Ez da Franz Kafkaren hoztasun hura –“Alemaniak gerra deklaratu dio Errusiari. Arratsaldean igeri egitera joan naiz”–, baina Stefan Zweigek ere ez zuen espero I. Mundu Gerra etorriko zenik –“Egia da tarteka pentsatzen genuela gerran, baina tarteka heriotzan pentsatzen genuen modu oso bertsuan: gertagarria zen zerbait, baina aski urrunean”–; ez eta hil zutenean Sarajevon Franz Ferdinand ere –“aurpegietan ez zen emozio edo haserre berezirik atzematen, tronuaren oinordekoa ez baitzen sekula izan pertsonaia maitea”–. Ostende ondoko bainuetxe batean ohartu zen gerra bertan zegoela: “Bat-batean soldadu belgikarrak ikusten hasi ginen, ordura arte hondartza zapaldu gabeak”. Izan ere, arrisku momentuetan handiagoa bilakatzen baita esperantza izaten jarraitzeko borondatea. “Oraindik ere, uda hitza ahoskatzen dudanean, gogora etortzen zaizkit automatikoki uztaileko egun distiratsu haiek”, utzi zuen idatzita Atzoko mundua. Europar baten memoriak izeneko liburuan.

Hannah Arendt irakurri duen honek, ordea, pentsatu nahi du III. Mundu Gerrarik ez dela etorriko, “gerra nazioarteko liskarretan antzina-antzinaz geroztik baliatu dugun arbitro gupidagabe behin betikoa ez baita inondik inora lehen bezain eraginkorra eta xarma ia osoa galdu du”. Motiboa: “Indarkeriazko tresnen garapen teknikoa halako une batera iritsi da egun, non ez baitago inolako helburu politikorik gaitasun suntsigarri horren araberakoa izan daitekeenik edo haren erabilera justifika dezakeenik gatazka armatu batean”. Hau da: “Batek irabaziz gero, biak akabo”. Pentsatu nahi dut III. Mundu Gerrarik ez dela etorriko, eta etorriko balitz, harrapatuko bagintu auskalo nongo hondartzetan, gerturik daukagu Boris Vianen Desertorea, IbonRGren ahotsean: “Jaun txit bihotzeko / Ez dut gerrarik gura / Ez naiz jaio mundura / Inoren hiltzeko / Ez zaitez haserra / Baina jakin ezazu / Desertore noazu / Ez dut maite gerra”.