Mixeria eta kutsaduratan itota gaudenok zergatik maite dugun Trump?
Beti kontserbadore bozkatzen duten estatuetako herritarrak AEBetako beste estatuetakoak baino pobreagoak dira, gutxiago eskolatuak, osasun txarragoa dute, estatu liberalenetakoek baino 5 urte gutxiagoko bizi itxaropena. Estatu gorriak –errepublikarren kolorea– txapeldun dira industriak eragindako kutsaduratan ere. Zergatik bozkatuko dute ingurumena zaintzeko legeak ezabatuko dituen Donald Trumpen alde?
Arlie Hochschild (1940) soziologo iparramerikarrak ulertu egin nahi zuen: zergatik dabiltza sistema neoliberalak gehien kaltetu dituenak Tea Party mugimenduan eta Donald Trumpen aldeko kanpainan? Aurretik beste soziologo batek, Arthur O’Connorrek, erakutsia zuen 1992tik 2008a arte lehendakaritarako egin bost hauteskundeetan beti errepublikarrek irabazitako 22 estatuak direla ingurumen kutsadura arazo larrienak pairatzen dituztenak.
Erantzunen bila Hochschild andereak bost urteotan, bere 76 urteekin, Kaliforniako Berkeley liberaleko erosotasunetik aldendurik behin eta berriro jo du Louisianako zingiretan krisi ekonomikoak eta multinazionalen kutsadurak izorratutako jendeak elkarrizketatzera. Haien arrazoiak entzunez ikasitakoak bildu ditu “Strangers in Their Own Land: Anger and Mourning on the American Right" (Beren lurrean atzerritar: haserrea eta dolua AEBetako eskuinean) liburuan. The Guardian egunkariak aurreratu du atal oso bat, honela hasten dena: “AEBetako politikaren ‘Paradoxa handiak’ esplika dezake Trumpen arrakastaren sekretua”.
Behin eta berriro lagun egin arte soziologoak bisitatu dituenetako bat da Lee Sherman, 82 urte, gaztetan futbolari izandako gizona, gaur taka-taka batez lagundurik nekez dabilena. Ez du kexurik, halere: petrokimikako faktoria batean lanean aritu ostean, taldean ziren 15 obreroetatik bera da bizirik dirauen bakarra. Lanik arriskutsuenetan ari izana baita Sherman.
1965ean hartu zuten PPG Pittsburgh Plate Glass konpainian, eta teknikari ona izaki, bere ardura zen kutsagai arriskugarriak zeramatzaten hodietako matxurak konpontzea, egunero borrokatuz dikloroetano, merkurio, berun, kromo, hidrokarburo aromatiko polizikliko eta dioxinekin. Istripuen artean eskapada galantak egina da Sherman. Konpainiako nagusiek gehiago behar, ordea, eta usinako lanik arriskutsuena izendatu zioten.
PPGren faktoriak sortutako hondakin kimikorik pozoitsuena, dikloroetanoaren fabrikazioak labe handien barrenean utzi pasta likatsua, kamioiz eraman behar zuen Bayou d’Inde zingira ederreraino. Zabor arriskutsuak bero-bero iritsi behar zuen, solidotu aurretik arrastorik utzi gabe errioko ur ilunetan hondoratu zedin.
“Badakit ez nuela ondo egin”, diotso soziologoari. “Toxinek hil egiten dute. Benetan sentitzen dut egin izana”. Urtetan egin zuen garraio hilgarria Shermanek, azkenean ugazabengandik erruki gutxiko ordaina jasotzeko.
Kimikoekin bera ere gaixoturik, zortzi hilabetez etxean egon behar izan zuen medikuen aginduz. Lanera itzultzean, hamabost urtez hutsik egin gabe enkargurik lanjerosenak konplitu ostean, absentismoa aurpegiratuz kaleratu zuten.
Lee Shermanek maite ditu Louisianako Bayou deitu padurak, hango bizimodua eta jendeak, arrantzaren inguruko mundua. Eta ondo demostratua du. 1987an, zientoka fabrikak Louisianako padura paradisiakoetan bota izan eta oraindik botatzen dituzten pozoien erruz, AEBetako agintariek neurri zorrotzak ezarri zizkieten bertako arrantzaleei. Gobernuaren ordezkarien eta arrantzaleen arteko bilkura haietako batean Shermanek hitza hartuta ordu erdiz azaldu zien berak egindako garraio kutsagarria. Hala lortu zen arrantzale bakoitzarentzako 12.000 dolarreko kalte-ordaina.
AEBetako “paradoxa handia”
Louisiana da AEBetako zabortegi toxiko handiena. Auzo osoak suntsitzera iritsi dira kutsagaien ondorioak. Lehen bertako hondar kimikoak bezala, orain Pennsylvania eta urruneko beste estatuetan frackingak sortutako ur kutsatuak aintziraren hondoa zulatuta injektatzen dituzte. Ondorioz gertatu dira leherketak, lurrikarak eta baita etxeak eta are kale osoak ere irentsi dituzten lubakiak ere.
Jende asko mobilizatu da bayouen defentsan, talde eta koaliziotan bildu dira arotz, irakasle eta nekazariak, mugimendu sozialak ugaritu dira nonahi. Baina horietako gehienak errepublikanoen Tea Partyren inguruan mugitzen dira. Arlie Hochschildek urteotan elkarrizketatu dituen jendeen artean ohikoena hori da: beren bizitzako gertakizun nagusia izanik industriak traizionatu eta zanpatu dituela, lanik gabe utzi, komunitate osoak suntsitu... hala ere berek sentitzen dute –eta bozkekin erakusten– traizioa AEBeko gobernu federalak egin diela. Ingurumen legeak ez betetzearen biktimak izanik, botoa emango diote dauden lege pittinak ere kentzea iragarri duen Trumpi.
Horchschilderen intepretazioan, “Paradoxa handia” den horren oinarrian dago Bill Bishopek The Big Sort –”Multzokatze handia”– liburuan azaldutako amerikarren polarizazioa: gaur egun herritarrak ez dira nahasten, leku batetik bestera bizi hobe baten bila mugitzean. Gero eta gehiago berdinak berdinekin elkartzen dira, bizimodu eta ideia antzekoak dituztenen artean, eta talde bakoitza berean erradikalizatuz doa. Telebista kate berdinak, blog eta eliza berdinak, eztabaidagai berdinak...
Talde bakoitzak garatzen du sakoneko kontakizun bat –deep story– jokabide eta politikoak hobeto azaltzen dituena testuinguru ekonomiko eta sozialak berak baino. Sakoneko kontakizuna sentitzen da egia balitz bezala, iritziak eta gertakizunak aldatzen ditu, azaleratzen du jendeak sentitzen duena. Hautu politiko bateko jendeari laguntzen dio beste taldearekiko bereizkuntza mantendu eta haren ikuspegia azaltzen.
Horchschildek metafora batez mamitu du Louisianan neoliberalismoak zanpaturik Trumpi botoa emango dietenen sakoneko kontakizuna. Hona.
Jendea ilaran jarrita dago mendira igotzeko zain, eta zu zure txanda errespetatzen zaude pazientziaz. Orduak aurrera ahala eguzkiak berotzen du, zu ez zaude oso gustura, lerroak ez du aurrera egiten, batzuetan atzeraka zoazela dirudi, gauzak okertu dira urteotan. Amerikarron legea beti da aurrera egitea, eta orain ez dago aurrerapenik. Hala ez zara kexatzen, amerikar arduratsua zara.
Baina... begira! Ilaran kolatzen hasi dira. Zein ote? Beltzak, etorkinak, musulmanak... Horientzako dira zuk aurrera egiteko urteotan behar zenituen eta ukatu dizkizuten laguntzak. Eta nor dago hau guztia baimentzen? Obama presidente beltza!
Horchschild: “Aitortu gabeko klase gerran, american dream-aren zain nekatu eta haserreturik, herritarrongan handitu da lerroan txanda ‘lapurtzen’ dutenak babesten dituen gobernu federalarekiko gorroto bizia. Gorrotatzen dituzte laguntza publikoak behar dituzten jendeak. Ez dute ikusi nahi beraiek ere laguntza publikoa behar dutela beren etxe suntsituak konpontzeko”.
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
AEBetako kontserbadoreek, Youtube erabiltzen dute mezu arrazista eta antifeministak helarazteko.
Stonewall-eko istiluak 1969ko ekainean gertatu ziren New York hirian: LGTB mugimenduaren pizkunde politikoaren ikurretako bat dira. Harrotasunaren Eguna ospatzen da gaur egunean mundu guztian haren omenez. Dokumental honek lekukotasun eta garaiko irudiekin ilustratzen du gertatutakoa, eta orduan Estatu Batuetan bizi zen giroa. Gertakari haiei riots esan ohi zaie historian (istiluak), baina dokumentalak uprising edo altxamendu hitza hobesten du, eta ondo ulertzen da hori ikusten... [+]
Miami Dolphins taldeko bi jokalari belaunikatu egin dira protesta gisa AEBetako ereserkia entzutean; talde bereko hirugarren jokalari batek ukabila altxatu du. Azken bi urteetan arrazakeriaren kontrako keinuak ugaritu dira AEBetako kirol profesionalean.
Ekainean CREF erraustegia itxi dute Kaliforniako Los Angelesen eta urte bukaerarako Floridako Auburndalekoa itxiko dute, bertako hedabideek zabaldu dutenez. Biak ere bideragarritasun ekonomiko ezak eraman ditu horretara.
1940-1960 hamarkaden artean, Arkansasko emakumeko beltz honek, Sister Rosetta Tharpe-k eta bere gitarra elektrikoak eragin handia izan zuten musikaren transformazioan eta rokanrolaren sorreran. Chuck Berry, Little Richard, Elvis Presley edo eta Jerry Lee Lewisengan eragina izan zuen. Nahiz eta bere garaian izar bat izatera iritsi, gerora bere ospea galdu zuen eta emakumea izanik, inoiz ez du haiek adinako onespenik jaso.
Zuzendari eta ekoizlea: Mick Csaky
Ekoiztetxea: Antelope South Limited... [+]
Bere semearen heriotzaren atzean eskolan jasaten zuen bullying homofoboa zegoela ziurtatu du mutikoaren amak, hainbat hedabide estatubatuarrek jaso dutenez. Polizia kasua ikertzen ari da.
Michael Cohen AEBetako presidentearen abokatu pertsonala izandakoak, aitortu du bi emakumeri ordaindu ziela Donald Trumpekin izandako harremanak isilik gorde zitzaten. Gainera, Trumpek hauteskunde kanpaina legez kanpo finantzatu zuela ere adierazi du astearte honetan FBIren aurrean.
Yemenengo Saada departamentuan izan da bonbardaketa. Blokeatuta dago herrialdea hiru urteko gudan, Democracy Now-ek argitaratu duenez.
Pantera Beltz ohi Robert Seth Hayes baldintzapean aske utzi dute asteartean 45 urte kartzelan egin ostean, Democracy Now-n informatu dutenez. 1973an espetxeratu zuten New Yorkeko polizia bat hiltzea egotzita.
Kalifornian Mendocino Complex bataiatu duten sutea estatuko hondamendirik handiena bilakatu da. Astearterako ofizialki 290.692 akre (117.638 hektarea) erreak zituela iragarri zuten, Gipuzkoako lurraldearen erdia adina. Geroztik, gainera, beste sute txikiago batzuekin elkartu da. 14.000 suhiltzaile daude estatuko hamasei suteri aurre egiteko egoera nahiko kaxkarrean. Oraindik egoera okerrera egingo du bero eta haize-bolada handiko egunak espero dituztelako eta hilabetea joango dela kalkulatu... [+]
