Ño!
 

Testuak: Eli Pagola eta Miren Artetxe
Ilustrazioak: Maitane Gartziandia
Argia, 2023

------------------------------------------------------

Komikia hasi aurretik eta amaitu ondoren bai azal eta kontrazalean, bai tapa eta barruko tapetan informazio asko ematen dituzten irudi eta hitzak daude. Izan ere, emakume bertsolariak agertzen dira, kantuan gozatzen, jarrita pozik, eta elkarren arteko ahizpatasuna adierazten.

Horrez gain, Martzelina Lopetegi Olaizen aipu bat eta Joxepa Antoni Aranberri Xenpelar-en irudia ditugu hasi aurretik eta amaitu ondoren (baita bere neskazaharrei buruzko bertso-sorta ere azken orrietan). Bestalde, publikoa ere agertzen da azaletan, entzundako bertsoekin harrituta batzuetan eta bestetan aseta daudela.

Eli Pagola, Miren Artetxe eta Maitane Gartziandia egileen arabera, komiki hau azken urteotan emakume bertsolariak egiten ari diren ahalduntze bidean beste urrats bat da. Izenburua ere esanguratsua da, Ño!, hitanoan ‘aizan!’ edo ‘har ezan!’ izango litzatekeena berba batekin esateko (gutxi) erabiltzen den emakumeentzako esaera.

Hamar ataletan banatzen da komikia. Kalean, etxean, kotxean, bertso saioetan egileek edo haien ingurukoek bizitakoetan oinarritutako sentimendu, pentsamendu eta esperientzia hautatuak agertuko dira: patriarkatuaren eragina bertso munduan, sare eta aliantza feministak, umore eta aldarrikapena, gorputzaren ingurukoak, pasadizoak edo metaforak.

Pertsonaia errealistak marraztu dira (ez estereotipatu edo abstraktuak) eta figura azpimarratzen da fondoaren gainetik, pertsonak direlako orriotan garrantzitsuak, ez testuinguruak edo ñabardurak. Plano erdi eta hurbilak nagusitzen dira, irakurlea konplize edo lekuko bihurtzeko. Orri osoko binetak dira ohikoenak, baina bada hiruzpalau binetako sekuentziarik ere orri batzuetan, marra banatzailerik gabekoak, irudiak elkarren inguruan.

Genealogia feminista ere egiten da, memoria historiko jakin bat marraztuta. “Marroi bat norberarena” ataleko izenburuan Virginia Woolfi egiten zaio keinua eta komikian zehar tarteka agertzen zaigu Joxepa Antoniren argazkia ahalduntzerako akuilu gisa.

Uxue Alberdiren Kontrako eztarritik irakurri ondoren irakurtzeko modukoa da lan hau, beste formatu, tonu eta estilo batekin bertsolari feministek egindako ekarpena da, gogoetagaiak buruan eta irribarrea ezpainetan utziko dizkizuna amaieran.