Alexandrorik krudelena Gazan
Gaza hiria, K.a. 332. Alexandro III.a Mazedoniakoa (K.a. 356-323) eta bere armada hiriko harresietara iritsi ziren. Bi urte ziren Alexandro Handiak bere konkistak Asia aldera bideratu zituela, eta hilabete gutxi batzuk Tiron pertsiarren kontra garaipen handia lortu zuela. Egiptorako bidean, Sinaiko basamortuan barneratu baino lehen, Gaza zen gainditu beharreko azken oztopoa.
Ez zen oztopo erraza, ordea. Mazedoniako erregeak hirian sartzeko beharko zen guztia prestatzeko agindu zuen, baina, Flavio Arriano historialari greko-erromatarraren hitzetan (K.o. 89-175), “ezinezkoa zen harresi haiek indarrez hartzea, muinoaren altuera zela eta”. Gaza pertsiarren esku zegoen orduan, eta beren armadako komandante bat, Batis izeneko eunukoa, zegoen agintean. Amore eman ordez, greziarrei aurre egitea erabaki zuen. Horretarako, “arabiar mertzenarioak hartu zituen bere zerbitzura, eta setio luze bati aurre egiteko adina gari bildu zuen”, Arrianoren esanetan.
Alexandrorentzat, ordea, “garaipen gertagaitzak sekulako eragina izango luke etsaiengan” eta Gaza ez konkistatzea “lotsagarria litzateke greziarren eta Dario pertsiar erregeren beraren begietan”. Setio betean, mazedoniar erregea bera zauritu zuten sorbaldan, baina, azkenean, greziarrek hiriko harresiak zeharkatzea lortu zuten.
Orduan ere, Batis ez zen errenditu. 100 bat egun behar izan zituzten greziarrek hiria kontrolpean hartzeko, baina gazatarrek, Arrianok zioenez, “hil arte eutsi zioten, bakoitza zegokion postuan borrokatzen”.
Kinto Kurtzio Rufo I. mendeko historialari erromatarra ez dator bat Arrianorekin bere Historiae Alexandri Magni lanean. “Batis adorez borrokatu zen eta, zauriz josita, bere gizonek abandonatu egin zuten; baina ausardiarik ez zuen galdu, nahiz eta ezpatak eskuetatik irrist egiten zion, bere odolez zein etsaienez bustita”.
Bizirik atzeman zuten pertsiar komandantea, eta Alexandrorengana eraman zutenean ere, ez zen makurtu eta ez zuen hitzik esan. Alexandrok, haserre, eta mitologiari erreferentzia eginez, Akilesek Hektor heroiari egindakoa egin zion –bere burua Akilesen oinordekotzat jotzen baitzuen mazedoniarrak–: orpoak alderik alde zulatu zizkioten, zuloetatik soka bat sartu eta gurdi batera lotu zuten, eta gurdiaren atzetik arrastaka eraman zuten hiriko harresiak inguratuz. Baina desberdintasun nabarmen bat zegoen; Akilesek Hektorren gorpua eraman zuen herrestan, baina Batis oraindik bizirik omen zegoen gurdira lotu zutenean.
Umekeriaren emaitza
Pertsiarren eta arabiarren aldean 10.000 inguru izan ziren hildakoak; batzuk borrokan, besteak Alexandroren aginduz exekutatuta. Emakumeak eta haurrak esklabo modura saltzeko agindua eman zuen, baina bizia barkatu zien behintzat.
Kurtziok Alexandro Handiaren amorrua eta ausarkeria gaztetasunari egotzi zizkion –24 urte zeuzkan orduan–, eta ez ohikotzat jotzen du haren krudelkeria, “etsaien adorearekiko miresmena” erakutsi baitzuen beste hainbatetan. Esaterako, sei urte geroago, K.a. 326an, Indiako Pauravas erresumako Poros erregeari bizia barkatu zion, hark azaldutako ausardiagatik.
I. mendeko greziar filosofo Plutarkok ere Alexandroren heldutasun falta aipatzen du erregeari egindako biografian: “Maiz une bateko gertakari batek, hitz zorrotz batzuek edo umekeria batek gehiago balio dute izaera marrazteko, milaka gizon hiltzen diren gatazkek, ejertzito osoek eta hirien setioek baino”.
Horrenbestez, garai hartako agintari militarrik boteretsuenak bere izaeraren alderik ilunena erakutsi zuen Gazan. Nekez sinetsiko zuten Antzinaroko kronikari haiek 24 mende geroago Alexandrorik krudelenak egindakoak motz gertuko zirenik toki berean.
Frankismoaren azken exekuzioak hartu ditu hizpide Javier Buces historialariak, Askatasun Haizea (Txalaparta) liburuan. Estatuak eragindako biktimak, "bigarren mailako biktima" izaten jarraitzen dutela uste du Bucesek.
"Frankismoaren adierazpen zehatzen" eta "faxismoaren berrindartzearen kontra mobilizatzera eta antolatzera" deitu dute.
1985eko irailaren 25ean Inaxio Asteasuinzarra hernaniarra, Sabin Etxaide zestoarra, Agustin Irazustabarrena astigarragarra eta Jose Mari Etxaniz urretxuarra hil zituen GALek Baionan. 40 urte geroago omenaldia egin diete Monbar Hotelaren aurrean, hil zituzten lekuan.
Azaroaren 15ean kalera irtetera dei egin dute, PSN, EH Bildu eta Geroa Baik “ezarritako arrabolari erantzuteko”. Frankismoaren biktimak gutxietsiak sentitzen dira Iruñeko Udal Gobernuaren partetik.
Guardia Zibilak "jardunaldi irekiak" antolatu ditu irailaren 27an Bilboko Ramon de la Sota moilan, Karola garabi ezagunaren ondoan, eta armak eta ibilgailuak erakutsiko dituzte, besteak beste. Naiz-ek argitaratu duenez, erakustaldia egiteko Bilboko Udalaren baimena dauka... [+]
Monumentu historikoak, aztarnategi arkeologikoak, artxiboak, liburuak, artefaktuak... Gazako ondarea bonben pean galtzen ari da. 5.000 urtetako iraganaren aztarnak betirako galduak. Hori ez da "gerra-istripu" bat edo genozidioaren "albo-kaltea". Aspaldian... [+]
Izpegiko besten karietarat Baztango eta Baigorriko gazteek mahai-ingurua antolatua dute arrats honetan Iparretarrak talde armatuaren memoria kolektiboa eraikitzeko beharrez. IKko sortzaileetan izan den Pilipe Bidartekin mintzatu gira, jakiteko nola bizi izan dituen 40 urte... [+]
.jpg)
Nafarroako Gobernuan ondare historikoaz arduratzen den erakundea da Vianako Printzea, eta Iruñeko Udala haren zain zegoen birgaitze prozesuarekin aurrera jarraitzeko. Datozen asteetan, beraz, obrarako lehiaketa irekiko da.
Bizkaiko Aldundiak jakitera eman duenez, Gamiz-Fikan aztarnategi bat aurkitu dute, Atxispeko San Pedro ermitaren ingurunea berreskuratzeko interbentzio-programa baten esparruan. Azaldu dutenez, eremu kantauriarrean dokumentatutako lehen hipogeo mistoa da; hau da, ez da kobazulo... [+]
"Oraindik korapiloa askatzeko" dagoela gogoratzeko eta Txiki eta Otaegiren fusilatzeen 50. urteurrena kari, Sortuk bi pankarta handi eskegi ditu Cuelgamuroseko monumentuko arku batetik. 1975ean bertan lurperatu zuten Francisco Franco diktadorearen gorpua, 1936ko gerran... [+]
Ikerlariek ez dute erromanizazio zantzurik atzeman Burdin Aroko kokaleku horretan. Adituen arabera gunea suntsitu gabe abandonatu zutela erakusten dute arrastoek.
Iratzar eta Olaso Dorrea fundazioek antolatu duten erakusketa ibiltaria ezin izango da Zarauzko areto publikoetan ikusi. Udalak argudiatu du errelato "partziala" eta "ideologizatua" eskaintzen duela. EH Bilduren lokalean paratuko dute azkenean.
Idatzi duen eleberriko pertsonaia mirestera heldu da Juan Luis Larraza Lakuntza (Etxarri Aranatz, 1950), eta, beharbada, mitifikatu ere egin du. Han eta hemen, eta, oroz gain, Nafarroako Artxibategiko agirietan Luis L(e)izarraga kapitainari buruzko datu bakanak bildu, Pello... [+]
Zaragozako unibertsitateko ikerlari talde batek Castellets (Mequinensa, Zaragoza) aztarnategian ehortzitako 25 indibiduoren DNA aztertu dute, eta emaitzak Communications Biology aldizkarian argitaratu dituzte.
Brontze Aro amaierako komunitate horren familia egiturei buruzko... [+]
Duela mende erdi frankismo gotorrenak bere aurkako ahotsak isilarazi nahi izan zituen ETAko eta FRAPeko bost militante hiltzen. 1975a zen, eta irailak 27 zituen. Baina alderantzizkoa lortu zuen, eta zenbaitek nahi luketenaren kontrara, askatasunaren aldeko borrokalari gisa... [+]
