Klima aldaketa mundu mailako arazo gisa azaldua izan da. Tokikoa ere bada?

Bai. Ondorio argiak pairatzen hasi gara: tenperaturen igoera, bero bolada geroz eta ohikoagoak, muturreko fenomenoen hazkundea, itsas mailaren igoera... Horietako bakoitzak ondorio zuzenak ditu. Tenperaturaren igoerak, adibidez, pertsonen osasunean eragiten du, uraren kalitatea aldarazi dezake, eta kalte egin diezaioke laborantzari. Bero boladek hilezkortasuna handitzen dute. Klima aldaketak, gainera, gaixotasun berriak eragin ditzake. Jarduera ekonomikoan ere badu eraginik, adibidez elur turismoan, baita zenbait ekoizpenetan ere.

Errazago kontzientziatzen da jendea arazoa gertu dagoenean?

Hainbat neurriren konbinazioa behar da, antolaketan, eraikuntzan, hezkuntzan... baita energia pobreziaren aurka egitea ere. Klima aldaketa estuki lotuta dago energiaren kudeaketarekin, isurketen %70a lotzen da energiarekin. Beraz, araudia zorroztu eta geroz eta muga gehiago ezartzen bazaio energia sektoreari, litekeena da baliabide ekonomiko gutxien dutenak izatea kaltetuen. Konpentsazioak beharko dira, energiaren garestitzea ez dadin izan klase apalenen kalterako.

Beraz, klima aldaketak ere –a priori neutroa dirudienak – ez digu denoi berdin eragiten?

Ez, inondik inora. Bidegabekeria erantsia da, bai ipar-hego ardatzean, eta gure gizartean bertan. Iparraldeko gizarteak dira klima aldaketaren azkartzea eragin dutenak, baina hegoaldekoak ari dira kalterik handienak pairatzen, eta gainera, horiei aurre egiteko bitarteko gutxien dutenak ere badira.

Tokiko arazoetarako, tokiko konponbideak?

Bai. Bi estrategia daude klima aldaketaren aurrean. Bata da negutegi efektuko gasak murriztea, hau da, arazoaren iturburuari aurre egitea. Ekintza horrek globala behar du: Iruñeak isurpenak zerora murriztuko balitu ere ez luke jatorrian eragiterik izango, isurketa globalean dagoelako gakoa. Bigarren estrategia egokitzapena da: klima aldaketa hemen dago, ezinbestekoa da horretara egokitzea. Egokitze hori tokian tokiko estrategiei dagokie batez ere.

Zer estrategiak dira horiek?

Adibidez, Iruñea klima aldaketaren aurrean egokitu daiteke, bere espazio publikoak tenperaturaren igoerara egokituz. Ibaien ur-goraldien aurrean, alerta sistemak ezarri ditzake. Finean, edozein plan garatzerakoan, gakoa da ez hartzea oinarri gisa egungo egoera, etorkizunekoa baizik. Pentsa arbolak landatzera zoazela: etorkizuneko klimara egokitutako arbolak landatu beharko zenituzke. Palmondoak, urkien partez. Berdin eraikinekin, edo errepideekin.   

Dena dela, datorrenera egokitzeko neurriak dira denak. Ez dago saihesterik?

Gauza bat argi da: hemendik urte batzuetara planeta ezberdin batean biziko gara, eta sufrimendua ahalik eta txikiena izateko gure esku dagoen guztia egitea dagokigu. Beharrezkoa da hori modu komunitarioan egitea, taldean, hori delako berme handienetako bat. Bada kontu bitxi bat: hondamendien aurrean (Tafallakoa, edo Katrina hurakana), jendeak bere onena ematen du, eta guztiz gainditzen ditu administrazioen larrialdi planak. Indar horretan sakondu behar dugu. Bizitza balore berrietan oinarritzeko aukera da klima aldaketa, orain arte gure gizartea oinarritu duten baloreetatik urrunduz.

Nola goaz bide horretan?  

The Guardian-eko kazetari batek, Parisko akordioen ostean, halako zeozer esan zuen: “Izugarri aurreratu dugu, baina oso gutxi da behar dugunerako”. Orain gutxira arte, lehorte informatiboaz aritzen ginen. Orain, aldiz, gazteek —eta batez ere, emakume gazteek— bultzatutako mugimendu bat dago, eta dena ari dira mugiarazten. Erakundeen aldetik adierazpen asko entzuten ari gara. Mobilizazio sozialak lortu beharko luke horiek edukiz betearaztea. Zorionez, kontzientzia badago, baina klima aldaketaren abiadura hain da azkarra, ez dakigula denborarik izango dugun. Ezinbestekoa da eredu ekonomikoa aldatzea.

Ba al dago horretarako borondaterik?  

Gurean, isurketak murriztu diren garai bakarra krisi ekonomikoaren garaia izan da. Beraz, argi dago klima aldaketa erabat lotuta dagoela etengabe kontsumoa handitzea bilatzen duen gure eredu honekin. Nola atera gaitezke sistema horretatik? Nola egin Iruñea edo Bilbo bezalako hiriek bere karbono aztarna zerora murrizteko? Auto fabrikak itxiko ditugu, ados, eta zertaz biziko dira langile horiek? Edo elkartasuna dago sektore kaltetuak laguntzeko, edo... Gauza askori uko egitea eskatzen du horrek.

Baina egin behar da?

Bai, beharrezkoa da. Batez ere, zenbait balore eta eskubide faltsuri egin behar zaio uko. Baten bati entzun diot: “Bidaiatzeko eskubidea daukat”. Bai zera! Bizitza zoriontsua izateko eskubidea duzu, baina agian bidaiak mugatuko zaizkizu, zure isurketen kuota gainditu duzulako. Mugikortasunerako eskubidea dugu, noski, baina mugikortasun jasangarri eta publikorako, ez auto pribaturako. Bidaia exotikoak baino gehiago, hasi beharko genuke gertuko jakintza baloratzen. Aukera dugu gure bizitzan aldaketa erradikala egiteko, beharrezkoa. Espero dezagun garaiz ibiltzea.