"Paperik, medikurako zertifikaturik ere ez duenak, zer esango du politikaz?"

Nola iritsi zinen Iruñera?

Nik Alemaniara joateko bisa nuen Senegalen. Hamabost egun eman behar nituen Frankfurten, baina Dakartik hara joateko hegazkinak ordubeteko eskala zuen Madrilen. Barajasen, ez dakit zergatik, Iruñean bizi zen Dakarko auzokide bati deitu nion. Hark esan zidan Espainiako estatuan aurreikusia zela etorkinen erregularizazioa. 2005a zen. Informazio leihatilan azaldu zidaten non hartu behar nuen autobusa, Iruñera iristeko. Ordutik hemen bizi naiz. Bi hiri ezagutzen ditut, Dakar eta Iruñea. Alemania non den ere ez dakit [barrez].

Zein da zure uneko egoera?  

Uste nuen legala nintzela, baina legearekin inoiz ez gara legalak. Paperak behar ditugu lanerako, bidaiatzeko, bozkatzeko, arnasteko… Beltza beti ari da paper bat edo bestearen atzetik, eta azkenean, beltza inoiz ez da libre eskubide bat betetzeko. Beltz batentzat erroldatzea oztopo bada, pentsa beste gauza batzuk egitea.

Bada etorkinekiko estigma bat: ez duzuela interesik bertako politikan.

Ez gaituzte ezagutzen, eta ez dakite afrikarrok oso interesatuta gaudela politikan, batez ere politikek izorratzen gaituztelako. Afrikan gertatzen dena ere gertutik jarraitzen dugu, horrek behartu gaituelako handik ateratzera. Gauza bat da inplikatu nahi izatea, eta beste bat legeak uzten dizun. Afrikarroi hegoak mozten dizkigute, dena dugu debeku. Ez da ez dugula parte hartu nahi: berdindu ditzagun eskubideak, ea politika gustatzen zaigun ala ez. Paperik, medikurako zertifikaturik ere ez duenak, zer esango du politikaz?

Zerk eraman zintuen EH Bilduren zerrendetara?

Hamalau urte daramatzat Iruñean, eta bi arotan bereizi dezaket nire egonaldia: [Joseba] Asironen aurrekoa eta Asironena. Asironen aurretik Iruñea kartzela zen ni eta beste etorkin askorentzat, dena zen debekua eta jazarpen poliziala. Orain beste giro bat nabari da, hizkuntz ezberdinetako jende ezberdina elkarrekin bizi den eta hori aberastasuntzat duen hiri bat nabari da. Udalak ateak ireki ditu guretzat.

Zertan ikusten da hori?

Baltasar erregearena, adibidez. Iruñean txuri bat beltzez margotzen jarraitzen genuen, ematen zuen Iruñean ez zela beltzik. Beltzek zikintzen dutela ari ziren haurrei erakusten, Baltasarrek muxu ematean arrastoa uzten zuelako. Asironek hori aldatu zuen. 

Dena dela, Asironekiko begirunea piztu zidana, nire memorian eta afrikar guztion bihotzean iltzatua dagoena, Elhadji Ndiaye senegaldarraren heriotzaren ostekoa izan zen [Espainiako poliziaren komisaldegian hila, 2016ko urrian]. Oso kolpe gogorra izan zen senegaldar komunitatearentzat, baina asko lagundu gintuen alkatearen hurbiltzeko eta laguntzeko moduak. Gure manifestazioetan izan zen, gu babesten. Niri, pertsonalki, barruraino iritsi zitzaidan maitasun hori. Ezin dira konparatu lehengo eta oraingo garaiak.

Zure hautagaitza bertan behera utzi dute. Zer iritzi duzu?

Beti esaten digute Afrikan demokrazia eta berdintasuna falta direla. Nik uste dut hemen falta direla. Hemengoek demokraziaren eta berdintasunaren gurasotzat dute euren burua, baina ez dira horren eredu izaten. Beltzak hemen egiten du lan, hemen kotizatzen du, hemen du familia, baina ezin du aukeratu, ezta aukeratua izan ere.  

Nafarroan 40.000 etorkin inguru zaudete bozkatzeko eta bozkatuak izateko eskubiderik gabe. Bada interes politikorik horren atzean?

Uste dut sekula ez gaituztela pertsona kontsideratu. Bozkatzeko eskubidea bagenu, orain garena baino zerbait gehiago bezala kontsideratu beharko gintuzkete. Haien asmoetan ez dagoenez gu pertsonatzat hartu eta eskubideak ematea, ez digute bozkatzen uzten. Erabateko blokeoa da, beltza bazterrean egon behar da, lan miserablea egiten.

Zer neurri hartu daiteke eskubide horiek bermatzeko?

Uste dut bizileku-baimena nahikoa izan beharko litzatekeela bozkatzeko, inor nazionalitatea lortzera derrigortu gabe, horrek norbere nazionalitateari uko egitea dakarrelako. Nazionalitatea hautazko zerbait izan beharko litzateke naziotasun hori nahi eta sentitzen duenarentzako, baina ez eskubide batzuk eman edo kendu ditzaken paper bat. Bizileku-baimenak aski beharko luke bertako edonork egin dezakeen oro guk ere egin ahal izateko.

Asko hitz egiten da kulturartekotasunaz.

Hitz eder asko dago, baina askok ez dakite kultur-aniztasuna zer den ere. Kohesioa behar da, elkarbizitza, elkar ulertzea. Kulturaniztasunean bizi den hiri bat ezin da izan hizkuntz bakarreko hiria. Errespetatu behar da kolore, hizkuntz eta sinesmen bakoitza. Batzuentzat integrazioa da beltzak bere egitea inguruko guztia, baina besteek ere jaso behar dute beltzarengandik. Integrazioa trukaketa bat izan behar da; bestea, etorkina egunero proban jartzea litzateke. Guk gauza asko ikasten ditugu hemen, baina uste dugu zerbait, txikia bada ere, irakats diezaiokegula hemengo jendeari ere.