Ekonomia ostu zigutenekoa

  • Bi pauso nahikoa dira ekonomia adituek landu beharreko gai konplexua dela sinestarazi eta jarrera kritikoa itzaltzeko. Bat: ezinbestekoak diren oinarrizko ezagutzak hezkuntza publikotik kanpo utzi. Eta bi: lantzen denean, ikuspegi neoliberala egia absolutu gisa aurkeztu.

Urko Apaolaza/Argia
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas

Hartu edozein hauteskunde programa eta irakurri puntuz puntu. Uler liteke proposamenen mamia zerga bakoitza edo pentsio sistema zer den argi izan gabe? Jar al ditzake zalantzan Europako Banku Zentraleko handi-mandien adierazpenak beste eredu batzuen berri ez duenak? Sekula oinarrizko formaziorik jaso ez duenak, badaki kontratu, mailegu edo dena delako batean bere izena jartzean, zer demontre ari den sinatzen? Bada, salbuespenak salbuespen, ez; eta hala ere, urtero-urtero milaka nerabek institutua uzten dute sistema ekonomikoaren gorabeherak ulertu eta iritzi propioa garatzeko adinako ezagutzarik jasotzeke.

Enekoitz Etxezarreta EHUko irakaslea eta GEZKIko (Gizarte Ekonomia eta Zuzenbide Kooperatiboaren Institutua) partaide da. Dioenez, ekonomiaz edozer entzutean, ulertzeko zaila den gauza baten aurrean dagoela sentitzen du jende askok, eta hori ez da kasualitatea. “Behar baino gehiago bihurritzen da diskurtsoa, hizkuntza lar teknikoan plazaratzen dira berriak, jendeak distantzia har dezan eta ekonomiak bere arauak dituela ondoriozta dezan. Ekonomia beti da ‘aditu horiek’ ezagutzen duten zerbait”. Gizarte ekonomiak aldiz, justu kontrakoa erakusten duela uste du: ekonomia gure esku dagoen zerbait izan daitekeela, kolektiboki erabaki sozioekonomikoak hartzeko eta eragiteko gaitasuna dugula.

Oinarrizko ezagutza bermatzea ez da nahikoa

Derrigorrezko hezkuntzatik lan handia egin daitekeela dio Etxezarretak, bai ekonomia pertsonengana gerturatuz, baita balio konkretu batzuk “sen oneko” gisa identifikaraziz ere. Uste bertsukoa da Leire Uriarte MUko irakasle eta LANKIko (Mondragon Unibertsitateko Lankidetzaren Ikertegia) kidea. Hezkuntzaren bidez ekonomiaren inguruko oinarrizko ezagutza bermatzea ezinbestekotzat du, baina garrantzitsua iruditzen zaio hori zein ikuspegitatik lantzen den ere zehaztea. “Hegemonikoa ez den pentsamendu ekonomikoak lekurik ez badu, munduaren gaineko ikuspegi partziala ematen ari gara, sistemarekin bat datorrena. Ez badiegu krisi ekologikoaz eta desberdintasunez hitz egiten, ze pertsona mota ari gara hezten?”.

Ekonomia berreskuratu eta bizitzaren zerbitzura jarri beharra dagoela dio Uriartek. “Fenomeno ekonomikoek bizitza propioa dutela uste dugu, horrela aurkezten digutelako, eta ez ordea, gizakion esku hartze eta erabakien ondorio direla. Hori garbi ikusten ez bada, nekez sinets dezakegu ekonomia egiteko moduak alda daitezkeela”.

Unibertsitatean ere, akritikotasuna nagusi

Derrigorrezko hezkuntzan ekonomiak duen paper urriak desinformazioa dakar, eta oinarrizko ezagutzarik gabe, zaila da gero ikuspegi kritikoa garatzea. Baina goi eta erdi-mailako ikasketak egiteko ekonomia zehar-lerro duen bideren bat hautatu dutenek ere, apenas aurkitu duten euren begirada kritikoa zorrozteko tresnarik. Paulo Guridi bilbotarrak EHUren Sarrikoko fakultatean ikasi zuen Ekonomiako Gradua. Han ikasitako kontzeptuek egia enpirikoaren forma hartzen dutela dio, hala ez badira ere. “Neoklasikoa edo keynesiarra bezalako korronteek esaten dutena errepikatu eta aplikatzera bideratua dago, gogoeta pertsonalerako oso tarte txikia utzita”. Graduan aurkitu ez zuen horren bila egin du ondoren Gizarte Ekonomia eta Ekonomia Solidarioko masterra, eta kontraste handia sumatu du. “Irakasleak, kasu askotan, berberak dira, baina askeago sentitzen dira  euren iritzia emateko, eta ekonomiaren hainbat aspektu kritikatzeko gune eta dinamikak sortzen dituzte”.

Marina Sánchez:
“Propaganda neoliberal erabatekoa da ekonomia fakultateetan ikasten dugunaren %90”

Ez da soilik Euskal Herriari eragiten dion gaitza. Marina Sánchez valentziarra ekonomia feministan aditua da, ez ordea Bartzelonako Unibertsitateko Ekonomia Graduan ikasi zuenari esker. “Propaganda neoliberal erabatekoa da ekonomia fakultateetan ikasten denaren %90. Asko jota kurtso bakoitzeko ikasgai bakarrak biltzen ditu bestelako ikuspegiak, eta azaletik gainera”. Ernai antolakundeak gonbidatuta zenbait hitzaldi egin ditu egunotan Euskal Herrian: estalpean geratzen den soldataz kanpoko lanez, bizitzaren jasangarritasunaz… Eta hori guztia ere ekonomia badela aldarrikatuz. “Horrek, esaterako, ez du apenas lekurik unibertsitateetan”. Irakasle batekin elkarlanean ekonomia kritikorako talde bat sortu zuten lehenengo ikasturtean, eta horri esker unibertsitatean baino askoz gehiago ikasi duela dio.

Salbuespenak egon badaude

Badira egoeraren larriaz jabetuta bestelako bideak lantzen ari direnak. GEZKIren funtzioa, esaterako, Euskal Herriko Unibertsitateko irakaskuntza eskaintzan Gizarte Ekonomiaren inguruan dagoen hutsunea betetzen laguntzea da. Hala dio Etxezarretak. “Gizarte ekonomiak, eta nagusiki kooperatiben mugimenduak, Euskal Herrian izan duen garrantzia kontuan hartuz, ez da zentzuzkoa unibertsitateko programetan hain presentzia eskasa izatea”.

Alde batetik, GEZKIko kide gehienak graduetako irakasle diren neurrian, gizarte ekonomiaren gaiari tokia egiten saiatzen dira: euren irakasgaietan tarte bat eskainiz, kanpoko hizlariak gonbidatuz edo gradu amaierako lanetarako gaiak proposatuz, besteak beste. Eskaintza formal horretaz gain, prestakuntza osagarria eskaintzen diete ikasleei, urte luzetan zehar antolatu izan dituzten jardunaldien bitartez. Beste sail eta institutu batzuekin lankidetzan aurrez aipatutako “Gizarte Ekonomia eta Ekonomia Solidarioa” graduondoko unibertsitate masterra ere eskaintzen dute.

Hezkuntzarekin zuzenean lotutako graduetan ere ari dira ekonomiaren inguruko hausnarketei tokia egiten, bai behintzat Mondragon Unibertsitatean. Lan horretan dabil Leire Uriarte. “Lehen Hezkuntza eta Haur Hezkuntza graduan, bigarren mailan, eskola eta gizartearen arteko lotura lantzen dugu. Eskolaren erronken inguruko gogoeta egiten dugu gaur egungo gizarte aldaketen testuinguruan. Gizarte joera nagusiak ulertzea ezinbestekoa da eskolaren gizarte funtzioen gaineko hausnarketa egin ahal izateko, eta gizarte dinamiken baldintzatzaile handienetarikoa da ekonomia”.

Kapitalismo neoliberalaren ezaugarriak eta eragina aztertzeaz gain, saiatzen dira bestelako egiteko moduak badaudela erakusten, Uriartek azaldu duenez: “Ekonomiak izan beharko lukeen helburuaren inguruan ere hausnartzen dugu: zertarako ekonomia? Gizartearen beharrei erantzuteko edo ahal beste irabazi lortzeko?”.

Caixabankek babestutako hezkuntza

Telebistan ikus eta entzuten dugunak ere badu eraginik ekonomiaz dugun ezagutza eta pertzepzioan. Zer esanik ez, txikienen kasuan. Euskal Telebista Publikoan haurrentzako 3txulo saioan ekonomiaren oinarrizko kontzeptu zenbait azaltzen dituen Ekonomikeriak izeneko tartea dute: inbertsioa, deflazioa, banku dirua, barne produktu gordina… Saioa aproposa da hedabideetan ekonomiaz aritzean gehien errepikatzen diren kontzeptuetara hurbilpen bat egiteko, baina gaur egun bankuek, espekulazioak edo etengabeko hazkunde nahiak duten eraginarekiko diskurtso kritikorik apenas sumatzen da. Askori ez zaio harrigarria irudituko, tartea Caixabank-ek babesten baitu.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Ekonomia soziala
Auzo ibilbideak (V)
Baiona Ttipia: babes eta arnasgune

Ibilbideen serie honetako ezberdinena dirudike Baiona Ttipiak, bere antzinako eraikinei beha jarriz gero: ez blokerik, ez adreilurik, ez maldarik.... herrixkatxo lasai bat da. Aitzitik, Errobi ondoko auzo honen historian barrena eginez gero, konturatuko gara borroka politiko... [+]


2025-07-22 | UEU
Elisa Peredo Quiroz (Maitelan)
“Emakume eta migrante izateagatik ez gaituztela kontuan hartzen hautematen dugu”

Kooperatibismo bat komunitateari begira: lurraldeetako beharrei erantzuteko ereduak zabaltzen jardunaldia izan zen ekainaren 19an eta 20an Usurbilen, Jakinek, Usurbilgo Udalak eta UEUk elkarlanean antolatuta. Praktika kooperatibo eraldatzaileen adibide gisa, besteak beste, [+]


2025-07-02 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Kooperatibak

Kooperatiben mugimenduak euskal nortasunaren sakoneko afektu bat esnatzen du gehienetan. Kontzeptuarekiko gertutasun, harrotasun, lurraldetasun bat. Eta bizirik dabil, kooperatibek gaurkotasun handia irabazi dutelako, ez da iraganeko historiako ekimen euskaldun bat... [+]


Ekaineko zurrunbilotik

Kooperatibismo bat komunitateari begira UEUko topaketek, komunitatea ahaldundu eta lurraldeetako beharrei erantzuteko tresna direla gogorarazi ziguten. Halaxe da, bai, baina ekaina ez da kooperatibetan idealizaziorako garai egokiena, ez behintzat kooperatibetako kudeaketa... [+]


2025-06-26 | ARGIA
Saharar haurrek uda bakean pasatzeko aukera izango dute Zeraingo aterpetxean

Horbel kooperatibaren proiektu bati esker, errefuxiatuen kanpamenduetan bizi diren Saharako hamabi haur hartuko dituzte bi hilabetez Goierriko udalerri horretan. Orkli kooperatibaren Orklidea ekimeneko dirulaguntza jaso du proiektuak.


Energia berriztagarrien arloko kooperatiben europar federazioko Kontseilu Errektoreko kide bihurtu da Goiener

Rescoop.eu federazioko Kontseilu Errektorean sartu da Goiener kooperatiba, eta  "lorpen handitzat" jo du ardura berri hori. Iragan maiatzaren 22an Krakovian (Polonian) egindako Energia Komunitarioaren Foruman parte hartu ahal izan dute, eta une inportantea izan... [+]


Energia eta telekomunikazio sistema “erresilientea” sortzeko, lankidetza abiatu dute Goienerrek eta Izarkomek

Bi kooperatibek euren arteko elkarlanean "urrats sendoagoak" emango dituztela iragarri dute, energia eta telekomunikazio sistema "erresiliente" bat sortzeko. Deia egin diete herritarrei Itzali sistema, piztu alternatibak manifestuarekin bat egin dezaten.


2025-04-30 | OlatuKoop sarea
Maiatzaren Lehenerako proposamen bat: lan desiragarriak eta burujabeak denontzat

Maiatzaren Lehenaren kari, bere gogoeta partekatu nahi izan du Olatukoop Ekonomia Sozial Eraldatzailea sustatzeko sareak. Langileen egunari lotuta, lanaren izaeraren eta zentzuaren inguruko gogoeta egin dute, lan burujabe eta desiragarriak denontzako garatzeak gure bizitzak eta... [+]


2025-03-26 | ARGIA
Komunikazio modu onak aztergai izango dituzte Donostian

Nortasuna Sarean jardunaldien 10. edizioa egingo dute asteazken honetan Donostiako San Telmon, KomunikaziONA bideguruatzean izenburupean. Egungo komunikazio joerak aztertu eta "alternatiba osasuntsuagoak" topatzen saiatuko dira. Hainbat hizlari gonbidatu dituzte, euren... [+]


Banaketa hurbilagoa mantentzeko borroka

Gasteizko Eraman kooperatibak banaketa “era jasangarri eta etikoan” eginez bertako komertzioa bultzatzeko helburua du bere sorreratik, Arabako hiriburuan eta hango bizilagunengan pentsatuta. Hainbat ekimenetan parte hartzen du, horien artean ikasturte honetan egiten... [+]


Harreman publiko-komunitario-kooperatiboak eraikitzeaz

Gure lurraldeetan eta bizitzetan sortzen diren behar, desio eta ekimenen inguruan gero eta gehiago entzuten dugu harreman eta proiektu publiko-komunitarioak landu beharraz, eta pozgarria da benetan, merkaturik gabeko gizarte antolaketarako ezinbesteko eredua baita. Baina... [+]


Negu gorria

Aurrekontuak eta urteko kontuen itxiera, ez da besterik urteko garaiotan; etxeko ekonomiatik hasita, partekatzen ditugun espazio sozioekonomiko gehienetara. Enpresa handiak hasi dira kalkulagailuak ateratzen eta 2025ari begira asmo handiak martxan jartzen. Erakunde eta eragile... [+]


2024-12-13 | ARGIA
Gipuzkoako Foru Aldundiaren dirulaguntzarik gabe abiatuko da KoopFabrikaren ekintzailetza eskola

Proiektu ekonomiko kooperatibo eta komunitarioak abian jartzeko grina duten pertsona eta taldeentzako doako eskola da KoopFabrika. Dagoeneko izena emateko epea irekita dago. Urtarrilaren 28an egingo da lehenengo saioa. Olatukoop, Gezki eta Lankiren baliabideei esker antolatu... [+]


Sindikalismo eraldatzaileaz eta lanaz eztabaidatzeko nazioarteko kongresua Leioan

Ostegun eta ostiral honetan 40 hizlari baino gehiago ariko dira EHUko Leioako campusean Lana eta sindikalismoa XXI. mendean Nazioarteko Lehen Biltzarrean. Lan munduaren eta sindikalismo eraldatzailearen erronkez eta estrategiez eztabaidatuko dute.


Eguneraketa berriak daude