Bertako ardi arrazari eta mendi erabilerari eutsiz
Lau eta sei hilabete artean egiten dute Manex Buru Beltza arrazako ardiek mendian, beste arrazek baino gehiago. Artzainak ardi arrazak aldatzen joan diren heinean, lan egiteko sistemak eta usadioak ere aldatzen joan dira: artzaintza intentsiboagorantz jo dute, eta mendiaren erabilera pixkanaka gutxituz joan da. Buru Beltza elkartea arrazari eta artzaintza ereduari eusteko lanean ari da eta egun 90-100 artzain dira bertako kide.
2010ean jaio zen Buru Beltza elkartea Ipar Euskal Herrian, ardi arraza horrekin lan egiten zuten ehun artzain inguru batu zirenean. 80ko hamarkadatik hona ardi arraza honek %60 inguruko galera izan zuen Ipar Euskal Herrian: 200.000 bat buru zeuden, eta gaur egun, berriz, 74.000 bat buru baino ez. Abeltzaintzak eta nekazari munduak izan duen bilakaeraren isla da tokiko arraza honen bilakaera, baina ez horrena bakarrik: “Manex Buru Beltza arrazak mendia baliatzen du eta bortxaz beste batzuk baino esne gutxiago ekoizten du”, azaldu du Miren Oillarburu elkarteko langileak. Arrazoi horregatik aldatu dute arrazaz azken urteetan artzain askok.
Mendia erabiltzearekin lotutako arraza
Lau eta sei hilabete artean egiten dute Manex Buru Beltza arrazako ardiek mendian, beste arrazek baino gehiago: “Zinez mendiko arraza da hau, baliagarria da mendian izateko, horretarako ezaugarriak ditu”, dio Oillarburuk. Eskualdeko artzainak ardi arrazak aldatzen joan diren heinean, lan egiteko sistemak eta usadioak ere aldatzen joan dira: artzaintza intentsiboagorantz jo dute, eta mendiaren erabilera pixkanaka gutxituz joan da.
300 bat etxalde ari dira gaur egun Buru Beltzekin bakarrik lanean, eta beste ehun bat horiekin eta Buru Gorriekin. “90-100 artzain inguru daude gaur egun elkarte barruan: batzuk gasna egiten dute eta besteek esnea saltzen dute”. Elkartearen kontseilua osatzen duten hamalau laborariak mendi ibar guztietakoak izaten saiatzen dira, eta AOP Ossau Iraty sor-markarekin harremanean daude: “Tokiko hiru ardi arraza hartzen ditu sor-marka horrek, eta helburutzat du arraza horien mantentzea: ez du ikuspegi produktibistatik soilik egiten lan”.
Sentsibilizaziorako ekimenak
Oillarbururen lanpostuaz gain, lanaldi erdiko beste bat ere badu elkarteak: artzainen lan poltsa kudeatzen du bigarren horrek, eta langileak behar dituzten artzainak eta artalderik ez duten eta horretan lan egin nahi duten laborariak harremanetan jartzea da haren lana.
Jendartea sentsibilizatzeko, Bortuaren Eguna antolatzen du elkarteak urtero Garaziko Ikastolarekin: ardi eta gasna txapelketak, animazioak eta bestelako ekimenak egoten dira arrakasta handia duen jai egun horretan: “Ardi arraza hau ezagutarazteko eta jendea sentsibilizatzeko aukera ematen digu festak”. Irail bukaeran ere ardiak menditik jaisteko garaian beste festa bat egiten dute.
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Aramaioko Beñat Ibarguren Arrizabalaga da Larrinbarri ahabi ekologikoak ekoizteko proiektuaren bultzatzailea, eta 2012tik ari da Anbotopeko bere lursailetan fruitu gorri landareak eredu ekologikoan lantzen. “Lagun batek eta biok sortu genuen proiektua, hasiera batean,... [+]
Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
2024ko irailetik martxan dute Urduñan Belardi hiltegia eta haragi-eraldaketarako gunea. Elikadura burujabetzaren bueltan herrian urte askoan egin duten prozesuaren ondorio da proiektua, Bedarbide abeltzainen elkarteak bultzatu duena. “Sektorean egindako ikerketatik,... [+]
Pirinioetan dago ezpel basatien munduko eremurik handiena, eta hain zuzen Nafarroako Pirinioan, Abaurregainan, sortu zuten 2020an Ezpelzaintza 2050 egitasmoa. Cydalima perspectalis sitsa hondamendi handia eragiten ari da ezpeldietan azken urteotan, eta espeziea babesteko eta... [+]
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]