"Errria Dut Gogoan, Bertsotan..."


1973ko apirilaren 29an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Jose Migel Iztueta "Lazkao-Txiki" bertsolariari elkarrizketa
Jose Migel Iztueta "Lazkao-Txiki"
"Errria Dut Gogoan, Bertsotan..."
Isilik arkitzen da txori abeslaria, isilik, alabeharrez, "Lazkao-Txiki" bertsolaria. Euskalerrian zehar ainbeste saio eta bertso eskaini dizkigun Jose Migel gure artean dugu. Era guztitako gaiak erabili izan dituen bertsolaria: bai alaiak, baita egoki asko ilunak ere. Amaika txalo jaso duen bertsolaria dugu Lazkao-Txiki. Ezagutzen ez duen euskaldunik ez badago ere, entzun dezaiogun berak zer dioen:
Enaiz mutil aundiya ta
ezta're lizuna,
Txiki xamarra bañan
ez oso illuna,
gixen xamarra eta
gañera leguna,
orain falta zaitana
neguan laguna.
Bertso hauxe eskaini zigun 1965 garren urtean Urteberri egunez egin zen txapelketa hartan. Uztapideren ondoren, bigarren gelditu zitzaigun Lazkao-Txiki.
-Bertsolariak nun nahi arrera ona izan du, jendeak ezin hobeto erantzun du, eta hori da bertsolarientzat pozgarriena Entzulea arretaz eta adi-adi egon ohi denean, bertsolariak orduan abesten duen gustoen.
-Gazte zaitugu Jose Migel, baiñan aspaldiko ere bai bertsolari bezela.
-Amabost urte nituelarik asi nintzen bertsoak botatzen. Gogoz entzuten nituen bertsoak, eta zaleturik egoten nintzan bertsolarien saioak entzuteko. Poliki poliki niren baitan bertsoak botatzeko gogoa ere piztu zitzaidan eta horrelaxe asi nintzen.
-Lehenengo saioaz oroitzen al zera?
-Ia ogeitamar urte dira Saiburu eta Basarri bertsolariekin batera Lazkaon plazaratu nintzala. Jendaurrean lehenago, antzerki jaialdi batean agertua nintzan, baina aipatu dizuten hori izan zan lehenengoa. Geroztik, beldurra alde batera utziaz, erriz-erri amaika saio egin izan ditut.
-Bertsolaria berez behar al da? Jardunaren jardunez ez al da bertsolari izatera iristen?
-Bertsolari doaia eta sena berez behar ditu, ez da nolanahi eskura edo lortu ditekeen zerbait. Hortaz gain, nor bera saiatzea, lantzea onurakorra izango da ezpairik gabe. Baiña berezkorik ez bada, gaiñontzeko guztiak alperrikakoak izango dira.
-Lehengoak ala oraingoak, zeintzu dira bertsolari obeak?
-Bertsolari on ugari eman du Euskalerriak, eta zalla da galdetu didazunari erantzutea. Lehenago era batean abesten zan, entzuleak eta giroa gaurkoak ez bezelakoak ziran, bertsolari bikaiñik bazegoen.
-Atseginen zaizkizun bertsolariak?
-Pello Mari Otaño, Udarregi, Xenpelar, Gaztelu eta beste asko oso gogozkoak ditut. Baiñan Juan Cruz Zapirainen bertsoak, Genovevarenak batez ere, gaurregun ain ezgunak ez badira ere, oso oso onak dituzu.
-Bertsolaritzaren etorkizuna, nola ikusten duzu?
-Orain bertsotan ari garen gehienak lagun artean sortutako bertsolariak gara. Gaurko giroak, bizikerak kuadrillak ahuldu ditu, ez dugu ainbesterañoko arremanik eta lagun artean ia ez da bertsorik ezntzuten. Kale giroan, bestalde, bertsolariak nekez sortuko da, erdal giroa nagusitzen ari zaigulako. Bertsolariak, berriz, euskaldun osoa, erabateko euskalduna behar du bertsoak tajutuko baditu. Sariketa eta txapelketa onurakorrak dituzu, baiñan ez da nahikoa. Baserrian lan gehiago egin behar litzateke.
-Zer eginik badago beraz.
- Euskera jo duen pipiak bertsolaritza ere gogor jo du. Gaztetxoek ez dute bertso zaletasunik, beste musika eta ritmoak daduzkate gogoan. Etorkizuna iluna dakusat luzarora.
-Musika aipatu duzunez, Jose Migel , bertsoen doiñuak zuek asmatzen al dituzue?
-Ez, gehienak ikasiak ditugu. Bakoitzak, bere nortasunez abesten du, baiño lehengo doñuei jarraiki. Doiñu berri gutxi sortzen da.
-Zeintzuk dira gogozkoen dituzun gaiak?
-Amaika izkirimiri kantatu izan dut bertsotan, jendeari irripar eta par-algara sortarazi ere bai, baiño gehiagotan. Bertsolariak gai asko erabiltzen ditu. Nik, nerez, gai ilunak eta gertaera garratzak ditut gogozkoenak.
-Zure kezkarik nagusiena?
-Erriari abesten diot eta erria dut gogoan bertsotan. Zoritxarrez, gure erri giro ontan gure arteko batasunik eza da gehien sumintzen eta samintzen nauena. Erdal eragina sumatzen da edonon, eta euskera bera arriskupean ikusten dut alderdi ontatik. Idazleengan ere, erdal esaldiak, joskera eta erdal itzak gehiegi nabarmenduz doaz. Ez dakit, etxeko aurra il eta sasikoa etxeratzen ez ote geran ari.
Lazkao-Txiki kezkati ikusten dugu, nahigabetua, etorkizuna ilun ikusten duelarik. Berak badu euskal kontzientziatik eta ez nolanahikoa, gaiñera.
Baserritik sortu izan dira bertsolariak, baiña baserria ezinean aurkitzen da. Ara Lazkao-Txikik utsik zegoen baserri bati ipinitako bertsoak:
O, baserritxo, artuko dezu
biotz barrenetik min
eskerrak mirik ez duzu eta
ezin dezu gaur itzegin;
zenbait famili azi dezuen
Jainkuak bakarrik jakin,
orain bakarrik uzten zaituzte
ondotik danak aldegin.

Zuk eman duzu ainbat aurtxoren
babesa eta epela,
ikusten zaitut gaur egunean
eskerrik gabe zaudela;
bertsolaria minberatzen da
zu ikustian onela, gaur baserri au ikusten det nik
gure euskera bezela.

Agur jose Migel, agur Lazkao jai egun hauetan. Euskera eta baserria, zer esanik ez Euskalerria, egoera obean ezagutzeko zoria izan dezagula.
11

GaiezKulturaBertsolaritBertsolariaLAZKAO-TXI1
PertsonaiazLAZKAO-TXI1

Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Eguneraketa berriak daude