Xabier Minaren irudia, Ingalaterratik atera baino egun batzuk lehenago. Martin Xabier Mina izenak ezer gutxi erraten die nafar gehienei. Pertsonaia historiko honen izen osoa aipatzerakoan, Frantzisko Xabier Mina deritzote sarri, grabatu honetan edo Mexikon bertan bezala. Mexikoko espedizioaren prestakuntzetan, hala Ingalaterran nola AEBetan, osaba Frantzisko Espozekin –ordurako Fantzisko Espoz eta Mina gisa ezagutua Europa osoan– nahasten zuten hainbatek gure Xabier Mina, eta honi... [+]

Gustura mintzo ohi gara euskaldun unibertsalez, gure urguilu nazionala pizte aldera. Baina gehienetan, historiaz aritzerakoan, gure ahoa betetzen dute inperioen zerbitzura ibili ziren konkistatzaileek eta misiolariek: Elkano, Urtsua, Juan Zumarragako, Frantzisko Xabierreko, Inazio Loiolako… Ezaguna da, halaber, zer paper jokatu zuten arbaso euskaldunak izan zituzten kreol anitzek Ameriketako independentzia gerretan: Bolibar, Iturbide… Ia ezezaguna zaigu, ordea, gerra haietan... [+]

Fermin Arkotxak hamar urte baino gehiago daramatza Atharratzeko Chahoz tesia egiten. Hastapenetan Baiona eta Bordeleko unibertsitateko Euskal Ikasketen sailean aritu zen eta urte bete da Sorbonneko unibertsitateko XIX. mendeko Historia Ikerketa Zentroan buru belarri sarturik dagoela.

Berak dioenez, Parisen, Euskal Herrian baino askoz harrera hobea izan dute bere lanek, “gezurra badirudi ere”. Chahoz eta bere inguruaz bibliografia zabala erabili du ikerketarako –mila... [+]

Atharratzeko Chahoren (1811-1858) bizitza eleberri erromantikoa da. Euskal abertzaletasunaren aitzindaritzat jotzen dena, ezkertiarra eta laikoa zen. Pentsaera deserosoa zuenez “ameslarien” ziegan giltzaperatu dute batzuek. 150 urteren ondoren, bere ideiak bizirik dira.

Jaio zen urtean erromantizismoa Napoleonen Europa birrinduaren gorotzetatik loratzen hasia zen; Mitxelenaren hitzetan, “euskal erromantiko ez atzeratu bakarra” sortu zen bera jaio zen urtean.

1848ko ekainean euskarazko lehen aldizkaria kaleratu zen: Uscal-Herrico Gaseta. Euskaldunen artean propaganda egiteko helburuz sortu zuen Agosti Chahok, Ariel aldizkariaren euskarazko bertsio gisa, eta bi zenbaki besterik ez dira ezagutzen. Aldizkariak hasieratik sortu zuen eztabaida eta hasieratik izan zituen etsaiak, ezkerretik zein eskuinetik. Fermin Arkotxa ikerlariak honela dio horretaz: “Gutun anonimoak agertu ziren, bereziki Baionako burgesia erregetiarraren egunkarietan... [+]

Kristau zaharra, aitoren semea, erregeren basailua eta Oñatikoa. Horrela zuen bere burua Lope Agirre konkistatzaileak, El Doradoren bila abiatu zen “marañonen erregeak”. Historiografiak traidore gisa baztertua, Oñatiko (Gipuzkoa) Araoz auzokoa zela uste izan da. Baina teoria hori hankaz gora jarri du garai hartako testu zahar batek. Ibarguen-Cachopinen Kronikak Aramaiokoa (Araba) zela dio. Orduan, zergatik esan zuen Lopek Oñatikoa zela? Zer zuen... [+]

Araotz, 1510. Lope Agirre jaio zen Oñatitik gertu. Ondasunik gabeko noble familia bateko bigarren semea izaki, bi aukera zituen: eliza edo ozeanoaz bestaldeko abentura.

1534an Sevillan ontziratu zen, Amerikara bidean.