Turismoaren onura ekonomiko eta laboralak zalantzatan jartzea turismoaren beraren aurka egitearen pare jartzeko saiakera ikusten ari gara egunotan. Turismoaren industriako eragileek eta haiekin harreman estua duten alderdi politiko eta hedabideen nota bakarreko abestia “Aldapan Gora” baino kutsakorragoa da. Baina zorionez, Ernesto Gascoren eta Arantxa Tapiaren “dena ondo dago, arazoa zuek zarete” zuri-beltzezko ikuspegia aberasteko bestelako ekarpenak ugaltzen ari dira.

Turismoaren mantra nagusia iruzurra dela argudiatzen dutenetako bat da Miquel Puig (Tarragona, 1954). Ez da bakarra, jakina, herri mugimendu asko egungo turismo ereduaren kalteak ohartarazten ari baitira, baina Puigen kasua interesgarria da, oso ohikoa ez den gizartearen eremu batetik datorrelako bere kritika. Puig ekonomia doktorea izateaz gain, Kataluniako eskuineko gobernuen zenbait postutan aritu da –CDC inguruan– eta Abertis Airports azpiegituren enpresa bateko zuzendari orokorra izan da, besteak beste.

Zein da bere tesia? Denis Itxasok maite duen oilo turistikoaren urrezko arraultzak gutxi batzuen artean baino ez direla banatzen. “Turismoak oso gaizki ordaintzen ditu langileak, aberastasuna gutxi batzuen esku utziz”. Bartzelonaren kasua aztertu du bereziki Puigek. Ondorengo datuak darabiltza eman dituen elkarrizketetan. Bartzelonan ostatu turistikoetan lan egiten dutenen batez besteko urteko soldata 21.869 eurokoa da, eta hori Espainiako per capita errenta baino gutxiago da. Ostalaritzaren kasuan, oraindik okerragoa da, 13.490 euro gizonezkoa bazara eta emakumea izanez gero 12.592. Are lazgarriagoa da garbiketa enpresetako emakume azpikontratatuen egoera. “Amorragarria da pobreziaren mugatik behera (Espainian hilean 700 euro) dagoen soldata bat ordaintzea legezkoa izatea”, dio. Turismo mota hori pertsona eta diru gehiago ekartzeko baliagarria izango da, baina, Puigen arabera, egunero hemen bizi garenok egunetik egunera oparotasun txikiagoa izango dugu.

Puigen konponbidea prezioak igotzea da, baina ez enpresariek gehiago irabaz dezaten, baizik eta langileek gehiago kobra dezaten; “horrela turista gutxiago etortzeaz gain, langileek lan-baldintza hobeak izango dituzte eta zerga gehiago jasoko genituzke”.

Josep Rexach kazetariak Vilaweben berriki egin dion elkarrizketan argudiatu du bere ikuspegia. Pasarte batzuk euskaratuta ekarri ditugu.

Denok zerbait irabaziko genukeen turismo eredua litzateke perfektua.

Jakina, begi bistakoa da. Hori da nire tesia. Turismoa, itxuraz, herritar arruntari errentagarri egiten zaio, behin eta berriz diotelako turismoak aberastasuna eta lanpostuak sortzen dituela.

Jarri hankaz gora “Turismoak aberastasuna sortzen du” ideia.

Begira diezaiegun Balear Uharteei eta aldera ditzagun Lleidarekin. Gertuko bi probintzia dira, ez dute baliabide natural esanguratsurik, ez dute zentro logistikorik, ez dute petroliorik… Haien artean dagoen alde bakarra da batak itsasoa duela, eta horren ondorioz milioika turista eramaten dituen arrakasta turistikoa. Besteak, aldiz, ahal izan duena egin du. Aurkia eta ifrentzua dira. Orain dela 30 urte, Balear Uharteetako per capita errenta Lleidakoa baino askoz altuagoa zen, arrazoi askoren artean Espainiako Estatuko altuena zelako. Egun, Lleidakoa per capita errenta Balearretakoa baino askoz altuagoa da.

Beraz, turismoak ez du zertan ezinbestean aberastasuna sortu.

Halaxe da. Beste kontu bat gehituko nuke. Lleidako langabezia tasa, goi-denboraldian, Uhartetakoa baino txikiagoa da. Beti, urtero. Beraz, ez da egia turismoak langabeziaren gaia konpontzen duenik. Arazoa ez da turismoa orokorrean, gure turismoa baizik. Turismoa kudeatzen dugun eragatik ez da aberastasuna sortzen eta ez zaio langabeziari aurre ere egiten.

Egunetik egunera ‘turismofobia’ fenomenoa hazten ari da. Nabari da. Zer faktoreri egozten diozu?

Sentimendu hori saihetsezina da eta eredu turistikoaren kudeaketa txarraren ondorioa da. Herritarrak nahastu nahi izan dituzte esanez guztiok jasoko genituela onurak, baina jendea ez da inozoa eta jabetu da hori ez dela egia.