Turismoak ez du, berez, aberastasuna sortzen
Turismo ereduaz eztabaidatzea herri kirol bilakatu zaigun egunotan, nekez igaroko duzu eguna “Turismoa ona da dirua ekarri eta lanpostuak sortzen dituelako” nonbait irakurri edo entzun gabe. Zorionez, lehen mantra eztabaidaezina zena, pitzatzen hasi zaie eta galderak gehitu zaizkio: Zenbat irabazten dugu turismoarekin? Nork irabazi? Zeren ordainetan?
Turismoaren onura ekonomiko eta laboralak zalantzatan jartzea turismoaren beraren aurka egitearen pare jartzeko saiakera ikusten ari gara egunotan. Turismoaren industriako eragileek eta haiekin harreman estua duten alderdi politiko eta hedabideen nota bakarreko abestia “Aldapan Gora” baino kutsakorragoa da. Baina zorionez, Ernesto Gascoren eta Arantxa Tapiaren “dena ondo dago, arazoa zuek zarete” zuri-beltzezko ikuspegia aberasteko bestelako ekarpenak ugaltzen ari dira.
Turismoaren mantra nagusia iruzurra dela argudiatzen dutenetako bat da Miquel Puig (Tarragona, 1954). Ez da bakarra, jakina, herri mugimendu asko egungo turismo ereduaren kalteak ohartarazten ari baitira, baina Puigen kasua interesgarria da, oso ohikoa ez den gizartearen eremu batetik datorrelako bere kritika. Puig ekonomia doktorea izateaz gain, Kataluniako eskuineko gobernuen zenbait postutan aritu da –CDC inguruan– eta Abertis Airports azpiegituren enpresa bateko zuzendari orokorra izan da, besteak beste.
Zein da bere tesia? Denis Itxasok maite duen oilo turistikoaren urrezko arraultzak gutxi batzuen artean baino ez direla banatzen. “Turismoak oso gaizki ordaintzen ditu langileak, aberastasuna gutxi batzuen esku utziz”. Bartzelonaren kasua aztertu du bereziki Puigek. Ondorengo datuak darabiltza eman dituen elkarrizketetan. Bartzelonan ostatu turistikoetan lan egiten dutenen batez besteko urteko soldata 21.869 eurokoa da, eta hori Espainiako per capita errenta baino gutxiago da. Ostalaritzaren kasuan, oraindik okerragoa da, 13.490 euro gizonezkoa bazara eta emakumea izanez gero 12.592. Are lazgarriagoa da garbiketa enpresetako emakume azpikontratatuen egoera. “Amorragarria da pobreziaren mugatik behera (Espainian hilean 700 euro) dagoen soldata bat ordaintzea legezkoa izatea”, dio. Turismo mota hori pertsona eta diru gehiago ekartzeko baliagarria izango da, baina, Puigen arabera, egunero hemen bizi garenok egunetik egunera oparotasun txikiagoa izango dugu.
Puigen konponbidea prezioak igotzea da, baina ez enpresariek gehiago irabaz dezaten, baizik eta langileek gehiago kobra dezaten; “horrela turista gutxiago etortzeaz gain, langileek lan-baldintza hobeak izango dituzte eta zerga gehiago jasoko genituzke”.
Josep Rexach kazetariak Vilaweben berriki egin dion elkarrizketan argudiatu du bere ikuspegia. Pasarte batzuk euskaratuta ekarri ditugu.
Denok zerbait irabaziko genukeen turismo eredua litzateke perfektua.
Jakina, begi bistakoa da. Hori da nire tesia. Turismoa, itxuraz, herritar arruntari errentagarri egiten zaio, behin eta berriz diotelako turismoak aberastasuna eta lanpostuak sortzen dituela.
Jarri hankaz gora “Turismoak aberastasuna sortzen du” ideia.
Begira diezaiegun Balear Uharteei eta aldera ditzagun Lleidarekin. Gertuko bi probintzia dira, ez dute baliabide natural esanguratsurik, ez dute zentro logistikorik, ez dute petroliorik… Haien artean dagoen alde bakarra da batak itsasoa duela, eta horren ondorioz milioika turista eramaten dituen arrakasta turistikoa. Besteak, aldiz, ahal izan duena egin du. Aurkia eta ifrentzua dira. Orain dela 30 urte, Balear Uharteetako per capita errenta Lleidakoa baino askoz altuagoa zen, arrazoi askoren artean Espainiako Estatuko altuena zelako. Egun, Lleidakoa per capita errenta Balearretakoa baino askoz altuagoa da.
Beraz, turismoak ez du zertan ezinbestean aberastasuna sortu.
Halaxe da. Beste kontu bat gehituko nuke. Lleidako langabezia tasa, goi-denboraldian, Uhartetakoa baino txikiagoa da. Beti, urtero. Beraz, ez da egia turismoak langabeziaren gaia konpontzen duenik. Arazoa ez da turismoa orokorrean, gure turismoa baizik. Turismoa kudeatzen dugun eragatik ez da aberastasuna sortzen eta ez zaio langabeziari aurre ere egiten.
Egunetik egunera ‘turismofobia’ fenomenoa hazten ari da. Nabari da. Zer faktoreri egozten diozu?
Sentimendu hori saihetsezina da eta eredu turistikoaren kudeaketa txarraren ondorioa da. Herritarrak nahastu nahi izan dituzte esanez guztiok jasoko genituela onurak, baina jendea ez da inozoa eta jabetu da hori ez dela egia.
Ez hain antzina, hiru mende atzera gehienera, kostako herri baten ur territorialak kanoi baten tiramenaren arabera zehazten ziren: jaurtigaia noraino heldu, lehorretik harainokoa izango zen ur territoriala. Lurraldearen zedarritzeko, ordea, kanoia baino hobea da festa, eta hain zuzen ere, kanoikada batek emango dio hasiera Donostiako abuztuko festari.
Indarkeria “historiaren emagina” ez balitz ere (Karl Marx), onar dezagun behintzat denok baliatzen garela mota bateko edo besteko bortxaz, eta onarpen horretatik abiatu beharko litzatekeela gaiaren inguruko edozein gogoeta. Naturalizatua dugu jendartea eusten duen egiturazko bortxa, eta ez dugu antzematen gugan edo gure hurbilekoengan jotzen duen arte.
Fenomeno berezi bat gertatzen da uda garaian Hego Euskal Herrian. Bizkaia eta Gipuzkoa barnealdeko herriak hustu egiten dira; Araba eta Nafarroan, aldiz, herrietako jende pilo bat bizi da hiriburuetan, eta uda garaian beraien herritxora itzultzen dira oporrak igarotzeko. Urtean zehar mugimendu gutxi daukaten plazak borborka jartzen dira hil honetan. Baina badago mukuru bete eta husten den toki bat, berriro bete eta husteko: errepidea. Lona urdina autoko teilatuan jarrita, milaka eta milaka... [+]
20 urtez Zumaian antolatu den Zakila Bira lasterketa desegin eta, turismoa eta kirola sustatzeko, Euskal Kosta Krosa sortu dute bere ordez. Pakete turistikoak eskainiko zaizkie mataroi erdi horretan izena ematen dutenei.
Nola ez, oraingoan ere, kalean gabiltzanoi gauzak “gaizki” egin ditugula esan digute beren butaka eta bulegoetatik gauzak “ondo” egiten dituzten horiek. Guk salatu dugun errealitate gordinaren inguruko beraien lehen hitza gu kritikatzea izan da, gauzak “gaizki” egin ditugulako. Izan ere, turismoaren arazoa ez da gaurkoa -eta, zer esanik ez, Donostiako Parte Zaharrean-, baina beste horiek isilik egon dira turismoak Parte Zaharra ito duen bitartean.
Garaipenik eta galtzekorik gabe kantatzen zuen Garik duela urte batzuk, eta hala bizi dute emakume gehienek haien errealitatea El Salvadorren. Bizitzak ezer gutxi balio duen herrialde honetan, zer esanik ez baliabide urriko emakumeenak.
Ahaztezina izango zela esan genuen, eta ahaztezina egin dugu. Denon artean egingo genuela esan genuen eta denon artean egin dugu. Etxerako bidea eraikiko genuela esan dugu eta etxerako bidea eraiki dugu. Eta eraikitzen jarraituko dugu. Balorazio oso positiboa egiten dugu hilabeteetako esperientzia honetan. Indarrez eta arrazoiz pilatuta atera gara, lanean jarraitzeko asmoz.
Eta halako batean Hatortxun ginen emakumeon artean begirada eta irrifar konplizeak sortzen hasi ziren, eskailera horiek igo eta bertan zegoena ikustean…
Iritsi bezala joan da Hatortxu Rock? Ez. Askoz indartsuago gaude, askoz gehiego gara. Etengabe errepikatu dugu Hatortxu Rock 20 erronka erraldoia zela eta lortu dugu. Zuei esker lortu dugu. Eta hau egiteko gai bagara, zer ez dugu egingo ba? Etxera ekarriko ditugu, noski baietz.
