Landareak erailtzea
Zalantza bat dut: zuhaitz edo arbola bati edo edozein landareri bizia kentzen diogunean nola esan beharko genuke? Hil, erail, garbitu, akabatu, amaitu, asasinatu, bukatu, heriotza eman, heriotzaz hil, eho, kalitu, erasan, tragatu, ero…
Esanahi aproposa duen hitz egokia aukeratzeko, landarea erailtzen dugunean egiten dugun horrek guretzako zein neurriko ekintza den adostu eta erabaki behar dugu. Landarearentzako zer neurriko ekintza den ez dugu zalantzarik izango, ezta? Bereak egin du. Berearena egin diogu, esan beharko genuke. Esateko era apalena hori litzateke, halabeharrezko amaiera balitz bezala.
Landarearen amaierarekin min hartzen duenak suntsitu egin dugula esango du. Bost axola dionari, landarea ezereztu egin dela irudituko zaio. Landarea bere hankapeko “zer edo zer” dela uste duenak ondotik kendu duela esango du. Landareei beldurra dienak, zuhaitz guztiak gainera datozkiola pentsatzen duenak, bere otoiek erantzun zuzena izan duten uste osoan, libratu dela esango du, hasperen batean. Alferrikako otoi eta hasperen zale ez den moldeko beldurtiak begi-bistatik galdu duela dio.
Belarra eta landare ttikia moztu egiten ditugu. Landarea kendu eta bazterra garbitu duela benetan uste eta esaten duenik ere bada. Handixeagoa den zuhaixka edo zuhaitz ttikia eraitsi egingo dugu, edo harri bat bezala bota, lurrera bota.
Arerioarekin borrokan ari dela pentsatzen duen pertsona ez den lagun horrek lurreratu egin duela esango du. Borrokan ere melenga batean aritzen denik ere bada, hark zuhaitza erorarazi egin duela adieraziko du, jo eta bota beharrean berez erori balitz bezala.
Landuchiuszale denak “iramon” esango du, hala jasoa du XVI. mendeko bere hiztegi sonatuan.
Zuhaitza edo arbola etxekoa bada, erlea edo astoa bezala, galdu egin dela esan behar omen da. Suge, zomorro, lepazuri, zapo, lagun gaizto eta horrelakoen pareko badugu akabatu egiten dugu. Aziendaren eta pertsonen kideko badugu erail egingo dugu.
Dagoeneko argi dut: zuhaitza hil, erail ala akabatu egiten dugu.
Edozein arlotan, arazo bat suertatzen denean, eta ia inor ados jartzen ez denean, ohiko galdera plazaratzea da onena: Nori egiten dio mesede?
Sugea ikusi orduko: “Sugegorria!”. Telesforo Aranzadi zenak esaten baitzuen, begiek ez dutela ezagutzen dutena baino ikusten. Eta sugegorria ezagutu, ezagutzen dugunez (entzunaz, sikiera), hori bera izaten da joera: ikusten dugun suge oro sugegorria dela iruditzen... [+]
Artzain gisa hirugarren kanpaina du aurtengoa Koldo Vicente Eseberrik. Familia Otsagabikoa izan arren, Iruñean bizi izan zen txikitatik, baina abeltzaintzaren munduarekin harreman estua izan du beti. “Osaba artzaina zen, haragitarako ardiak zituen hemen, eta txikitan... [+]
Bada Garde. Urrutira gabe hor dago, urrutieneko mugaren guardan. Umetan ezagutu nuen Garde, ez dut gogoan zenbat urte nituen, baina landatuta geratu zitzaidan han ikusi nuena.-
Dei batek dena alda dezake. Eguna bai, bederen. Hurrengo orduetako martxa, sikiera. Ourensen dagoen lagunak jasotzen du Noainen dagoen Lugoko lagunaren deia. Dei bakar batek ekarri zituen Galizako elkarte bateko zortzi artzain eta ahuntzain bat etxera. Zoragarria izan zen... [+]
Valle de Odietako epaiketa epaiaren zain geratu da ostiral honetan Iruñeko Justizia Jauregian akusatuek deklaratu eta akusazioek eta defentsak haien ondorioak azaldu eta gero. Ez da aldaketarik egon alde bakoitzak egindako eskaeretan.
Vichamako (Peru) aztarnategian, arkeologoek 3.800 urte inguruko estatuatxo berezi bat aurkitu berri dute. Caral zibilizazioaren azken arokoa da, eta bi apo irudikatzen ditu.
Aztarnategi bereko hainbat hormairuditan gosetea, lehortea eta, finean, ingurumen krisiari lotutako... [+]
Garaipen historikotzat jo dute hainbatek: duela sei urte Ozeano Bareko estatu zaurgarrietako ikasle talde batek bultzaturiko ekimen baten ondorioz, Nazio Batuen auzitegi gorenak iritzia plazaratu du uztailaren 23an, zeinak munduko estatuek klima aldaketari begira dituzten... [+]
Italiako hainbat hiritan hondartzen eta itsasoaren izaera publikoa aldarrikatzeko mobilizazioak egin ditu udan Itsasoa Aske mugimenduak. Hondartzen erdia enpresa pribatuek kudeatzen dutenez, bainua hartzeko ordaindu beharra daukate herritarrek. Zonalde turistikoenetan ordainpeko... [+]
2023ko uztailean jaso genuen berria antzuolarrok. Irimon bi aerosorgailu erraldoi jartzeko proiektu bat aurrera eramateko eskaera jaso zuela Udalak. Hasieran zalantzak eta galderak: nor zegoen proiektuaren atzean? Zein zen proiektuaren benetako helburua? Zein izango... [+]
Emakumea eta lurra elkartzen dituen liburua idatzi du Onintza Enbeitak: Bizitza baten txatalak. Gure aurrekoen bizimodua jaso du, andre baten ahotan: "Baserria bere horretan, erromantizismorik gabe". Feli Madariaga (1932, Baldatika, Forua, Bizkaia) da andre hori, lurrari... [+]
François Bayrouk dimisioa eman eta ordu gutxitara izendatu du Emmanuel Macron Frantziako presidenteak ordezkoa: Sébastien Lecornu izango da lehen ministro berria, aurretik Defentsa ministro izandakoa eta Macronen oso gertukoa. Oposizioa haserre mintzatu da, ezker zein... [+]
Erdialdeko Amerikan izan da ARGIA uztailean, meatzaritza metalikoko megaproiektuek sortzen dituzten kaltean bertatik bertara ezagutzen. Guatemala eta Honduraseko meatzeak bisitatu ditu, eta El Salvadorren ere izan da, bertako egoera politikoaren berri jasotzen: herrialdean... [+]