Behin bakarrik loratu ahal
Loratu da. Makina bat aldiz erabiltzen den esamoldea. Loratzea, ez da soilik lorea ematea. Lorea ematea bizitza batek, egitasmo batek, ekintza batek edo dena delakoak gailurra edo helburua iritsi duela adierazten du.
Ezkutukoak eta ia antzematen ez diren loraldiak badira, landare askok ez dute atentzioa eman behar hori; haizeak egingo du polinizatzailearen lana eta hura erakartzeko ez dute kolore, forma edo lurrin berezirik hedatu behar. Lore gehienak, eta loratzeak, loraldiak, ikusgarriak dira. Horrek erakartzen digu arreta eta deigarri gertatzen zaigu. Loreak liluratu eta txoratu egiten gaitu.
Horretarakoxe eraikitzen du lorea landareak, animalioi, polinizatzaileoi gogoa bahitu eta beretzat lan egin dezagun. Garrantzitsuena, ordea, lore horrek emango duena da.
Lore gehienak hermafroditak dira; hau da, atal emea eta arra dituzte. Beste batzuek atal bakarra dute, sexu bakarrekoa, emea edo arra. Arrak polena soilik askatuko du. Emeak polena hartu eta ernaldu ondoren fruitua ekarriko du. Fruitua da landarean helburua. Hobe esanda fruitua ez, fruituan dagoen hazia da landarearen helburu nagusia.
Haziak biziberritzearen itxaropena dakar. Ez soilik landare amaren biziberritzea; hori atzerapauso nabarmena litzateke naturan, izan ere belaunaldi berri bat ekarri eta aurrekoaren berdin-berdina izatea atzera egitea da. Hori da klona edo kopia; horrek ez du etorkizunik naturan. Naturan belaunaldi berriak ezaugarri berriak, indar berriak, bizitzeko kemen berriak dakartza edo bereak egin du. Berritasun hori emearen eta arraren nahasketatik edo hibridaziotik sortzen den haziak du. Ez amaren ez aitaren kopia hutsa izango ez denak, bietatik zerbait izango duenak, baina berria izango denak. Guri ere antzera gertatzen zaigu: amataitan ondorengoak gara, baina bakoitza desberdina, berria. Antza emango dizute, batena edo bestearena, edo amonarena edo birramonarena, baina bakarrak gara. Landareetan ere berdin gertatzen da, ondorengo guztiak desberdinak izango dira, bakarrak. Gero egokitzeko eta espezieak aurrera egiteko aukera gehiago izango du, ondorengo desberdin asko izanik.
Baina lan ikaragarria da haziak sortzeko hori. Landare batzuek milaka sortzeko gaitasuna dute. Urtea joan, urtea etorri ezin konta ahala hazi ekartzeko gai dira. Beste batzuek, ordea, urte askotako bizitza osoa lore bat eta bakar bat ematera bideratuko dute. Lore hori zabaltzen dutenean ernaldu, fruitua heldu, haziak hedatu eta hil egingo dira. Lore bakar hori noiz eman ondo baino hobeto pentsatzen eta prestatzen dute. Horrelakoak dira, adibidez: agabea (Agave americana), banbu asko eta Yucca generoko landare ugari, hogei urtez loraldia antola dezaketenak; Corypha umbraculifera eta Tahina espectabilis palmondoek 30-100 urte behar dituzte loratzeko, Andeetako Puya raimondii bromeliazeoak 70-100 urte behar ditu bere loratzea eta hileta prestatzeko.
Landare horiek urtero loreberritzea zer den ez dakite.
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]