A garganta de cantantes vascos
- É unha boa época do ano para os cantantes. En moitas comidas familiares ao redor do solsticio de inverno, son moitas as que se dan a cantar. A época dos predicadores é tamén destacable no solsticio alleado dos aproveitamentos relixiosos. Branco ou negro de garganta, indistintamente, o sermón e os cantos serán libres de grandes influencias na garganta.
O cantante aprendeu e sabe. Si quere aparecer, destacar e triunfar no canto, só ten que coidar a garganta e os fíos de voz. E aprendeu, como aprendeu: bebidas non frías nin demasiado quentes, co pescozo tapado, falar pouco –non en balde–, etc. É unha escola ancestral, un saber que vén de que non había micro nin altofalantes. Reis, bispos inquisidores, cantores de ópera e bertsolaris de sidrería.
Cando rompe a garganta e pérdese a voz, o negocio derrúbase ás lengüetas. Entón son inútiles os coidados esquecidos. A herba do cante (Raphanus raphanistrum) necesita remedio. O gran botánico Pio Font i Quer, no seu libro Plantas Medicinais, O Dioscorides renovado, de 1961, recibiu tamén o nome de cantaor, xunto co de fito, remo e lutxarbiaze. Con todo, só é en eúscaro o cantar-herba ou o kanta-belarra. Nas linguas circundantes é outra planta a que se relaciona co canto. Só axuda aos que cantan en eúscaro?
O mesmo Font i Quer di sobre a medicinalidad da planta: “Utilízase sobre todo contra a inflamación da laringe e os catarros, especialmente para combater a colmea ou a ronquera, así como a tose, os catarros pulmonares, etc., ademais do escorbuto”. Pero non se trata dunha pradaría de canto, senón dunha matogueira (Sisymbrium officinale), á que tanto en catalán, francés, castelán, portugués e galego chámaselle “herba dos cantantes” e “herba dos predicadores”.
Hai un lugar no que hai que coller a pata, e convén que se aclare para curar aos cantantes e aos coros. Paréceme que é a grandeza dos falantes. Ás dúas plantas chámaselles nalgún lugar máis “agarimo” en castelán e algún lexicón recibirao mal, e os lexicadores copiadores repítenos e renovan, clonan e dobran e repiten, e eu creo que de aí vén a abrasión de garganta, a patada até a garganta.
A planta que cura as gargantas que actúan no resto das linguas non ten capacidade para curar os sinceros da nosa lingua. E nós cantamos e cantamos, e na nosa cocción collemos a herba da canción; o mesmo Font i Quer, obviando con claridade o que nos dixo: o que nós chamamos “a herba da canción”, sobre todo, é un alivio intestinal ou laxante.
Un lexicador, predicador e cantante sácanos a perna da garganta.
