“Ez da konponbidea, adabakia baino ez da”, erantzun du Fernanda Callejasek, Euskal Herriko Emakume Migratu eta Arrazializatuen Sareko aktibista dekolonialak eta Regularización Ya mugimenduko bozeramaileak, atzerritartasun araudiaren erreformaz galdetu diogunean. Callejas nikaraguarra da, eta 2018an iritsi zen Bilbora, Daniel Ortegaren erantzun bortitz eta diktatorialaren ondoren migratu behar izan zuenean. Azaroaren 23an, “Emakume migratuen lana eta egoera ekonomikoa” mahaian parte hartu zuen, Pikara Magazinek antolatutako “Lanerako eta osasunerako eskubidea ikuspegi antiarrazistatik” jardunaldien barruan. La Sinsorgako lore-aretoa gainezka zegoen larunbat goiz hartan, Tatiana Romero Reina historialari eta ikertzaile feminista independentearekin mahaia partekatu zuen. Aurreko egunean Romerok Gasteizko Emakumeen Etxean hitz egin zuen Leo Bueriberi eta Vanessa Uyiguosarekin, arrazakeriaren aurkako militanteak, transfeminista dekolonial eta LGTBIQA+ eskubideen aldekoak, eta Euskal Herriko Emakume Migratu eta Arrazializatuen Sareko kide afrikar-ondorengoak.

Tatiana Romerok honako hau adostu du Callejasekin: erreforma honen helburua ez da konponbide izatea, baizik eta Regularización Ya taldeak sustatutako Herri Ekimen Legegilearen [HEL] fokua desbideratzea. Erregularizazio-prozesuan parte hartu duten kide askok egindako irakurketaren berri eman digu: “Sartu diguten gola da. Hain zuzen ere, urteetako ahaleginaren emaitza izan zen HEL [Kongresuko] mahaira pasatu zenean onartu zen. Espainiako demokrazia osoan sinadura gehien izan dituen HELa, 600.000 sinadura, pertsona migratu eta arrazializatuon antolakuntzaz jositako ehunetik atera da, eta subjektu politiko gisa egin dezakegun eragina fokuan jarri du”. Erregularizazio horiek dakartzaten baldintzak azpimarratu ditu: “Erreforma honek urtean 300.000 pertsona erregularizatzea ekarriko duela esaten dute, HELa milioi erdi pertsona erregularizatzea eskatzen ari da. Regularización Ya taldean berehalako erregularizazioa eskatzen dugu, inolako baldintzarik gabe. Eta erreforma honetan baldintzak daude”. Callejasek Regularización Ya taldeak proposatutako HELa babesteko EAEn sinadurak biltzeko prozesuaren kontakizunarekin osatu zuen azalpena. “Euskal Autonomia Erkidegoko Emakume migratuak izan ginen borroka honi eutsi genionak, Ongi etorri errefuxiatuak eragilearekin batera, indarkeria gure gorputzetan gehiago ardazten zen arren. Emakume Migratu Feminista Soziosanitarioak taldekoak izan ziren, gaztetxeekin lankidetzan, EAEn bildu ziren 70.000 sinadurei benetan eutsi zietenak. Askotan kristalezko belaunaldia direla esaten duten arren, bere kasa antolatzen diren eta kudeatzen duten gazteak guri laguntzen egon ziren”.

“Munduko Bankuak eta Europako Batzordeak kalkulatu dute urtean 250.000 migratzaile inguru beharko direla gure ongizate-estatuari eusteko”. Araudiaren erreformatik ateratako esaldi hori irakurri ondoren, partehartzaileek erreforma horren azpian ezkutatzen diren tranpak eta testuak islatzen duen tratamendu utilitarista azpimarratu zituzten: “Onurak jasoko dituzten pertsonak sisteman sartu eta hortik ekarpenak egingo dituztenak izango dira, baina guztiok egiten diogu ekarpena gizarte honi, paperekin edo paperik gabe, emakume migratuok Euskal Herria sostengatzen ari gara”, nabarmendu zuen Callejasek. Leo Bueriberik azpimarratu zuen erregularizazio prozesuetan lana edo ezkontza saritzen dela; hau da, familia tradizionalaren egitura erreproduzitzea eta sistemaren parte izatea. Romerok, bere aldetik, azaldu zuen erregularizazio prozesuetarako beste bide bat prestakuntzarena dela. Bide hau aurreko legegintzaldian gehitu zen: “Hor ere hausnartu beharko genuke zer prestakuntza den, gehienak lanbide heziketakoak. Zergatik? 250.000 migratzaile horiek behar dituztelako herrialdearen ekonomiari eusteko. Ezin duzu prestakuntzaren bidezko prozesu hauetan parte hartu, adibidez, doktoretza egiten ari bazara”.

Prozesu horiek emakume migratuen osasun mentalean uzten dituzten ondorioak ere mahai gainean jarri ziren bi saioetan: “Sistema honetan ezin gara gelditu edo baja bat hartu: amatasunagatik edo depresioagatik. Ezin naiz atseden hartzera eta sendatzera gelditu, ezer ez egiteak nire bizitzak gainezka egingo duela esan nahi baitu”, adierazi zuen Bueriberik kezkatuta.

Zaintza sistema krisian

Leo Bueriberik partekatu zituen zaintzen esparruan lan egiten duten hainbat kideren bizipenak. Azpimarratu zuen pandemia garaian emakume migratu asko kaleratu zituztela nagusiek, zaintzen zuten pertsonek kutsatuta gaixotu ondoren, bajarik eman behar ez izateko. Gogora ekarri zuen, halaber, etxeko langile egoiliarren erregimenak duela ehunka urteko morrontza-diagnostikoak irudikatzen jarraitzen duela: “Non dago lanaren eta aisialdiaren arteko muga, lantokia bizileku ere bada?” Callejasek sutsuki salatu zuen 2024an etxeko langile egoiliarren erregimena baimendu izana, “gobernuek beren zaintza-krisiaz arduratzeko gaitasunik ez dutelako”, eta gogorarazi zuen familia asko emakume migratuen zaurgarritasunaz baliatzen direla, egoera administratiboa erregularizatzeko kontratu bat behar izateaz, egoiliarren erregimenean kontratatzeko: “Zergatik mantentzen da etxeko langile egoiliarren erregimena? EAEko etxe batzuetan 24/7 mendeko pertsonak zaindu behar direlako. EAEko etxeak ere erantzule dira. Ez dugu euskal feminismo antiarrazistaz hitz egingo lurralde honetan etxeko langile egoiliarren erregimena dagoen bitartean”.

Hizlariek titulu akademikoen homologazioen atzerapena ere izan zuten hizpide, eta horrek emakume migratuen lan egiteko aukeretan nola eragiten dien azaldu zuten. Vanessa Uyiguosak azpimarratu zuen ezinezkoa dela zirkulu horretatik ateratzea tituluak baliozkotzen ez diren bitartean eta erregularizazio-prozesuak arintzen ez diren bitartean. “Ez dut ulertzen titulu bat homologatzeko zailtasuna, ikasketa-planak begiratu, antzekoak direla bermatu eta kitto. Gainera, Abya Yala-n Mendebaldetik datorren guztia ikasten dugu, ezagutzaren kolonialtasunagatik”, Romerok zortzi urtez titulua homologatu zain egoteak sortzen dion haserrea erakutsi zuen. Halaber, Espainiako Erresumako unibertsitateek ikasleei titulatu ahal izateko AIZ (Atzerriko Nortasunaren Zenbakia) eskatzea ere salatu zuen historialariak.

Enpleguaren arrazializazioa

“Nola ez da egongo enplegu arrazializaturik kapitalismoa arrazista bada? Ba al dago arrazializatzen ez den enplegurik?”, Florencia Brizuelak maiatzean Pikara Magazinen idatzitako “Racialización del empleo y violencias” [Enpleguaren arrazializazioa eta indarkeriak] artikulua ekarri zuen Romerok gogora: “Kapitalismoa arrazista da eta makineria horren sostengu guztia gorputz arrazializatuen esku dago. Europaren aberastasuna pertsona beltzen eta jatorrizko herrien esplotazioan, torturan, esklabotzan, bahiketan eta hilketan oinarritzen da”, gaineratu zuen historialariak. Memoria demokratikoaren eta memoria historikoaren ariketa gisa, 1492ra jo zuen, baita 711ra ere, Gaztelako Erresumaren lurralde-hedapenera. Bertan kokatu zuen arrazakeriaren eta lanaren banaketa sexualaren hasiera. “Kataluniaren industrializazioaz eta Bizkaiko Labe Garaiez ari garenean, gogoratu behar dugu hori guztia posible izan dela mende askotan milioika pertsona esklabo hartu dituztelako eta jatorrizko herriak espoliatu dituztelako, eta hori oraindik ere gertatzen da, kolonialismoa deitzen zaio eta gure lurralde guztietan dago”, gaineratu zuen.

Hezkuntzari dagokionez, Fernanda Callejasek gogorarazi du eskoletan askotan emakume migratuen haurrak unibertsitateetara ez joatera bultzatzen dituztela irakasleek. Bueriberik hitz egin zuen emakume migratuak eta arrazializatuak botere-esparruetatik urrun mantentzea eta beste gune edo sektore batzuetan imajinatzeko gaitasuna kentzea bilatzen duen sistemaren estrategiei buruz. Bigarren hezkuntzan izandako esperientzia pertsonaletatik abiatuta, Bueriberik eta Uyiguosak azpimarratu zuten eskoletan ez dela kontuan hartzen pertsona migratu eta arrazializatu askok motxila edo karga bat dutela, errealitate bat, eta askotan ikaskideen arrazakeriari aurre egin behar diotela eta, aldi berean, parametro akademikoei erantzun.

Elkarri zintzotasunez entzutea eta erreparazio historikoa

Romerok argi eta garbi lotu zituen etxebizitza eskuratzeko zailtasunak arrazakeriarekin: “Zure aurpegia ikusten dutenean edo azentua entzuten dutenean, ez dago ezer eskuragarri”. Eta desmuntatu zituen entzundako gezur batzuk: “Nola eskatuko duzu laguntza egoera irregularrean bazaude? Ezin duzu liburutegiko txartela eskatu, ezta bankuan konturik egin ere “. Uyiguosak eta berak ere salatu zuten pertsona migratu askok ordaindu egin behar izaten dutela, norbaitek etxean izena eman diezaien, eskubide bat denean. Bueriberik Atzerritartasunean dokumentazioa eta egoitza-baimenak berritzeko hitzordua hartzeko ezintasuna ere salatu zuen, “horrek jende asko irregulartasunean sartzea eragiten du, epeak betetzen ez direlako”.

“Gatazkak sortu behar dira eta arrazakeriaren aurkako gaietan politikoki aktibo dauden pertsonekin egon, deserosoa izan arren”

Edozein borrokari aurre egiteko, Callejasek azaldu zuen berarentzat ezinbesteko dela Euskal Herriko emakume migratu eta arrazializatuen sarea, zaintzetan oinarritzen den arnasgunea. Izan ere, gune mistoetan bizi den indarkeriaren aurrean, askotan ezinezkoa baita eguneroko arrazakeria adieraztea. Romerok beren kasa antolatzearen garrantzia ere azpimarratu zuen, baina biek nabarmendu zuten arrazakeria ez dela pertsona arrazializatuen eta migratuen erantzukizuna, eta zuritasunaren aldetik erreparazio historikoa beharrezkoa dela. Callejasek, amaitzeko, elkarri zintzotasunez entzutearen beharra adierazi zuen: “Elkarrekin lan egin behar dugu, baina gure prozesuak errespetatu eta deseroso egoteko prest egon behar dira. Denok ikuspegi arrazista, kolonial eta supremazista batetik sozializatuak izan garela ulertu behar dugu; izan ere, hortik dator dena, ez du zerikusirik zu pertsona ona edo txarra izatearekin, sistema kolonial batean sozializatuak izan garelako, geure burua menderatu ahal izateko eta bananduta mantentzeko eta elkar ikusten ez jakiteko. Izan ere, gatazkak sortu behar dira eta arrazakeriaren aurkako gaietan politikoki aktibo dauden pertsonekin egon, deserosoa izan arren”.

Fernanda Callejasek Regularización Ya taldearen HLEari buruz egindako eguneratzea:
“Bi urte igaro dira Madrilgo hauteskunde-erroldaren batzordean 700 sinadura baino gehiago entregatu zirenetik, eta ILP bihurtu zen Regularización Ya eragileak egindako lege-proposamenaren txostena atzeratu egiten da oraindik, borondate politikorik ez dagoelako. PSOEk eta PPk euren arteko ezberdintasunak eta borroka politikoak lehenesten jarraitzen dute, legegintzako herri-ekimen honek erregularizatzea eskatzen duen 500 mila pertsona baino gehiago eskubideez blindatzeko premiaren aurrean. Eragin politikoa duen gure lanaren barruan, EAJk ere, Madrilen duen ordezkaritzatik, Legebiltzarreko urrats hori ez du desblokeatu nahi izan, eta “urgentzia ez duela ulertzen” ere esan du. EAJren jarrera ez dator bat migrazioaren aldeko euskal itun sozialarekin eta diru publikoarekin finantzatutako jarduera eta kudeaketa ugariekin; izan ere, EAEn paperak dituzten edo ez dituzten migratzaileena ere bada diru publiko hori, pertsona ekonomikoki aktiboak baikara, eta egunero laguntzen diogu euskal ekonomiari. Gobernua da Espainiako Estatuko milaka emakume eta disidentzien irregulartasun administratiboaren erantzulea. Irregulartasun administratiboaren ondorioz, ezin da indarkeriarik salatu, atzerritarrentako espetxe batean edo deportatuta, esklabo lanean eta klandestinitatean amaitzeko beldurrez. Hori guztia jasanezina da pandemia bat eta orain lurralde honetako pertsona guztiei eragiten dien Dana bat bizi izan ondoren, eta eskubiderik gabeko egoera batean egoteak are larriago egiten du”.