. Ez dago kerik surik gabe mahai inguru zikloa antolatu dute urritik... [+]


Eguneraketa berriak daude