Bilintx


1976ko uztailaren 25ean
A.Zabalari elkarrizketa Bilintx-eri buruz

Bilintx
"Bilintx! Donosti maite ontan zure bertsoak entzun genituenok esan genezake Jaunaren miserikordiak kanta-tzera joan ziñan ezkeroztik zerua bera gozoagoa izango del"
Hitz hoiek ezarri ziozkioetn Bilintxi donostiarrek Polloeko hilerrian, hilobiko hilerrian, Bilintxek, ordea, zerua ez ezik mundua bera ere gozoagoa bihurtu zuen bere bertso eta ateraldi bizkorrei esker.
Hiru istripu edo ezbehar latz izan zituen Bilintxek bere bizitzan. Umetan aurpegia dena marruskatu zuen; gaztetan, zezen baten adarkada batek hiltzorian utzi zuen; zahartzaroan, bi hanka txikitu zizkion granada batek. Halere gizon gozo, alai, atsegin eta zirikatzaile izaten jakin zuen.
Euskaldun asko mintzatu da Bilintxi buruz: Karmelo Etxegarai, Mourlane Mitxelena, J. Manterola, Onaindia, Koldo Mitxelena, Jamar, Dionisio Azkue, A. Zabala, Pelay Orozko eta abar.
Gauza berririk esatea ez da erreza. Halere liburu berri bat egiten ari da A. Zabala.
-- Bilintxi buruzko liburu berria noizko dugu, aita Zabala?
-- Ez dakit bada. Orain Xalbador bertsolariaren liburuarekin ari nauzu, buru belarri. Zoragarria izango da. Datorren azaroan, Urepelen egingo zaion omenaldirako argitara eman nahi genuke. Uztapidek ere egina du bertsoz beste liburu bat. Hori ere lehen bait lehen argitara nahi genuke. Bilintxena, berriz, bukatutxea da.
-- Bilintxi eskaini behar diozun liburu horretan ezer berririk argitaratuko ote?
-- Ez da erreza. Joxe Manterolari esker ezagutzen da Bilintxi. Oso gazte zelarik ohartu zen Bilintzen balioz. Olerkari eta bertsolari haunditzat zuen hogei urtetarako. Horregatik argitaratu nahi izan zituen Bilintzen bertsoak. Baino ez zizkion eman, "bertsoak beretzako bakarrik egin zituela eta". Bilintx hil zenean, berorren alarguntsak, Mikaela Erkizia emazte leialak, eman zizkion bertso guztiak. "Cancionero Vascón" eta "Euskal Errian" argitaratu zituen. Geroztik euskal jakintsu asko mintzatu da Bilintxi buruz. Ezer berririk esatea, ez da erraza beraz.
-- Halere zerbait berririk aurkituko zenuen.
-- Julio Caro Barojak eman dit Bilintxen bertso sail bateko bertsoa omen den bertso bat. Nik dudan artsiboan ez dut bertso sail hori aurkitu. Orduan jakingo genuen ziur Bilintxena den ala ez. Dena den Barojak Bilintxen bertsotzat dauzka. Beste bat Madrilen, Bilintx zenaren ilobaren etxean aurkitu dut. Esku-izkribu batean. Bertso zaharraren gainean, txarra iruditurik edo, bertso berria zuen paper puska ezarri zuen. Azpian beste bertso bat zegoela izkutaturik ohartu nintzen. Ixpiluaren gainean argi eginaz irakurria ahal izan nuen. Beste bat Segundoko Kalonjeri zor diot.
Bilintxek Udarregiri kantatu zion bertso bat da. Hiru bertso berri, behintzat agertuko dira.
-- Doinu berririk?
-- Bilintx bizi zelarik Santestebanean kanta bilduman, lau doinu oso herrikoiak agertzen dira. Hil eta gero Etxeberria eta Gimonek beste doinu batzuk bildu zituzten. Orduko musikalariek sortutako doinuak: Gorriti, Furundarenak eta abarrek asmatutakoak. Baian herriak ez ditu ikasi. Herriak beste doinu batzuk erabili izan ditu. Eta herriak dakizkien doinu hoiek biltzen saiatu naiz ni.
-- Bertsoak paperetik paperera edo ahotik ahora pasatzen direnean aldatu egin ohi dira.
-- Arrazoi duzu. Eta egileak egin zituen bezala jartzea ez da erraza izaten. Liburu honetan bertsoek izan dituzten aldaketen berri ematen da. Argitalpen batetik bestera zer aldatu den adierazten da. Bilintxen bertsoekin norbait saltsen iharduna da Gramatikazko legeen arabera orraztu nahi izan zituen norbai-ek Bilintxek egin zituen bezala argitaratzeko aukera izango dugu. Madrilgo bilobak zeuzkan aitonaren garaiko bertso paperak.
-- Gramatikazko zuzenketak egin zizkiola Bilintxi norbaitek, esan duzu.
-- Grina hori askok izan du. Gehienetan gauzak aldrebestu besterik ez dituzue egiten. Jatortasuna kentzen diote bertsoari. Bilintxek Donostiako euskera darabil, bere garaiko donostiarren hizkera, alegia: beren hitz-jate, ahoskatze, esaldi eta abar. Bilintxen garaian euskeraz ondo mintzo ziren Donostian. Norbaitek euskera txarra duela Bilintxek esan du, Baina ni ez nago hortan. Aditz kontuan baditu donostiarrek eta ingurukoek dituzten utzegiteak: "esan nau", eta abar. Baina nire ustez euskera ona du Bilintxek.
-- Ezagun al zen bere garaian Bilintx?
--Jende askok ezagutzen zuen Bilintx. Ez zen gizon bakarti bat. Bere garaiko bertsolariekin harreman asko zuen. Oso ezaguna zen Bilintx. Orduko egunkarietan asko azaltzen da Bilintxen izena. Bilintxen ezbeharrez eta heriotzaz asko idatzi zen. Hemengoek baino gehiago Madrilgoek aipatzen dute. "La Correspondencia de España", "El Tiempo" eta "El Imparcial" egunkarian asko ihardun zuten Bilintxi gertatutakoaz. Hemengo egunkariek ez zuten jendea aztoratu nahi, dirudienez. Arratzaindik karlistak botatzen zituzten granada haietako batek bi hankak txikitu zizkion. Egun berean moztu behar izan zioten hanka bat. Ikaragarriak ikusita hil zen. Dena den, bizitzako xehetasun asko bildu dut egunkari hoiei eta Antonio Bizkarrondo, bere bilobari, esker.
--Dato berririk?
-- Foruak kendu zizkiguten egun berean hil zela Bilintx, uste du jendeak. Ez da hala. Biharamunean hil zen.
Herrialde
26

GaiezKulturaBertsolaritBertsolariaBILINTX1
PertsonaiazBILINTX1
PertsonaiazABALA2
EgileezHERRIALDE1Kultura

Azkenak
Inteligentzia Artifiziala
264 milioi euroren truke, Musken Grok adimen artifiziala Telegrameko erabiltzaileetan instalatuko da

Urtebetean Grok-ek Telegramen ibiltzeko aukera izango du, mezularitza enpresaren 1.000 milioi erabiltzailetan sartuko da eta horren truke 264 milioi dolar jasoko du. Pável Dúrov Telegrameko sortzaile eta jabeak baietsi du operazioa bere kanal ofizialean.


Tortura zantzuak izan arren, Raul Fuentesen kasua ez duela ikertu gogorarazi diote NBEtik Espainiari

1991n atxilotua izan zenean Espainiako Poliziak Bilboko Komisarian torturatu egin zuela salatu zuen Raul Fuentesek. Espainiako auzitegiek ez zuten salaketa aintzat hartu, besteak beste delitua preskribituta zegoelako. Orain, Nazio Batuen Erakundeko Torturaren Aurkako Batzordeak... [+]


2025-05-30 | Sustatu
Euskaraldiak Artazu herritik dakarkigun harribitxia

Sarean jarri dute "Belarribizi eta Ahoprest" laburmetraia, joan den igandean itxi zen 2025eko Euskaraldiaren aitzakiarekin Oskar Alegria zinegileak Artazu herrian udaberri honetan filmatu duen lana. Belarriprest eta ahobizi kontzeptuen gaineko... [+]


Jaurlaritzari “kezka” sortu dio EHUko Medikuntza Fakultateko euskarazko plaza berrien kopurua %60 murrizteak

EHUk, aldiz, azaldu du ezinezkoa dela hitz emandako 40 plaza berriak eskaintzea, ez baitute horretarako baliabiderik. Plaza berrien kopurua pixkanaka areagotzeko asmoa erakutsi du EHUk.


Donostiako Guardetxearen aldeko osoko bilkurako protestan gazte bat atxilotu du Udaltzaingoak

Tentsio uneak bizi ahal izan dira ostegun eguerdian Donostiako Udaletxeko udal batzar aretoan.


AEBek proposatutako su-eten akordioa “aztertzen” ari da Hamas

Proposamenak “hilketek eta goseteak” bere horretan jarraitzea bermatuko duela salatu du Hamasek, baina gehitu du zer erantzun aztertzen ari dela. Israelek proposamena onartu duela jakinarazi dute AEBek.


2025-05-30 | ARGIA
Gizon batek 13 urteko alaba hil du eta bere buruaz beste egin du ondoren, Bilbon

Bilbon, Larraskitu auzoan, familiaren etxean gertatu da. Eztabaida bortitz baten ondoren emakumeak etxetik ihes egin du eta Udaltzaingoari deitu dio. Udaltzainek alabaren eta aitaren gorpuak aurkitu dituzte etxean. Emakumea ospitalera eraman dute zaurien ondorioz.


Herrietako farmaziak despopulatzearen kontrako tresna izan daitezkeela uste du COFNAk

Nafarroako Farmazialarien Elkargo Ofizialak (COFNA) eta Nafarroako Gobernuko Lurralde Kohesiorako Sailak programa bat abiatu dute landa eremuko jendeak behar bezala hartzeko medikazioa.


Bunkerretik ihes egiteko manifestua

Heriotzak Eduardo du izena

  • Egilea: Formol konpainia (eta Ander Lipusen manifestua)
  • Non: Modelo Aretoan, Zarautzen, Literaturia jaialdia
  • Noiz: Maiatzaren 23an.

-------------------------------------------------------------

Bunker batean garatzen da antzezlana... [+]


2025-05-30 | ARGIA
Kerik gabeko eremu gehiago ezarri nahi ditu Espainiako Gobernuak: markesinak, campusak, terrazak...

Espainiako Osasun Ministerioa kerik gabeko eremu berriak ezarriko lituzkeen lege aurreproiektua eratzen ari da eta Hego Euskal Herriko lau lurraldeetan izango luke eragina. Eremu berri horien artean, tabernetako terrazak, unibertsitateetako campusak edo autobus-markesinak ageri... [+]


Bizkaiko Aldundiak Jaurlaritzaren ardurapean utzi du Bilboko itsasadarraren azpiko metroaren lotura egiteko aukera

Bilboko itsasadarraren ertz biak lotzeko ibilgailuentzako tunelaren proiektuagaz batera, Areeta eta Sestao lotuko zituen anezka-tren bat ere iragarri zuen Bizkaiko Foru Aldundiak 2022an. Orain, proiektua gauzatzeko ardura Eusko Jaurlaritzaren mendeko Euskal Trenbide Sareari... [+]


Atxondon hildako langilea “diru-gosearen” biktima izan dela salatu du AHT Gelditu!-k

AHT Gelditu elkartearen esanetan, AHTren obretan asteartean izandako heriotza bezalakoen atzean "esklabotza-baldintzak" eta "tratu arrazista umiliagarri eta iraingarriak" baino ez daude. Atxondoko Udalak gertatutakoa ikertu eta argitzeko eskatu du. AHTko obretan... [+]


2025-05-29 | ARGIA
Segregazioa hezkuntza
Ikastolen Elkartea: “Matrikulazioren kudeaketak ez du segregazioa bukatzeko balio”

Euskal hezkuntza sisteman haur zaurgarriak ondo integratzeko dekretua egin zuen Eusko Jaurlaritza Hezkuntza Sailak 2023ko maiatzean eta gaur haren balorazio oso kritikoa egiten du Ikastolen elkarteak: hark ez du balio izan segregazioa amaitzeko. Hainbat proposamen ere egin... [+]


CAF Palestinan eraikitzen ari den trenbidearen bigarren fasea hasi izana salatu dute

Okupatutako Jerusalemgo Ekintza Nazional eta Zibileko batzordeak jakinarazi du trenaren bigarren fasearen hasiera, eta gaitzetsi egin du kokalekuen arteko komunikazioa indartzea duelako helburu. Zisjordanian 22 kokaleku berri ezarriko dituela adierazi du Israelek.  


Eguneraketa berriak daude