Polo momento, só se incorporou a este material escolar no primeiro curso da Educación Secundaria Obrigatoria, aínda que se prevé que nos próximos anos sexa integrado no resto de niveis, cada ano nun novo.

Desde o nome, o material presenta algunhas novidades con respecto ao que se fixo até agora. EKI é un acrónimo que reflicte o carácter do proxecto Curriculum Vasco desenvolvido ao longo dos anos: “E” indica que é un material didáctico para o desenvolvemento do Currículo Vasco, que “K” está baseado en competencias e que “I” traballa a pedagoxía integradora.

Que supón o Curriculum Vasco?

Nos últimos anos escoitouse moito sobre o Currículo Vasco: que é unha maneira de recoñecer o carácter de Euskal Herria na educación, que defende o eúscaro, que algunhas institucións lle prestaron menos atención da que debería… Jone Urteaga, directora da ikastola Laskorain, ten claro o que significa o Curriculum Vasco: “Cobre un gran buxán de anos no noso currículo. Por unha banda, vivimos no País Vasco e xa nos tocaba ter un currículo propio, e por outro, a nivel pedagóxico recóllense algúns avances ao redor das ikastolas”. Ademais, lembrou a aprobación inicial do Currículo Vasco, destacando os promotores e patrocinadores: “A Federación de Ikastolas fixo un gran traballo, contou coa aprobación de Kristau Eskola e Sortzen Ikasbataz, e finalmente o Goberno Vasco fíxoo”.

Dentro das especificacións, baséase nas competencias para seguir o que esixe a reforma educativa europea e desenvolvelo como individuo na vida. Distingue as competencias comúns, as que se deben traballar en todos os ámbitos, e as específicas. “Ao finalizar 4º da ESO un alumno establece cales son as competencias básicas que necesita na súa vida, onde debemos ir e onde debemos chegar”, explicou Urteaga. “É o perfil de saída o que marca”, engadiu o xefe de estudos de Secundaria da ikastola Kepa Goikoetxea. “Determina as competencias que hai que traballar e asumir para saír do centro, o que leva unha secuencialización descendente que indica en que deben estar formados os alumnos en cada idade”.

Segundo o Currículo Vasco, á saída da escola, o alumnado deberá saber pensar e aprender, comunicar, convivir, ser un mesmo, facer e emprender. “Formaremos os coñecementos que lles damos mentres están na escola, logo ao expor situacións reais, para saber para que e como poden utilizalos”, di Goikoetxea. Exemplo diso é o seguinte exercicio que podemos atopar no material escolar EKI: “Na materia de natureza tiveches que escribir un texto sobre o universo. A esta primeira versión décheslle o nome de ‘Universo’. Supoñamos que vostede fixo unha primeira corrección e introduciu cambios no texto. Queres gardar os dous textos, como chamarías ao segundo texto? ou “Agora supoñamos que enviaches o texto inicial a un compañeiro e cho reenvía coas súas suxestións. Que nome poríaslle ao novo documento?”. Ao final do primeiro curso da ESO os alumnos deberían saber responder a este tipo de preguntas.

Cambio de metodoloxía

Os alumnos non notarán grandes cambios nas materias, xa que Ikaselkar EKI editou os volumes de Lingua e Literatura, Lingua Castelá e Literatura, English, Matemáticas, Ciencias Sociais e Ciencias da Natureza. En canto á súa forma de traballar, os alumnos contarán, ademais de coa unidade didáctica, con fichas de actividades, portafolio e caderno de traballo para gardalas e material colgado na páxina web do proxecto www.ekigunea.com: vídeo de animación que resume a historia das matemáticas, audiovisuais das cancións, exercicios adicionais...

“Coa metodoloxía até agora, ao final de cada unidade había un proxecto e con EKI máis que proxectos, preséntanse situacións aos alumnos. Ante estas situacións deben ser capaces de mobilizar e aplicar distintos coñecementos”, explicou Goikoetxea. Unha destas situacións é a presentada na primeira unidade de Lingua e Literatura para traballar a interacción oral e escrita do alumnado: “O pasado fin de semana co grupo de montaña da ikastola fuches subir a cima máis alta do pobo. Levaches contigo ao can da casa: Shei. Perdeuse e botádelo de menos. Para buscar a Xei: realizaredes carteis coa súa descrición máis detallada, describiredes a zona perdida para organizar a procura por parte do garda forestal e realizaredes preguntas que aseguren que as persoas que vos chamen por teléfono en resposta á convocatoria dos carteis compórtanse de maneira seria e real”.

No material didáctico EKI cobra especial relevancia as tecnoloxías da información e a comunicación (TIC). Dous profesores da ikastola Laskorain traballaron por primeira vez no curso pasado unha unidade do proxecto EKI e entón afirmaron que o TIC son necesarias: computador, proxector e pantalla e un bafle. De feito, moitos dos seus materiais (exemplos, textos, imaxes, enlaces a páxinas web…) son audiovisuais. “Os alumnos que temos diante son moito máis escoitados que nós, polo que un dos nosos retos é facer que o traballo que eles teñen que facer sexa atractivo”, di Goikoetxea.

Ás veces é aí onde radica a dificultade, xa que algúns profesores non recibiron aprendizaxe do TIC na súa formación. Por iso, a Confederación de Ikastolas ofrece sesións de formación aos profesores das ikastolas que van utilizar o material do proxecto EKI. Está a estudarse a organización, desenvolvemento e avaliación das unidades didácticas. Este último tamén é motivo de preocupación para Goikoetxea: “O alumnado ten que ver e traballar novos contidos pero logo ten que aprender a integralos en situacións prácticas. Como facelo, como avalialo, é un cambio para nós”. Urteaga engadiunos que até agora o desenvolvemento do alumno, e non só o resultado final, tívose en conta na avaliación, pero agora que van ter que resolver unha situación, o proceso faise aínda máis importante.

Incerteza da LOMCE

O material escolar EKI é un paso adiante na aplicación do Currículo Vasco, pero a lei LOMCE proposta hai uns meses polo ministro español, José Ignacio Wert, pode ter moito que dicir nesta materia, porque centralizaría a educación e reduciría a autonomía dos centros. Preguntados polos representantes da ikastola de Tolosa, recoñeceron que lles falta concreción: “Aínda non sabemos cal será o calendario de implantación da lei se hai que establecer até cando se vai a manter, que forza vai facer o Goberno Vasco contra iso... Todo está por ver”.

Con todo, si finalmente éntrase en vigor a LOMCE, saben que o problema pode ser: “A clave estará en que se integra a lei xeral no currículo xeral e en que e como se medirán as avaliacións externas. Si o que entra na avaliación externa é obrigatorio no currículo e non correspóndese co noso, aí teremos o problema”. De feito, Goikoetxea explicou que os centros perden o dereito á concesión de títulos e que os alumnos pasarían a ser sometidos a unha proba externa. No entanto, Urteaga manifestou que non teñen intención de "arrepentirse" do sucedido: “Si ao Goberno Vasco redúceselle a capacidade de fixación do currículo e impónllenos unha avaliación externa para obter o título, teremos que saber preparar aos alumnos sen renunciar ao noso. Estamos afeitos”.