Xunto ao Nervión, na parte baixa de Sestao, onde se produciron as marismas no século XIX, unha vez que se traballou a 10.000 persoas lembrando a fábrica de Altos Fornos de Biscaia (AHV), o alto forno de María Anxos segue en pé. Preto temos a acería compacta tras o AHV, ArcelorMittal, e A Naval, as últimas testemuñas de Bizkaia de ferro. Atravesando o ferrocarril, é o barrio de Txabarri. Nela conflúen o pasado e o presente de Sestao: Comparámonos as vivendas dos traballadores degradados pola crise dos anos 80 e as obras públicas en marcha para rexenerar o barrio.

Os vellos bares que daban para comer e de beber aos traballadores desapareceron, segundo informou o Departamento vasco de Seguridade. Desde entón, Sestao perdeu ao redor de 15.000 habitantes. A taxa de paro sitúase no 21´6%, a máis alta do País Vasco. “Ezkerraldea foi, desde os tempos da reconversión, a comarca con maior taxa de paro no País Vasco, e nela destaca Sestao. Desde entón, podemos dicir que non levantamos a cabeza. Os números anteriores podían ser portátiles, pero o pobo non se revitalizou”, explica Maribel Vadillo, de Cáritas.

Nova xente a Cáritas

Aos marxinados habituais que sempre utilizaron os servizos de Cáritas uníuselles un novo tipo de xente: “Aínda que seguimos traballando con xitanos, con graves problemas de saúde e con aqueles que están a tentar pedir algún tipo de axuda pública institucional, na actualidade contamos con novos grupos. Chama a atención a gran afluencia de inmigrantes, que representan actualmente o 70% dos que chegan a Euskadi: En España, son quen máis traballaron durante anos na construción e/ou na hostalaría os que se quedaron en paro por mor da crise. A situación aquí é mellor que a de Andalucía ou Canarias, e como hai máis axudas públicas, os inmigrantes viñeron aquí”, di Vadillo.

Formarán parte deste grupo as persoas con contratos temporais: "Algúns, aínda, seguen recibindo subsidios ou prestacións por desemprego. Avanzan coa axuda da familia. Traballaban nA Naval ou na construción, e aínda que tiveron contratos temporais, nunca faltaron ao seu traballo. É xente que ten un oficio e non atopa traballo. Moitos deles viñeron aquí por primeira vez”, explica Begoña, do servizo de acollida de Cáritas. “Non queren axudas, queren traballo. Están a pagar hipotecas e non poden manter os pagos. Ademais, unha vez perdida a vivenda, teñen que facer fronte á débeda, xa que as vivendas están taxadas a prezos moi altos”. Cada vez son máis comúns os embargos de casas. As familias monoparentais, sobre todo as mulleres, e os traballadores desempregados maiores de 40 anos son os máis afectados pola crise económica. Os mozos, polo xeral, non teñen acceso á vivenda.

Renova a Asemblea de parados

A Asemblea de Parados de Sestao naceu fai veint30 anos coa reconversión. Do seu parte, Txetxe García Montes comparte a afirmación de Begoña: “A xente volveu a vir ao ré como antes. Aínda que hai novos, tamén contamos con traballadores cualificados de cincuenta e tres anos. Estiveron nA Naval, Babcock & Wilcox e ArcelorMittal. Como todos eles están en mal estado, tamén perderon contratos temporais”.

Como xa se dixo, o desemprego trouxo novos problemas de vivenda a este ámbito, e a Sestao deulle outra imaxe: "Algúns perderon a súa casa e outros tiveron que irse. Aínda que se construíron novas vivendas e de protección oficial, a maioría das vivendas de Sestao son vellas e pequenas”, conta Maribel Vadillo, “Así, as parellas novas atopan máis facilmente o tipo de vivenda que necesitan noutros municipios e a un prezo similar. Nas vellas casas viven agora os inmigrantes, porque os comparten”. Como consecuencia de todo iso, a poboación de Sestao volveuse obsoleta. Os nenos e nenas que están presentes son os inmigrantes –o número de inmigrantes creceu un 40% nos últimos anos–.

2.755 persoas atópanse en situación de desemprego en Sestao (Bizkaia). Deles, 1.441 son homes e 1.331 mulleres. A metade son novas. O 65% non está capacitado e as súas posibilidades de inserción no mercado laboral son cada vez máis escasas. Aínda que non son bos tempos para a industria, a maioría dos sestaotarras traballan nela. Os servizos, con 1.649 persoas desempregadas, e a construción, con 458, son os sectores económicos máis castigados.

Crise invisible esta vez

O transportista Gustavo Izquierdo tivo que marcharse para traballar. Hoxe vive en Salvatierra/Agurain. De cando en vez volve ao pobo a visitar á súa familia e amigos: “A crise afectou a sectores concretos e tivo que renunciar a moitas cousas. Todos os demais, porque teñen traballo ou porque as familias están apoiadas, seguen facendo o de sempre: saen á rúa, van aos bares... Eu vexo bastante xente cando veño a Sestao”. Ao seu lado está o hostaleiro Juanma Blasco, que confirmou as palabras de Gustavo: “A pesar da crise, hai outro bar, a xente quere esquecer a situación, o que non pode facer metido en casa. Coas tendas, a pesar de que o consumo baixou”.

Os de Sestao son pequenos comercios: tendas de comida de toda a vida, bazares... “É verdade que non temos comercio de calidade, que faltan tendas de roupa ou de aparellos electrónicos. Temos o de sempre, pero sen renovalo”, di Begoña de Cáritas.

A situación non parece, por tanto, tan catastrófica como nos anos 80: “A estrutura actual non é de fai 30 anos. O impacto da crise é agora invisible. No sistema social actual, aínda que estea fóra do mercado laboral, aínda é posible manter o consumo, aínda que sexa nas tendas dos chineses”, explica a socióloga Jakue Pascual. “A sociedade actual ten once capas, non é tan homoxénea como a anterior. As tensións entre os extremos son maiores. Aí temos aos que dependen dos servizos sociais, aos que acaban de entrar no paro, aos que conseguen sobrevivir grazas aos contratos temporais, aos traballadores de sempre –hoxe, só un terzo do persoal–, aos funcionarios, á nova clase media, etc. Por tanto, a nova crise non ten o mesmo reflexo na rúa que a anterior”.

Como é habitual, a resposta institucional á crise e ao paro foi a promoción das obras públicas. O Plan Ñ, a Aposta por Sestao ou Sestao Berri son iniciativas impulsadas pola Deputación Foral de Bizkaia (PNV) e o Concello (PSE). O Concello creou 650 postos de traballo a través de obras públicas, pero as obras de urbanización da localidade están a piques de terminar. As previsións optimistas de ArcelorMittal para este ano e os novos contratos coA Naval a través do capital público céntranse na esperanza. “Todas estas cousas non son máis que parches”, di Begoña. “Os cursos existentes, por exemplo, non serven para nada, non serven para atopar traballo. Están feitas de face ás eleccións. A lista que ten o Concello é moi longa”.

Txetxe Garcia Montes coñece demasiado o tema: “Realicei todo tipo de cursos e aínda que moitos deles poden ser útiles para entrar no mercado laboral, non quedan en nada, porque nos piden experiencia laboral”. Os desempregados ven con preocupación o panorama: son poucas as oportunidades laborais e o tecido económico de Sestao é incapaz de crear máis emprego. "A situación puxo en marcha o traballo que se fixo en negro. Os traballadores non teñen ningún dereito. Moitos non chegarán nunca á xubilación, están a privatizar a saúde e as pensións”, afirma, pensativo, Begoña. Para moitos, o peor está por chegar.