Berlin 36: Jesse Owensek nazismoaren Joko Olinpikoak “zikindu” zituen

  • Berlin, 1936. Helena Mayer alemaniarrak zilarrezko domina irabazi du esgriman. Ikuslez lepo dagoen Berlingo estadioan zintzilikatu diote. Adolf Hitler ere bertan dago. Urrezko domina Elek-Schacherer hungariarrak irabazi du eta bere herrialdeko ereserkia jotzen hasi direnean podiumera igo diren hiru atletak (Schacherer, Mayer eta Ellen Preiss austriarra) Hungariako banderari begira jarri dira. Une horretantxe Mayerrek eskuin besoa altxa eta agur nazia egin du. Publikoak agurra errepikatu du. Estadioa bor-borka dago.


2006ko uztailaren 29an - 00:00
Azken eguneraketa: 2014-03-25 09:12:01
1936ko Berlingo Joko Olinpiarretako kartel ofiziala.

Beste edozein atleta alemaniar izan balitz normala litzateke. Alderdi Naziak ideal nazional-sozialistak harrotasunez zabaltzeko antolatu ditu Joko Olinpiar hauek eta Joseph Paul Goebbelsen gidaritzapean, aparatu propagandistikoak lan oso ona egin du. Baina besoa luzatu duen atleta Helena Mayer da. Alemaniako Offenbach herrian jaio arren Ameriketako Estatu Batuetan bizi da, bere jaioterriko esgrima eskolatik bidali egin baitzuten. Judua da. Eta juduak arraza arioaren etsaiak dira; guztiok dakigu hori. Baina Joko Olinpiarretan nazismoak bere aurpegirik “zintzoena” erakutsi nahi du eta hainbat atleta juduri selekzioarekin parte hartzeko eskatu die. Trukean, herritar arioen moduan tratatuko dituzte. Mayerrek onartu du eta, nonbait, esker ona erakutsi nahi izan dio führer eskuzabalari.

Oscar Moreno eta Jordi Mayoral historialariek Kataluniako Sapiens aldizkarian idatzitako Jueus al servei de Hitler (Juduak Hitlerren zerbitzura) erreportajean dioten moduan, 1931n, Berlin 1936ko Joko Olinpiarrak jasotzeko aukeratu zutenean, inor gutxik espero zuen euren erabilera propagandistikoa zela-eta nabarmenduko zirenik, baina mundu osoko herritarrak aurki konturatu ziren etor zitekeenaz. 1919an sortutako Alderdi Nazia indarrez sartu zen politikaren esparruan 30eko hamarkada hasieran eta 1933an Adolf Hitler alderdiko burua kantziler izendatu zuten. Apurka-apurka, Estatuak eskaintzen zituen tresna demokratikoak abileziaz erabilita, Alderdi Nazia ideal nazional-sozialista bazter guztietan txertatzen hasi zen. Aberriarekiko harrotasuna lau haizetara zabaltzen zuen eta sentimendu horrek alemaniarrak erakarri zituen.

Dena den, munduaren begietara nazismoak bestelako irudia zuen eta Joko Olinpiarrak aitzakia ederra ziren Alemania Berriaren aurpegirik zintzoena erakusteko. Joseph Paul Goebbels aparatu propagandistikoaren burua arduratu zen horretaz. Alemaniak bere irudia apur bat garbitu zuen (juduei jokoetan parte hartzen utzita, adibidez), baina argi zegoen ekitaldi erraldoi horrek euren ideiak barreiatzeko eskaintzen zien aukera ez zutela alferrik galtzen utziko. Jokoen harira, eredu greko-erromatarretan oinarritutako artea berreskuratu zuen nazismoak, maila goreneko arrazaren erakusgarri; eta kirolariak ziren eredu horren isla: ilehoriak, altuak, indartsuak… ederrak. Jokoen kartelak ere (goiko irudian) nazismoaren idealak jasotzen zituen.

Nazismoaren aurkako jokoak, faxisten eskuetan hilda

Joseph P. Goebbelsek maisutasunez erabili zituen prentsa, irratia eta zinema. Herritarrak konbentzitzea zuen xede eta Alderdi Naziak bere mitinetan biltzen zuen jendetzak helburua lortu zuela erakusten du. Inperialismo alemaniarraren suspertzearen aurrean, AEB, Frantzia eta Britainia Handia beldur ziren eta Joko Olinpiarrek izan zezaketen erabilera propagandistikoaz jakitun, Alemaniak atleten segurtasuna bermatzeko eta arraza-segregaziorik ez izateko eskatu zioten Nazioarteko Batzorde Olinpiarrari (NBO). Artean, Hitlerrek Alemaniako antolakuntza batzordeko presidente Theodore Lewald kargutik kendu nahi izan zuen, sustrai juduak zituelako, baina NBO erakundeak halakorik egitea eragotzi zion. Bestalde, Bartzelonan Herri Olinpiadak antolatu zituzten. Izaera antifaxista zuten joko alternatibo horiek ordea, 1936ko uztailaren 19an hastekoak ziren eta egun bat lehenago Espainiako Gerra Zibila lehertu zen. Ondorioz, jokoak bertan behera geratu ziren. Ekimenak Kataluniako, Espainiako eta Frantziako Gobernuen babesa izan zuen eta orotara 23 herrialdetako sei mila kirolarik hartu behar zuten parte. Kataluniak, Galiziak eta Euskal Herriak ordezkaritza propioa zuten.

Edertasunaren eta nazioen festa

Erregimen nazia indar osoz ahalegindu zen Alemania Berriaren aurpegi onena erakusten. Hogeita hamar milioi dolar xahutu zituen: 110.000 laguntzentzako estadioa, kirol desberdinak jasotzeko instalakuntzak eta luxuzko hiri olinpiarra eraiki zituen. Gainera, helmugetarako argazki-sistema berria (foto finish) eta estadioan kamera-zirkuitu itxia estreinatu zituen, besteak beste.

Telebistaz eskaini zituzten aurreneko joko olinpiarrak izan ziren baina seinalea lokala zenez, irrati bidez zabaldu ziren gehien. Berrogei herrialdetara iritsi zen irratiaren seinalea. Berlingo etxeetan telebistarik ez zegoenez, hiri horretako antzokietan pantaila erraldoiak jarri zituzten. Bestalde, Leni Riefenstahl zinemagileak zinemagintzaren historiako maisulanetako bat filmatu zuen: Olympia. Filmak bi zati zituen –Fest der Schömheit (Edertasunaren festa) eta Fest der Völker (Nazioen festa)- eta ideologia nazia helburu propagandistiko nabarmenekin islatzen zuen.

Pierre de Coubertin baroiaren hutsunea

1936ko abuztuaren 1ean Adolf Hitlerrek ordura arteko joko olinpiko onenak ireki zituen. Hogeitamar tronpeten soinuaz lagundurik, Deutschland Über Allesen gerizpean sartu zen estadiora eta besoa altxatuz ‘Heil Hitler!’ agurtu zuten 110.000 ikusle suharrek. Une horretantxe sugar olinpikoa sartu zen eta hiru mila kantarik Richard Straussek konposaturiko Alemaniako ereserkia abestu zuten. Ondoren Alderdi Naziaren ereserkia interpretatu zuten eta amaitzean kanpai handi baten soinu hotsak entzun ziren. Hitlerren Gaztediaren desfilea hasi zen orduan. Palkuan agintari ugari zegoen baina hutsune garrantzitsuak ere bazeuden: Pierre de Coubertin baroia, joko olinpiko modernoen aita, ez zen azaldu, ekitaldia inguratzen zuen parafernalia ez baitzuen gustuko.

Arrakasta handia eta elementu erreboltari bat: Jesse Owens
Jesse Owens, erdian.

Kontuak kontu, Joko Olinpikoek antolaketa bikaina izan zuten eta sortu zuen ikusminari esker, nazismoa indartuta atera zen. Alemaniak, gainera, domina ugari lortu zituen: urrezko 33, zilarrezko 26 eta brontzezko 30. Inork baino gehiago. Hori guztia herritarrak sarean harrapatzeko gutxi balitz, Helena Mayerrek lortutako zilarrezko dominak ukitu ederra eman zien Joko Olinpikoei, Hitlerren gozamenerako. Führer-ak domina irabazi zuten kirolari guztiak zoriondu zituen, altuera-jauzian nagusitu zen Cornelius Johnson atleta estatubatuar beltza izan ezik. Hala ere, ez zion hark eman buruhauste gehien, Jesse Owensek baizik.

Alabaman (AEB) jaiotako atleta beltzak parte hartu zuen froga guztietan irabazi zuen: 100 metro, 200 metro, 4x100m eta luzera-jauzian. Jokoetan amateur bezala lehiatu arren arerio alemaniar guztiak umiliatu zituen. Estadioan bildutako jendetzak biziki txalotu zuen eta luzera-saltoan zilarrezko domina eskuratu zuen Carl Luz Long alemaniarrak bostekoa luzatu zion. Hitlerrek, ordea, haserrealdi galanta hartu zuen. Batzuentzat, Jesse Owensen garaipen horiek nazismoaren lehenengo porrot ideologikoa ekarri zuten.

Berlingo Joko Olinpikoei buruzko informazio gehiago:


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Historia
Indarkeria, endogamia eta baztanga Trebiñun

Trebiñu, VI. mendea. Eremita talde bat Las Gobas kobazuloetan bizitzen hasi zen, eta historiaurretik okupatutako Laño ibaiaren haitzarte hartan kobazulo berriak hondeatu zituzten. Hurrengo mendean kobazuloetako bat nekropoli modura erabiltzen hasi zen bertako... [+]


Ziga (Baztan)
Herri baten sorrera, eskalaz eskala

Zer da herri bat? Galdera horrek oso erantzun desberdinak izan ditzake alderdi materialari edo inmaterialari begiratuz gero: eraikin zein etxeei, edo komunitateari zein elkarbizitza arautzeko moduari. Baina herriek ingurumenari eta lanari estuki loturiko iragan bat dute, eta... [+]


Donostiako Polloe hilerriko gurutze frankista eraisteko eskatu du EH Bilduk

CNT sindikatuak egin duen eskaera ofiziala babestu du udaleko koalizio abertzaleak, eta faxistekin batera lurperatu zituzten biktima guztiak bilatzeko eskatu du.


Ezkabako iheslari Segundo Hernandez identifikatu dute Eguesibarreko Eliako hobian

Gasteiztarrarekin bederatzi dira ihesaldian parte hartu zuten identifikatutako pertsonak. Guztira, Nafarroako DNA Bankua sortu zenetik 43 pertsonaren datuak lortu dituzte.


Garaileak esaten duenean amaitzen al da gerra bat?

Badakigu gerra bat noiz hasten den, baina ez noiz amaituko den. Hainbatetan entzun dugu esaldi hori, eta topikoa dirudi, baina arrazoirik ez zaio falta, gaur egun munduan barrena bizirik segitzen duten gatazka ugariei erreparatuz gero. Gauza bera esan liteke 1936ko uztailaren... [+]


Turismoa vs. geoglifoak

Atacamako Desertua Fundazioak eremu horretako geoglifoak suntsitzen ari direla salatu du sare sozialetan; hainbat argazkiren bidez, basamortura 4x4 ibilgailuetan doazen bisitariak eragiten ari diren triskantza erakutsi dute. 1000 eta 1520 urteen artean egindako geoglifo handiak... [+]


Elhuyar anaiek baino lehen

Knustrup (Danimarka), 1546ko abenduaren 15a. Tycho Brahe astronomoa jaio zen. Besteak beste, Kopernikoren Ilargiari buruzko teoria hobetu zuen, errefrakzioei buruzko lehen taula osatu zuen eta Johannes Keplerren irakaslea izan zen.

Beraz, astronomiaren alorrean egindako... [+]


Ez deitu deportazio masibo, deitu marketin kanpaina arrazista

Mendebaldeko herrialde aberats gehienetan ultraeskuina etengabe eztenka ari da migratzaileekiko gorrotoa eta arrazismoa akuilatzen. Deportazio planei ekitea izan da gobernu askoren erantzuna, izan afganiarrak talibandarren eskutan uzteko, Alemania pentsatzen ari den moduan, edo... [+]


2024-09-11 | Euskal Irratiak
Elorri Arkotxa
“XIX. mendeko gutunen bidez, Xiberoako garaiko gizartea ezagutu nahi izan dut”

XIX. mendearen bukaeratik Lehen Mundu Gerrara arte xiberotarrek gutun bidez ukandako komunikazioa ikertu du Elorri Arkotxak Nafarroako Unibertsitate Publikoan eginiko tesian.


2024-09-06 | Ahotsa.info
Jose Mari Esparza, herrigintzari eskainitako bizi oso bat

Hamaika TBk estreinatutako Esker Onez saioa dedikatu diote Tafallako editore eta Ezker Abertzaleko militante historikoari.


Joana Jutsikoa, sorginkeriagatik erre zuten lehenengoa?

Sorgin ehizari buruzko historia ezagunenak XVI. eta XVII. mendekoak dira Euskal Herrian: Erronkarin, Zugarramurdin eta Lapurdin, inkisidore eta torturatzaileen amorrua jasan zuten herritar ugarik. Hain justu 1525ean, duela ia 500 urte Pirinioetan lehen prozesu orokorra hasi... [+]


Erromatar kartzela Korinton

Erromatar Inperioko hiri gehienetan kartzelak zeudela pentsatu arren, garai hartako espetxeen arrastorik ia ez da aurkitu  aztarnategietan.

Berriki, ordea,  Matthew Larsen Kopenhageko Unibertsitateko arkeologoak Korintoko erromatar espetxea identifikatu du. 424... [+]


Noiz hasi ginen kantatzen?

Geissenkloesterle (Alemania), dela 42.000 urte. Danubio ibaiaren arroko kobazuloan bizi zirenek txirula bat egin zuten hegazti hezurrak eta mamut bolia erabiliz. Garai bertsuan, Esloveniako Divje Babe kobazuloko biztanleek ere txirula bat egin zuten hartz baten femurra baliatuz... [+]


Eguneraketa berriak daude